علی حقی، از شاگردان استاد محمدحسین حشمت پور، ششم آذرماه در پیش نشست علمی نکوداشت اسوه دانایی و پارسایی؛ استاد محمدحسین حشمتپور، با اشاره به سلوک علمی و اخلاقی ایشان گفت: اولین برخورد من با استاد حشمتپور در مدرسه نواب مشهد بود و او را فردی بسیار آرام و متین یافتم. در آن زمان پیامی را که از طرف یکی از بزرگان داشتم، به ایشان رساندم.
وی افزود: در دوره دکتری، توفیق شاگردی ایشان را پیدا کردم و فلسفه اسلامی را در محضر ایشان گذراندم. در ابتدا نسبت به کلاسها بیتفاوت بودم، اما پس از مدتی به خاطر اخلاق و شیوه تدریس ایشان، علاقهمند شدم.
حقی با بیان اینکه استاد حشمتپور در مصاحبهای گفته بود مدت طولانی اسفار و سایر دروس فلسفی را تدریس کرده است، ادامه داد: ایشان بیان کرده بود که در ۲۸ سالگی در قم فقه و اصول درس میداد و در مشهد نیز بیش از ۱۰ سال فلسفه و اسفار و سایر دروس را تدریس کرده است. استاد گفته بود که در قم قصد تدریس فلسفه را نداشت، اما برخی طلبهها از او درخواست کردند و او پذیرفت. شیوه تدریس ایشان چنین بود که ابتدا نکات برجسته عبارات کتاب «اشارات» را بیان میکرد و سپس آنها را تفصیل میداد. قبل از آغاز درس جدید نیز توضیحاتی درباره مطالب جلسه قبل ارائه میکرد.
وی افزود: فرصتی که استاد برای پاسخ به سؤال طلاب و دانشجویان اختصاص میداد، جزو ساعات رسمی کلاس محسوب نمیشد و به عنوان وقت اضافه برای تدریس در نظر گرفته میشد. آثار ایشان به زبان فارسی است و برخلاف برخی استادان که صرفاً به زبان عربی نوشتهاند، خواننده با مطالعه آثار ایشان دچار سردرگمی نمیشود.
حقی با ذکر خاطرهای دیگر از استاد حشمتپور گفت: ایشان چندان اهل تألیف و نوشتن نبود و بیشتر به تدریس میپرداختند. به همین دلیل هیچیک از کتابها را نصفه و نیمه برای دانشجویان و طلاب رها نمیکردند و در خواندن نیز همین دقت را داشتند. با وجود این، تمامی کتابهای اشارات، حتی علم الحساب، توسط ایشان شرح شده است و تنها کتاب موسیقی باقی مانده است.
وی با تاکید بر اینکه این بیت شایسته استاد حشمتپور است: از شمار دو چشم یک تن کم، وز شمار خرد هزاران بیش، اظهار کرد: تدریس استاد با بیان روان انجام میشد و ما به خوبی مباحث را متوجه میشدیم. اخلاق ستوده ایشان به حدی بود که دانشجویان درخواست میکردند تا مطالب اشارات را برای کپی در اختیارشان بگذارند و استاد هیچ منعی نداشتند، در حالی که میتوانستند از ارائه آن خودداری کنند تا کتابی منتشر شود.
وی افزود: استاد میگفتند همه اطلاعات من از تدریس اشارات به دست آمده است. وقتی از ایشان خواستم که مطالب را چاپ کنند تا یادگاری برای ما بماند، گفت: میترسم چیزی گفته باشم که شایسته نشر نباشد.
حقی ادامه داد: کتاب «حکمت العین» که متن مشایی است، به ایشان دادم و گفتند اشکالات تایپی دارد. گفتم که اشکالات را برطرف کردهام و ایشان میتوانند این کتاب را تدریس کنند، اما عمرشان کفاف نداد. این کتاب برای تدریس بسیار مناسب است و رویکرد فلسفه مشاء را دارد.
وی همچنین بیان کرد: ایشان مشاور رساله دکتری من بودند و در مصاحبهای هم گفته بودند که اول ارسطویی هستند و سپس سینایی و هیچکس را نمیتوان با ابن سینا مقایسه کرد، حتی ملاصدرا هم با ابن سینا قابل قیاس نیست.
حقی اظهار کرد: استاد آرزو داشتند کتابهایی را که تدریس نشده است، تدریس کند. به همین دلیل، نوشتههای ایشان بسیار کم است. ایشان میگفتند که برخی کتابها، مانند «خطابه» و «قیاس»، اگر من تدریس نکنم، هیچکس دیگری تدریس نخواهد کرد و همیشه آرزو داشتند این کار را انجام دهند.
تدریس دروسی که در حوزه تدریس نمیشد
رضا نیرومند، از دیگر شاگردان استاد حشمتپور، با اشاره به سیره علمی و اخلاقی ایشان گفت: یکی از ویژگیهای برجسته استاد، تدین و پایبندی ایشان به احکام دینی بود. دغدغه اصلی ایشان رعایت اوامر و نواهی الهی بود و حتی مسائل دیگر را هم قربانی این هدف میکردند. با وجود جثه نه چندان بزرگ، استقامت و تحمل فوقالعادهای داشتند و ساعتها تدریس و مباحثه میکردند بدون اینکه چیزی بخورند. ایشان فردی کمخوراک و دارای زهد عملی فراوان بودند.
نیرومند ادامه داد: اگر کسی اهل ایراد و بحث بود، استاد از آن ناراحت نمیشد و با سعهصدر به پرسشها و مباحث پاسخ میداد. حتی افرادی که در کلاس بسیار بحث میکردند و گاهی باعث ناراحتی دیگران میشدند، هرگز با انتقاد یا قضاوت استاد مواجه نمیشدند.
احترام به استاد
نیرومند اظهار کرد: ایشان میگفتند: از زمانی که شاگرد آیتالله جوادیآملی در مدرسه سعادت بودم، هرگز روبروی اساتید نمینشستم و برای ورود به اتاق کناری میرفتم. حیا و اخلاق عملی ایشان واقعاً مثالزدنی بود و اگر کسی اخلاق روایات را بهطور کامل عمل کرده باشد، ایشان نمونه آن بودند.
وی افزود: استاد تلویزیون و اینترنت نداشتند و در ابتدای رواج اینترنت در کشور، از کاربرد نادرست آن توسط برخی افراد ناراحت شدند. با این حال، ایشان زهد خشک نداشتند و عرفان و فلسفه را با عمق و فهم ویژهای ترکیب کرده بودند.
نیرومند ادامه داد: در تدریس متون وفاداری شدیدی به متن داشتند و ساعتها برای آموزش آن صرف میکردند. علاقه ویژهای به روایات و تدریس حدیث داشتند، به طوری که برخی دروس را صرفاً از باب وظیفه تدریس میکردند، اما روایات را با جان و دل ارائه میدادند. در زمینه منطق نیز کسی به اندازه ایشان شرح و بسط نداده است. منطق درس بسیار مشکل است و از عهده هر کسی برنمیآید، اما ایشان با دقت تدریس میکردند و از چارچوب درس خارج نمیشدند و مسائل ذوقی را وارد کلاس نمیکردند.
وی همچنین بیان کرد: استاد احترام زیادی برای وقت دانشجو قائل بودند و از کلاس نهایت بهره را میبردند و اهل کوتاهی یا از زیر کار در رفتن نبودند. گاهی بعد از کلاس بیش از یک ساعت به پرسشها و مباحث دانشجویان پاسخ میدادند و حتی به مسائل شخصی آنان توجه داشتند. اگر دانشجویی مشکل مالی داشت، این موضوع برای ایشان اهمیت ویژهای داشت و همیشه در صدد رفع آن برمیآمدند و به راحتی از کنار آن نمیگذشتند.
یادآور میشود، استاد محمدحسین حشمتپور در فقه و اصول از محضر آیتالله وحیدخراسانی بهره برد و فلسفه و عرفان را نزد آیتالله جوادیآملی و علامه حسنزاده آملی فراگرفت. او بیش از ۵۰ سال به عنوان طلبه و مدرس این علوم مشغول فعالیت بود.
دروس متنخوانی «حکمت الاشراق»، شرح «طبیعیات شفا» و شرح «شواهد الربوبیه» از برجستهترین نمونههای دروس حکمی استاد محسوب میشوند. شیوه تدریس ایشان بر متون ارزشمندی چون کتاب «المله» اثر فارابی و «الذریعه الی مکارم الشریعه» اثر راغب اصفهانی استوار بود و طی بیش از چهار دهه، شاگردان بسیاری پای سخن او، درس دین و اخلاق آموختند.
همچنین، استاد که طی سالیان متمادی از گفتوگو و مصاحبه به معنای رایج آن پرهیز داشت، در آذرماه ۱۴۰۲ به درخواست خبرگزاری قرآن پاسخ گفت و به مناسبت روز حکمت و فلسفه، گفتوگوی تفصیلی با ایکنا انجام داد.
مشروح گفتوگوی دو ساعته ایکنا با این اندیشمند دینی را با عنوان «فلسفه مقدمهای برای رسیدن به کلام خدا» و همچنین «تفسیر قرآن را به مسائل دیگر ترجیح میدهم» بخوانید.
این حکیم فرزانه ۱۹ اردیبهشت ماه سال جاری پس تحمل یک دوره بیماری و در ۷۳ سالگی دنیای فانی را ترک کرد.
نظر شما