کریسمس ۲۰۲۵ برای بخش بزرگی از اروپاییها دیگر نه نماد فراوانی و دورهمیهای پرزرقوبرق، بلکه آینهای از فشارهای اقتصادی مزمن است؛ فشاری که از سفره غذا آغاز میشود و تا تصمیم برای میزبانی یا حتی دیدوبازدید ادامه مییابد. دادههای یورونیوز از یکسو و نظرسنجی گسترده RE/MAX Europe از سوی دیگر، تصویری همزمان از تورم خوراکیها و بحران مسکن ترسیم میکند؛ دو عاملی که بهطور موازی قدرت خرید و سرمایه اجتماعی خانوادهها را تحلیل بردهاند.
سفرهای گرانتر، اما نه برای همه به یک اندازه
بررسی قیمت خوراکیهای کریسمس در کشورهای مختلف نشان میدهد اگرچه تورم عمومی در برخی کشورها کاهش یافته، اما تورم غذایی همچنان بالاتر از میانگین تورم حرکت میکند. در یونان، هزینه یک سفره چهار نفره کریسمس ۱۶ تا ۲۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته و هزینه سرانه به حدود ۱۸۶ یورو رسیده است. این افزایش قیمت بهویژه در بخشهای گوشت، پنیر، روغن زیتون و شیرینیها قابل توجه است. در اسپانیا نیز افزایش قیمتها «فقط» ۵.۱درصد اعلام شده، اما اقلام کلیدی مانند گوشت گاو، ژامبون و غذاهای دریایی به سطوحی بیسابقه رسیدهاند و یک وعده ساده کریسمس برای هر نفر حدود ۴۴ یورو هزینه دارد. در پرتغال، شکلات گرانتر شده و هزینههای موادغذایی سنتی مانند بوقلمون و ماهی کاد بهطور قابل توجهی افزایش یافته است.
در مقابل، فرانسه استثنایی نسبی به شمار میآید. کاهش جزئی قیمت سبد کریسمس برای دومین سال متوالی، این تصور را ایجاد میکند که فشار تورمی مهار شده است. اما همین سبد در مقایسه با سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۲درصد گرانتر شده و تحلیلگران هشدار میدهند قیمتها هرگز به سطوح پیش از بحران بازنخواهند گشت. این شکاف میان «کاهش کوتاهمدت» و «افزایش بلندمدت» نشان میدهد آرامش فعلی شکننده است.
مسکن؛ اسکروج جدید کریسمس اروپایی
اگر گرانی غذا سفرهها را کوچک کرده، هزینه مسکن اشتیاق به برگزاری جشن را نشانه گرفته است. براساس نظرسنجی انجامشده از بیش از ۲۰ هزار نفر در ۲۳ کشور اروپایی، ۷۵ درصد شهروندان اعلام کردهاند در ۱۲ ماه گذشته برای پرداخت اقساط وام مسکن ناچار به کاهش هزینههای خود شدهاند. این رقم در کشورهایی مانند ایرلند و مجارستان به ۹۰ درصد و در رومانی و مالت به ۹۳ درصد میرسد؛ آماری که از یک بحران فراگیر خبر میدهد، نه یک نوسان مقطعی. در ایرلند، با توجه به نرخ بالای اجاره و هزینههای مسکن، فشار مالی حتی برای خانوارهای متوسط بهشدت احساس میشود. در همین حال، در مجارستان پس از افزایش ۳۲ درصدی قیمت مسکن طی سالهای اخیر، خانوارها بهشدت تحت فشار قرار گرفتهاند.
پیامد مستقیم این فشار، کاهش تمایل به میزبانی دورهمیهای کریسمس است. ۲۶ درصد پاسخدهندگان گفتهاند محدودیتهای مالی آنقدر شدید است که اساساً انگیزهای برای برگزاری میهمانی ندارند. در فنلاند، ۴۰ درصد ترجیح میدهند جشنهایی ساده و کمهزینه برگزار کنند و در رومانی و مجارستان بیش از یکسوم مردم کریسمس را بدون میهمانی و در خلوت خانه میگذرانند. در آلمان نیز که یکی از بزرگترین اقتصادهای اروپا را دارد، بسیاری از خانوادهها بهدلیل افزایش هزینههای زندگی، در حال تغییر سبک زندگی خود هستند و از برنامهریزی برای سفرهای بزرگ یا خریدهای لوکس اجتناب میکنند. این اعداد، نشانهای از فرسایش مناسبات اجتماعی در سایه بحران اقتصادی است.
صرفهجویی؛ از تفریح تا نیازهای اولیه
الگوی صرفهجویی اروپاییها نیز قابلتأمل است. نخستین قربانی، تفریحات شبانه و فعالیتهای اجتماعی بوده است؛ ۴۱ درصد شهروندان اروپا برای پرداخت اقساط وام مسکن از این هزینهها زدهاند. یونان با ۵۸درصد کاهش بودجه تفریحات، بار دیگر در صدر قرار دارد. خوراکیهای خاص و نوشیدنیهای الکلی در رتبه دوم جای دارند (۳۸ درصد) و سفرهای تفریحی با ۳۷ درصد در جایگاه سوم.
در بسیاری از کشورهای جنوبی اروپا، از جمله ایتالیا و اسپانیا، کاهش مصرف در زمینههای مختلف اعم از سفر، تفریحات و حتی خرید هدایا برای کریسمس مشهود است. در این کشورها، خانوارها ترجیح میدهند هزینهها را تا حد ممکن پایین نگه دارند و از خریدهای غیرضروری خودداری کنند. در مقابل، در کشورهای شمالیتر مانند سوئد و دانمارک که سیستمهای اجتماعی قویتری دارند، برخی خانوادهها با سیاستهای حمایتی دولتی بهتر توانستهاند خود را با این فشارها تطبیق دهند. اما نگرانکنندهترین داده، کاهش مصرف کالاهای ضروری است. ۱۳درصد پاسخدهندگان اذعان کردهاند حتی از اقلامی مانند لوازم بهداشتی کاستهاند؛ رقمی که در آلمان و فنلاند به ۲۲درصد میرسد. این آمار نشان میدهد بحران هزینههای زندگی از سطح «تغییر سبک زندگی» عبور کرده و به تهدیدی برای رفاه پایهای بدل شده است.
شکاف سیاستی؛ چرا همه کشورها یکسان نیستند؟
مقایسه کشورها نشان میدهد سیاستهای دولتی نقش تعیینکنندهای دارد. مجارستان با اعمال سقف قیمتی بر برخی اقلام غذایی، توانسته هزینه یک منو سنتی کریسمس را در حدود ۷۸ یورو نگه دارد؛ هرچند منتقدان، این سیاست را مسکّنی موقت میدانند. لهستان نیز با کاهش هزینههای سوخت و برخی خدمات، کاهش هرچند اندک اما معناداری در هزینه کلی کریسمس ثبت کرده است. در مقابل، کشورهایی که فاقد مداخلات هدفمند بودهاند، شاهد انتقال کامل فشار تورم به مصرفکننده نهایی هستند. در حالی که کشورهای اسکاندیناوی با سیستمهای رفاهی قویتر، از بحران هزینههای زندگی بهطور نسبی کمتر رنج میبرند، کشورهای جنوب و شرق اروپا بیشترین آسیب را از این وضعیت دیدهاند.
بحران نابرابری؛ کریسمس برای همه یکسان نیست
در نهایت، آنچه این بحران را نگرانکنندهتر میکند، نابرابری میان کشورها و حتی درون آنهاست؛ جایی که برخی هنوز میتوانند از سنتها محافظت کنند و برخی دیگر ناچارند از همان حداقلها نیز بزنند. در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه که اقتصادهای قویتر و شبکههای حمایتی گستردهتری دارند، ممکن است فشارها به شکلی متفاوت و کنترلشدهتر احساس شوند، در حالی که در کشورهای جنوب شرقی اروپا مانند رومانی و بلغارستان، بسیاری از مردم حتی برای خرید نیازهای اولیه خود با مشکل مواجه هستند.
کریسمس ۲۰۲۵ در اروپا بیش از هر چیز، شاخصی اجتماعی–اقتصادی است. سفرههایی که کوچکتر شده، میهمانیهایی که لغو شده و خانوادههایی که برای رسیدن به هم باید ساعتها در راه باشند، همگی نشانههای یک واقعیت مشترکاند؛ هزینههای زندگی از توان بخش قابلتوجهی از شهروندان پیشی گرفته است. آنچه این تصویر را نگرانکنندهتر میکند، نابرابری میان کشورها و حتی درون آنهاست؛ جایی که برخی هنوز میتوانند از سنتها محافظت کنند و برخی دیگر ناچارند از همان حداقلها نیز بزنند. اگر سیاستگذاران اروپایی این هشدارها را جدی نگیرند، «کریسمس کمرنگ» ممکن است به یک قاعده دائمی بدل شود، نه یک استثنای فصلی.
نظر شما