مناسبتها در عین اینکه غم و شادی را به ما یادآوری میکنند فرصت مرور دلایلی هستند که یک روز را نسبت به دیگر ایام سال خاص و متمایز کرده است، روزهایی که فراتر از احیای شعائر دینی برای ما تلنگری هستند؛ مثل اینکه چرا سالروز ولادت حضرت زهرا(س) روز گرامیداشت مقام زن و مادر نام گرفته است و برای ما در چنین روزی چه امکانی از شناخت ایشان مهیاست؟ اینکه ما به عنوان رهرو چه معانی و آگاهیهایی از ایشان را در ذهن و باور خود داریم. برای ما فرصتهایی برای الگوبرداری و شناخت صدیقه کبری(س) به عنوان سرور زنان دو عالم وجود دارد؛ شناختی که کمک میکند بهویژه زنان ما در مسیر صلاح و فلاح حرکت کنند و در جایگاه همسری و مادری در ساخت سرنوشت جامعه سهیم شوند. در این باره با حجتالاسلام والمسلمین غلامرضا باقریکیا، استاد حوزه علمیه خراسان و مدرسه عالی نواب گفتوگو کردهایم.
حضرت زهرای مرضیه(س) چه جایگاه و شأنی در عالم خلقت دارند که خداوند هنگام ولادت ایشان، از حضرت به عنوان عطیه خود به پیامبر خاتم(ص) تعبیر میکند؟
ابعاد شخصیتی و فضائل اخلاقی حضرت زهرا(س) بسیار گسترده و وسیع است و توجه به آنها سرمایه تکامل، معنویت و ارتقا را در اختیار ما قرار میدهد. درباره شخصیت این بزرگوار از لحاظ مقام و جایگاهی که نزد خدا دارند و همچنین جایگاهی که در این عالم از آن برخوردار هستند، خوب است به روایتی از امام محمدباقر(ع) اشاره شود. ایشان در شأن مادر بزرگوارشان فرمودند: «اطاعت مادرِ ما بر همه عالمیان واجب است، اعم از جن و انس عالم هستی، پیامبران گذشته و همه ملائکه عالم و حتی حیوانات ازجمله وحوش جنگل و پرندگان آسمان». این سخن امام باقر(ع) معنایش این است اگر در زمان حضرت زهرا(س) خداوند همه پیامبران را به دنیا برمیگرداند، حضرت صدیقه(س) بر همه آنها به غیر از پدر و همسرشان ولایت داشتند و بر همه انبیا واجب بود تحت ولایت ایشان حرکت کنند. همانطور که در سوره مبارکه یاسین درباره خداوند از عبارت «إِذَا أَرَادَ شَیْئًا أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ»(یس، ۸۲) استفاده میشود، اگر خداوند به همه موجودات امر تکوینی کند، حضرت زهرا(س) مظهر این اسم هستند و تمام عالم هستی به اذن الله در مشت ایشان خواهد بود. این مسئله جایگاه تکوینی حضرت فاطمه زهرا(س) را نشان میدهد.
حضرت زهرا(س) در منظومه امامت چه جایگاهی دارند و این جایگاه چه مقامی از مقامات فاطمی را عیان میکند؟
درباره جایگاه تشریعی حضرت فاطمه زهرا(س) نیز باید به روایتی منسوب به امیرالمؤمنین(ع) اشاره کنم که فرمودند: «روزی وارد خانه شدم و مشاهده کردم پیامبر اکرم(ص) در منزل ما حضور دارند. امام حسن(ع) در سمت راست و امام حسین(ع) در سمت چپ رسول خدا(ص) نشسته و حضرت زهرا(س) نیز مقابل پدر زانوی ادب زده بودند».
ایشان در ادامه فرمودند: «به خدا شنیدم که پیامبر(ص) فرمودند یا حسن(ع) و یا حسین(ع) شما دو کفه ترازوی دین هستید ولی جایگاه مادرتان فاطمه(س)، زبانه ترازوی دین است».
این سخن پیامبر(ص) بسیار اهمیت دارد که تصریح میکنند: شما به عنوان دو امام، بار امامت را بر دوش دارید اما نظارت و مدیریت بر امامت بر دوش مادرتان زهرا(س) است. در واقع تعبیر به زبانه ترازو حکایت از مقام بسیار بالای فاطمه(س) دارد. طبق این حدیث حضرت صدیقه کبری(س) بر ۱۱ امام ولایت دارند.
چه جلوههایی از سیره و سبک زندگی فاطمی میتواند برای امروز ما و رسیدن زنان و دختران به احسن الحال و حیات طیبه راهنما و روشنگر باشد؟
از جمله مهمترین ویژگیهایی که در زندگی حضرت زهرا(س) بسیار شفاف و پررنگ بود و باید برای همه ما الگو باشد، عبادات و نماز ایشان است. پیامبر اکرم(ص) در روایتی فرمودند: «دخترم فاطمه(س) وقتی در محراب نماز قرار میگرفت، آن نماز و آن محراب آنقدر عظمت داشت که ۷۰هزار فرشته مقرب به فاطمه سلام میدادند». در حوزه همسرداری هم سیره فاطمی الگویی جاودانه و بدون انقضای زمانی و مکانی برای همه زنان است؛ احترام به شوهر، ادب در برابر شوهر، تقاضای نابجا نکردن از شوهر و راضی بودن به آنچه در توان همسر است، ازجمله جلوههای همسرداری ایشان است. دیگر محور مهم الگوبخش در سیره فاطمی، فرزندداری و تربیت فرزند است که از دامنشان دو امام معصوم برخاستند و سرنوشت جامعه را تغییر دادند.
آیا در بعد سیاسی و کنشگری اجتماعی هم سیره حضرت زهرا(س) را میتوان الگوبخش و نقشه راه تاریخ در ادوار مختلف دانست و از آن الهام گرفت؟
بله، از ابعاد مهم زندگی حضرت زهرا(س) حیات سیاسی ایشان و تجلی اوج ولایتمداری حضرت(س) بود. جدا از آنکه امیرالمؤمنین(ع) همسرشان بودند، در زندگی سیاسی اسوه همه عالمیان در ولایتمداری و حمایت از ولایت هستند تا جایی که در این راه به شهادت رسیدند و نام خود را به عنوان اولین بانوی شهید راه ولایت در تاریخ ثبت کردند. همه اینها میتواند و باید برای ما اسوه و الگو باشد، چنانکه حضرت ولیعصر(عج) در حدیثی میفرمایند: «در وجود دختر پیامبر(ص) برای من مهدی(عج) الگویی نیکو است» یعنی ما از مادرمان خط و الگو میگیریم. پیامبر عظیمالشأن اسلام(ص) نیز حضرت فاطمه(س) را «امّ» به معنای مادر خطاب میکردند، چراکه نه فقط برای پدر، دختری میکردند بلکه تکیهگاه رسول خدا(ص) بودند، همچون مادر برای پدر! با وجود آنکه پیامبر(ص) اول شخص عالم بودند، خم میشدند و دست فاطمه زهرا(س) را میبوسیدند.
آیا رسول خدا(ص) صرفاً به دلیل ارتباط پدری چنین محبتی به حضرت زهرا(س) داشتند یا ویژگیها و فضائل ایشان سبب این ابراز محبت میشد؟
پیامبر(ص) در شأن حضرت فاطمه(س) میفرمودند: «فاطمه(س) سیده زنان عالم از اول عمر دنیا تا آخر دنیاست، او پاره تن من است، او نور چشم من است، او میوه دل من است، او روح من و بین دوپهلوی من است، او انسیة الحوراست یعنی حوریهای که به شکل انسان ظاهر شده است. هر وقت دخترم در محراب نماز و در پیشگاه خدای جل و جلاله قرار میگرفت آن نور ملکوتی عرشی او برای فرشتگان عالم بالا مثل درخشش ستارگان برای اهل زمین بود». سپس میفرمایند: خدا نزد ملائکه به نماز و عبادت فاطمه(س) مباهات میکند و میفرماید: «ملائکه من خوب نگاه کنید به بنده من فاطمه که سیده همه بندگان از زنان است و در پیشگاه من ایستاده است. بند بند اعضای بدن او از خوف و جلال من میلرزد، او با همه وجود متوجه بندگی است. همه شما ملائکه شاهد باشید من خدا به احترام فاطمه(س)، شیعیان و پیروانش را از آتش جهنم در امان قرار دادم». از این رو، ما حضرت فاطمه زهرا(س) را سوم شخص عالم هستی میدانیم و مقام ایشان پس از پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین(ع) از ۱۱ امام بالاتر است. همانطور که بیان شد همه ابعاد زندگی این زن گرانقدر در عصر کنونی برای ما اسوه و الگو است. ما باید نگاه عملی به زندگی ایشان داشته باشیم و همه زنان و نیز آقایان کتابهایی را که در مورد ابعاد اخلاقی، تربیتی، عبادی و اجتماعی زندگی حضرت(س) نوشته شده، دقیق مطالعه و سعی کنند در زندگی خود پیادهسازی و اجرا کنند.
نظر شما