حلوای سیاه استان اردبیل خوراکی سنتی با طعمی خاص و ارزش غذایی بالاست و میان گردشگران و مسافران شهرستان‌های سرعین، مشگین‌شهر و اردبیل محبوبیتی چشمگیر یافته است.

پیشینه حلوای سیاه به روزگاران گذشته باز می‌گردد و به گفته ریش‌سفیدان اردبیل از دیرباز با ترکیب آرد سبوس‌دار گندم، روغن حیوانی، شیره انگور و ادویه‌های محلی به عنوان غذایی مقوی پخته می‌شود و همیشه علاوه بر زمستان‌های سرد در فصول دیگر نیز مشتری و خواهان زیادی دارد.

گفته می‌شود حلوای سیاه ابتدا در روستاهای اردبیل رواج داشته و به مرور این خوراک سنتی از سفره‌های روستایی فراتر رفته و وارد بازار شده و به عنوان نمادی از اصالت و فرهنگ تغذیه مردم اردبیل شناخته شد.

مقوی و میهمان‌نواز

کارشناسان تغذیه، حلوای سیاه را سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌ها می‌دانند، این حلوای سنتی به‌ویژه در فصل سرد سال منبعی غنی از انرژی و گرما برای بدن است و استفاده از شیره انگور طبیعی و روغن حیوانی خالص، طعم و عطر ویژه‌ای می‌بخشد که در کمتر خوراکی مشابه آن یافت می‌شود.

بیوک جامعی، صاحب‌نظر حوزه فرهنگ فولکلور استان اردبیل درباره حلوای سیاه گفت: در فرهنگ اردبیل پخت حلوای سیاه تنها یک فعالیت آشپزی نیست؛ بلکه آیینی اجتماعی است که در مناسبت‌های شادی و عزاداری، ماه محرم و حتی آیین‌های عروسی جایگاه خاصی دارد.

وی ادامه داد: در خانه‌های قدیمی این خطه، همچنان رسم است که میهمانان با تکه‌ای از این حلوای گرم و چای محلی پذیرایی شوند.

سوغات ثابت گردشگران

به گفته فعالان گردشگری، حلوای سیاه پس از عسل سبلان و کره محلی یکی از پرفروش‌ترین سوغات بازار اردبیل به شمار می‌رود و بسیاری از گردشگرانی که از چشمه‌های آبگرم سرعین بازدید می‌کنند، پیش از بازگشت به شهر و دیار خویش چند بسته از این حلوا را به‌عنوان یادگاری از سفری دلچسب خریداری می‌کنند.

اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل در سال‌های اخیر با ثبت مهارت تهیه حلوای سیاه در فهرست میراث ناملموس ملی زمینه را برای معرفی گسترده‌تر این خوراک سنتی به گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است.

مرکز عمده پخت و فروش حلوای سیاه در شهر اردبیل محله عالی قاپو این شهر است که این محله و خیابان نیز از تاریخی کهن برخوردار است، تهیه‌کنندگان و فروشندگان حلوای سیاه علاوه بر آرد سبوس‌دار، گردو خرد شده، زنجبیل، دارچین و گاهی هم تخم‌مرغ به حلوای سیاه می‌افزایند.

به گفته آن‌ها، در برخی روستاهای اطراف شهرستان‌های مشگین‌شهر و نیر از سیاه‌دانه و کنجد نیز برای افزایش ارزش غذایی حلوای سیاه استفاده می‌شود

فرایند پخت حلوای سیاه

در فرآیند پخت حلوای سیاه آرد سبوس‌دار با حرارت ملایم در روغن محلی تفت داده می‌شود تا رنگی تیره و بوی مطبوعی به خود گیرد، سپس شیره انگور یا شیره توت به تدریج افزوده می‌شود تا ترکیبی غلیظ و خوش‌عطر حاصل شود.

به گفته متخصصان طب سنتی، حلوای سیاه اردبیل سرشار از مواد معدنی و انرژی طبیعی است و گروه‌های مختلف غذایی را در خود جای داده است و به واسطه وجود شیره انگور و روغن حیوانی سبب تولید گرمای درونی و افزایش توان عمومی بدن می‌شود.

گردو و دارچین سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات تقویت‌کننده مغز است و در حلوای سیاه وجود دارد و آرد سبوس‌دار و زنجبیل آن موجب هضم بهتر مواد غذایی و کاهش نفخ و سردی معده می‌شود.

همچنین حلوای سیاه اردبیل با داشتن آهن و پتاسیم موجود در شیره انگور به بازسازی سلول‌های خونی کمک می‌کند و منبع طبیعی ویتامین‌های A و E است و این ویتامین‌ها برای سلامت پوست و تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار مؤثرند.

نماد صمیمیت و گرمی خانواده

در فرهنگ مردم اردبیل، مصرف حلوای سیاه در شب‌های زمستان با چای محلی یا شیر داغ نمادی از صمیمیت و گرمی خانواده است و بسیاری از سالمندان اردبیلی هر صبح زمستانی یک قاشق از این حلوای مقوی را برای حفظ انرژی و نشاط میل می‌کنند.

استان اردبیل با ۱۲ شهرستان و جاذبه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی، اقتصادی و مذهبی در شمال غرب ایران واقع شده است.