نام‌گذاری سالروز ولادت حضرت زهرای مرضیه(س) به عنوان روز گرامیداشت مقام زن و مادر فرصتی است مغتنم برای بازخوانی و مروری بر جلوه‌هایی از احترام و قدری که اسلام برای زن قائل است و شأنی که به او می‌بخشد و خود بهترین پاسخ است به آن‌ها که می‌خواهند آموزه‌ها و احکام این دین مبین را تبعیض‌آمیز جلوه داده و آن را حامی منافع مردان معرفی کنند. به مناسبت فرارسیدن سالروز ولادت کوثر نبوی و در بررسی این نگاه با حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله فرحزاد گفت‌وگو کرده‌ایم.

چرا تغییر نگاه و نگرش جامعه نسبت به زنان و بخشیدن شأن و مقام خاص در لباس مادری و همسری به زن را از معجزات و کرامات اسلام برمی‌شمارند؟

از قله‌های ممتاز رفتاری در سیره پیامبر ختمی مرتبت(ص) محبت و احترام به زنان است، گمان نمی‌کنم کسی در عالم همانند پیامبر خدا(ص) به بانوان محبت و احترام کرده باشد آن هم در شرایطی که عرب جاهلی دختران خود را زنده به گور می‌کرد! اگر در قرآن نیامده بود شاید فکر می‌کردیم افسانه و قصه است اما قرآن می‌فرماید: «هر گاه به یکی از آن‌ها بشارت دهند که دختر نصیب تو شده است، صورتش (از فرط ناراحتی) سیاه می‌شود و به شدت خشمگین می‌گردد. به خاطر بشارت بدی که به او داده شده است، از قوم و قبیله خود متواری می‌گردد (و نمی‌داند که) آیا او را با قبول ننگ نگه دارد، یا در خاک پنهانش کند؟ چه بد حکم می‌کنند!» (نحل، آیات ۵۸ و ۵۹)
این ظلم‌ها بود و روا داشته می‌شد تا اینکه اسلام ظهور کرد و پیامبر اکرم(ص) در چنین شرایطی که بدترین اهانت‌ها و اذیت‌ها به دختران و زنان می‌شد، چنین سیره و سنتی را پایه‌گذاری کردند. ائمه(ع) هم چنین بودند چنان که امام سجاد(ع) هر وقت فرزنددار می‌شدند، فقط از سلامت نوزاد می‌پرسیدند تا جنسیت او.

وجود مقدس حضرت زهرای مرضیه(س) و شأن و مقامی که پیامبر(ص) برای ایشان قائل بودند چقدر در تغییر نگرش به زن و اعطای نقش ویژه به او در خانواده و جامعه مؤثر بود و مسیر تاریخ را تغییر داد؟

خداوند برای پیامبر اسلام(ص) که اول شخصیت عالم هستی هستند، یک دختر به یادگار می‌گذارد. مرحوم حاج‌آقا دولابی می‌فرمود: مراد از رحمت در آیه شریفه «وَ ما اَرْسَلْناکَ اِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ» (انبیاء، ۱۰۷) حضرت زهرا(س) است. در حدیث کسا نیز می‌خوانیم: چهار شخصیت بزرگ عالم اسلام یعنی پیامبر(ص)، امیرالمؤمنین(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) میهمان فاطمه زهرا(س) هستند. یعنی محور حدیث کسا یک خانم است. بانویی که پیامبر(ص) برایش احترامی بی‌اندازه قائل است و این به ما نیز یاد می‌دهد برای داشتن نعمت دختر، خدا را شکر کنیم. چه بسا دخترانی که از پسرها بسیار ارزشمندتر و برای عاقبت به‌ خیری پدر و مادر بهتر هستند. چنان که امام صادق(ع) فرمودند: «دختران حسنه هستند و پسران نعمت. برای حسنات پاداش داده می‌شود و از نعمت سؤال می‌شود».

شأن و جایگاهی که اسلام برای زن قائل است در پاسخ به شبهه‌ها و اتهام‌هایی که علیه اسلام و آموزه‌هایش مطرح می‌شود چقدر پاسخگو و مستدل است؟

از اتهاماتی که درباره مکتب و دین ما مطرح می‌شود تبعیض بین زن و مرد است! به همین بهانه می‌خواهند قانون وضع کنند که منزلت خانم‌ها را بالا بیاورند! در حالی که نخستین حامی بانوان خدای متعال و پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) هستند. خدای متعال در قرآن می‌فرماید: «وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» (نساء، ۱۹) یعنی با نیکی با خانم‌هایتان معاشرت و رفتار بکنید. «مَعْرُوفِ» یعنی مطلق خوبی، خدا از معروف در این آیه استفاده کرده تا بگوید با همسران با احسان و نیکی رفتار کنید. هر تدبیری که دارید، هر گُلی که می‌توانید بکارید، هر هدیه‌ای و هر چیزی که بتواند محبت بیاورد، عاطفه و احساس بیاورد و دل آن عزیزانی که گردنتان حق دارند (مثل مادر، خواهر و همسر) را بدست بیاورد، به کار ببرید. نقل است در یکی از سفرهای حج، که پیامبر(ص) هم حضور داشتند غلام خوش‌صدایی حدی (آواز طرب‌آوری که برای شترها خوانده می‌شود تا شترها تند راه بروند که این آواز جایز است) می‌خواند و شترها هم به وجد و طرب می‌آمدند و تند راه می‌رفتند. پیامبر(ص) به آن غلام فرمودند: «آرام بخوان، تند نخوان، شترها که تند می‌روند بانوانی که سوار شترند اذیت می‌شوند. این‌ها مثل شیشه‌اند اگر یک تلنگر بخورند می‌شکنند». در تعبیری دیگر از امیرالمؤمنین(ع) است که می‌فرمایند: «خانم به منزله گل است» ریحان در عربی به معنای گل است نه به معنی سبزی، این یعنی زن مثل گل و گل مظهر زیبایی و جمال خداست. مظهر لطافت و خوشبویی است. در وسائل الشیعه در باب نکاح روایت داریم که هر کس ولایتش و ایمانش بالاتر می‌رود، محبتش نسبت به خانمش هم بیشتر می‌شود. هیچ مکتبی تا این اندازه نسبت به خانواده و ابراز عشق و احترام به بانوان تأکید و سفارش نکرده است. در روایت‌های ما از زن‌ها و محبت به همسر تعریف و تمجید شده است. هیچ مکتبی این قدر سفارش نکرده که به خانواده رسیدگی و احسان کنید و به آن‌ها محبت و عشق داشته باشید.

با توجه به اینکه زن فطرتاً موجودی عاطفی و حساس است، آیا آموزه‌های دینی روایی درباره محبت به او توصیه و سفارش دارند؟

بله، درباره محبت به خانم‌ها روایات فراوانی در متون روایی فقهی و در باب نکاح و ازدواج و در اخلاقیات، در ابواب مختلف و در باب حالات و سیره و روش عملی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) آمده است. این هم به این دلیل است که مسئله زندگی و خانواده و آداب معاشرت با خانواده یکی از مسائل اساسی اسلام است.
محبت و مهرورزی به زنان، سیره پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) بوده است. نقل شده گروهی به محضر امام باقر(ع) رسیدند. دیدند آن حضرت محاسنشان را رنگ و زینت کرده‌اند و مثل یک جوان به خودشان رسیده‌اند؛ به حضرت(ع) عرض کردند: یابن رسول اللّه، شما هم مثل جوانان به خودتان رسیده‌اید! امام(ع) فرمودند: «من مردی هستم که زنان را دوست دارم و برای آنان محاسنم را رنگ می‌کنم».
این طور نبوده که امامان ما به این رفتارها در برخورد ظاهری بی‌توجه بوده باشند بلکه دوستی و محبت و مهر ورزیدن به خانم‌ها جزو سیره انبیا(ع) و امامان(ع) بوده است چنان که در روایت آمده: «محبت به زنان از اخلاق پیامبران است».

خبرنگار: آمنه مستقیمی