تهران به همان نسبت که وسعت و جمعیتی به اندازه یک کشور دارد، مشکلات ریز و درشت زیادی هم دارد. از ترافیک و آلودگی هوا تا کمبود آب شرب، از زلزلهخیزی و غیرمقاوم بودن ساختمانها تا وضعیت ترافیکی و مشکلات متعدد دیگر همچون فرسودگی پلها.
این کلانشهر در روند توسعه ۲۰۰ ساله خود همواره بخش قابل توجهی از فضاهای عمومی را در اختیار معابر سوارهرو گذاشته و هر جا که بزرگراه یا خیابانی عریض، قلب محلهای را شکافته، به ناچار یک یا چند پل اعم از سوارهرو یا پیادهرو قد عَلَم کرده است.
طی چند دهه گذشته، توسعه زیرساختهای حملونقل شهری در تهران موجب ایجاد شبکهای گسترده از پلهای سوارهرو و روگذرهای شهری شده است. این سازهها علاوه بر نقش ترافیکی، یکی از اجزای حیاتی مدیریت بحران شهری به شمار میروند.
کلانشهر تهران با جمعیتی بیش از ۱۴ میلیون نفر، روزانه ۲۰ میلیون تردد خودرو و موتورسیکلت از مسیرهای بزرگراهی و شهری پایتخت را تحمل میکند و اکنون با داشتن پلهایی که نیاز به بازسازی و مقاومسازی دارند، باید برای بهسازی آنها اقدام شود تا مشکلی برای شهروندان تهرانی به وجود نیاورند. بر اساس ماده ۸۸ برنامه پنجساله سوم توسعه شهر تهران، در راستای افزایش ایمنی و تابآوری زیرساختهای شهری اعم از معابر، بزرگراهها، تونلهای ترافیکی و... میبایست شهرداری تهران اقداماتی انجام دهد.
مقاومسازی و بهسازی لرزهای پلها بر اساس عمل به این ماده برنامه سوم در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفت؛چراکه بیشتر پلهای سوارهرو پایتخت به سن فرسودگی رسیدهاند و مقاومسازی آنها امری لازم و ضروری است. در حال حاضر تهران دارای ۸۶۴ پل است که از این تعداد ۶۶ پل با ریسک فنی بالا در اولویت نخست مقاومسازی و بهسازی لرزهای قرار گرفتهاند و قرار است تا پایان سال ۵۱ پل مقاومسازی شوند.
در راستای بررسی وضعیت عمرانی و ایمنی پلهای شهری با دکتر سیدجعفر تشکری هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران به گفتوگو نشستیم تا آخرین آمار و برنامههای مدیریت شهری در حوزه نگهداری و تابآوری پلها در برابر زلزله را از زبان ایشان بشنویم.
هماکنون چند پل سوارهرو در تهران وجود دارد؟
بر مبنای آخرین دادههای سامانه اطلاعات مکانی شهرداری تهران، در حال حاضر ۸۱۲ پل سوارهرو در خیابانها و بزرگراهها و ۵۲ پل سوارهرو روی رودخانهها و مسیلها وجود دارد. به این ترتیب، در مجموع ۸۶۴ پل سوارهرو در سطح شهر تهران ساخته شده است که همه این پلها بهصورت مداوم توسط شهرداری مورد پایش و بازرسی قرار میگیرند.
آیا این پلها دارای شناسنامه فنی هستند؟
بله، تمام پلهای سوارهرو تهران دارای شناسنامه فنی کامل هستند. علاوه بر اطلاعات پایه، بازرسیهای منظم فصلی و دوسالانه انجام و برای هر سازه دو سطح از چکلیستهای تخصصی تکمیل میشود. دادههای حاصل از این بازرسیها مبنای برنامهریزی برای نگهداری، تعمیر و ارتقای عملکرد پلهاست.
میانگین عمر پلهای تهران چقدر است و کدام یک قدیمیترند؟
حدود ۲۰ درصد پلهای تهران بیش از ۲۵ سال عمر دارند و در گروه سازههای قدیمیتر قرار میگیرند؛ در حالی که ۸۰ درصد پلها ساخت جدید دارند.قدیمیترین پلهای پایتخت، پلهای فلزی ارتوتروپیک هستند که پیش از بازیهای آسیایی سال ۱۳۵۵ و عمدتاً بهصورت موقت برای تسهیل عبور و مرور به ورزشگاهها و مراکز ورزشی ساخته شدند. از جمله این پلها میتوان به پلهای حافظ- طالقانی، حافظ- جمهوری، حافظ- انقلاب، انقلاب- سپاه و کریمخان اشاره کرد. همچنین پل سیدخندان در بزرگراه شهید سلیمانی نخستین پل تکپایه ایران محسوب میشود که در همان سالها ساخته شده است.
چند پل از این مجموعه پیش از انقلاب اسلامی ساخته شدهاند؟
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تنها حدود ۴۰ تقاطع غیرهمسطح در شهر وجود داشت و بخش عمده سازههای فعلی در دهههای پس از انقلاب و در راستای گسترش بزرگراهها ساخته شدهاند.
آیا در شمار پلهای تهران پلی فرسوده یا نیازمند بازسازی هست؟
بله، با توجه به بازرسیهای منظم طی ۱۰ سال اخیر، هیچ کدام از پلهای تهران فرسوده تلقی نمیشوند، اما با تغییر آییننامههای لرزهای، افزایش بار ترافیکی و نیاز به ارتقای سطح عملکردی سازهها در بحرانها لازم است برخی از پلهای قدیمیتر بهسازی لرزهای و مقاومسازی شوند.
مطابق برنامههای پنجساله دوم تا چهارم شهرداری، از میان ۱۱۰ تقاطع غیرهمسطح نیازمند ارزیابی لرزهای، ۶۶ تقاطع باید بهسازی لرزهای شوند. تا پایان سال ۱۴۰۴ مطالعات مربوط به این پلها تکمیل و طرحهای اجرایی آنها تدوین خواهد شد.
چه عواملی بیشتر در تخریب یا آسیب پلها مؤثرند؟
عوامل متعددی میتوانند موجب بروز آسیب در پلها شوند، از جمله عوامل محیطی مانند نفوذ آب، رطوبت و یونهای خورنده نظیر نمک و کربنات که موجب خوردگی میلگردها میشوند، نگهداری نامناسب یا تأخیر در تعمیرات جزئی، تردد کامیونها و خودروهای سنگین با بار غیرمجاز، زلزله و سایر سوانح طبیعی.
شهرداری تهران با اجرای طرحهای منظم پایش فنی و به کارگیری پوششهای مقاوم در برابر خوردگی سعی دارد اثر این عوامل حداقل شود و عمر مفید پلها افزایش یابد.
وضعیت تابآوری پلهای پایتخت در برابر زلزله چگونه است؟
پلهای بزرگراهی تهران با توجه به سیاستهای مدیریت بحران، در برابر اصلیترین مخاطره یعنی زلزله، تابآوری قابل قبولی دارند.بررسی تابآوری پلها در زلزله موضوعی چندوجهی است و نیازمند دادههای دقیق لرزهخیزی، وضعیت زمین، ترافیک و زیرساختهای حیاتی است. با این حال مطالعات فعلی نشان میدهد شبکه بزرگراهی و ابنیه فنی شهر تهران قابلیت امدادرسانی و تخلیه اضطراری را پس از وقوع بحران دارد و میتواند به بازگرداندن عملکرد شهری در زمان کوتاه کمک کند.
تابآوری شهری صرفاً به عملکرد پلها وابسته نیست، اما این سازهها از اجزای کلیدی شبکه ترافیکی تهران هستند و ارزیابیها نشان میدهد عملکرد آنها در برابر زلزله مطلوب و اطمینانبخش خواهد بود.
برنامه شهرداری برای آینده نگهداری پلها چیست؟
رویکرد مدیریت شهری تهران در سالهای آینده، تمرکز بر نگهداری هوشمند، ایمنسازی لرزهای و نوسازی فنی پلهاست. در این راستا، به کارگیری سیستم پایش سلامت سازه (SHM)، استفاده از مواد ضدخوردگی و مقاوم در برابر رطوبت و بازبینی دقیق پایهها و اتصالات سازهای در دستور کار قرار دارد که هدف نهایی، بالا بردن سطح تابآوری شبکه پلها در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی و افزایش ضریب ایمنی ترافیک شهری است.
ماجرای ساخت پلهای تهران از کجا آغاز شد؟
وقتی طهران قدیم هنوز تهران نشده بود و جمعیتش یک دهم جمعیت فعلی هم نبود، ترددها آن قدر راحت بود که نیازی به ساخت بزرگراه و پل روگذر و زیرگذر نبود اما در گذر زمان با فعالیت اتوبوسرانی و تاکسیرانی و تولید خودروها پلها هم شکل و شمایل تهران را عوض کردند.
ماجرای ساخت بزرگراهها و پلها به دی ماه ۱۳۴۶ میرسد. روزگاری که ایران در نشست نمایندگان کمیته المپیک آسیا در بانکوک بر رقیبان خود پیروز و میزبان هفتمین دوره بازیهای آسیایی شد.
یک سال بعد هم که طرح تفصیلی تهران به تصویب رسید و قرار شد بزرگراههایی برای پایتخت ساخته شود تا نه تنها تردد در شهر روان شود، بلکه جابهجایی ورزشکاران شرکتکننده در مسابقات هم آسان باشد.
شهردار تهران (غلامرضا نیکپی) برای کنترل ترافیک در مسیر هتلهای معروف تهران تا ورزشگاه، ساخت پلها را در دستور کار قرار داد و بعد هم یک شرکت بلژیکی مسئولیت ساخت این پلها را به عهده گرفت. این پلها تماماً فلزی ساخته شده و تنها روی لایه رویی آن آسفالت ریخته شده است، از این رو مطالعاتی برای زلزلهنگاری و یا لرزهنگاری انجام نشد.
در همین راستا سال ۱۳۴۹ ساخت سه بزرگراه در سه نقطه شهر با نامهای بزرگراه ایوبی (شیخ فضلالله نوری)، بزرگراه شاهنشاهی (مدرس) و بزرگراه پارکوی (چمران) همزمان شروع شد. این سه بزرگراه نخستین بزرگراههای تهران بودند. اما هنگام ساخت بزرگراه شیخ فضلالله نوری (ایوبی) عبور از خیابان ستارخان به یکی از مهمترین مشکلات تبدیل شد. به همین دلیل همزمان طرح ساخت پل بزرگراهی بر فراز یک خیابان در تهران مطرح شد تا پل «تاج» عنوان سازه موقت پایتخت را به خود بگیرد.
این پل ۲۸ مرداد ۱۳۵۳ پیش از شروع بازیهای آسیایی آماده بهرهبرداری شد و ۱۷مرداد روزنامه اطلاعات خبر آن را منتشر کرد و نوشت: «ساختمان پل تاج در غرب تهران پایان یافت».
قصه ساخت هفت پل معروف تهران درست از همین جا آغاز شد، بنابراین «پلهای سهگانه حافظ، کریمخان زند، گیشا، آزمایش و پل چوبی» که این روزها جزو پرترددترینها محسوب میشوند، در دهه٥٠ برای ورود کاروان بازیهای آسیایی ١٩٧٤ در تهران ساخته شد، به همین دلیل هیچ کدام طراحی لرزهای نداشتند.
در تمام سالهایی که تن این هفت پل پذیرای سنگینی بار بود، هیچ مراقبتی از آنها نشد، در حالی که حتی بارهای تحمیل شده به آنها هم تناسبی با ظرفیتشان نداشت، به همین دلیل هم حالا فرسوده و لرزان شدهاند.
در سالهای نخست دهه٥٠ زمانی که بلژیکیها کار ساخت بعضی از این پلها را شروع کردند، شاید هیچ وقت تصور عبور و توقف این همه خودرو از روی آن نبود و البته حالا اتوبوسهای شهری و کامیون با بار غیرمجاز هم به آن اضافه شدهاند. پل اکباتان هم البته یکی از همین پلها بود که در سال ١٣٨٣ به دلیل نبود نیاز به آن برچیده شد.
پلهای معروف تهران از همان زمان تا همین سالها خاطرات زیادی از مراسم مذهبی، جشنهای پیروزی یا انتخاباتی، تظاهرات و راهپیماییهای مردم تهران را به خود دیدهاند و همیشه هم مأمن خوبی برای عکاسان خبری بوده تا بهترین عکسها را ثبت کنند، از این رو زمان آن رسیده است که بازنشسته شوند.
نظر شما