روز گذشته، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با هدف گسترش و تقویت روابط دوجانبه به مسکو سفر کرد تا در مذاکراتی فشرده با سرگئی لاوروف، همتای روس و جمعی از مقامات سیاسی و اندیشمندان این کشور، ابعاد مختلف روابط طرفین را بررسی کند.
این اتفاق که در شرایط پیچیده کنونی جهانی صورت میگیرد، بهوضوح نشاندهنده عزم ایران و روسیه برای تقویت پیوندهای استراتژیک و تأثیرگذاری بر تغییرات سیاسی و اقتصادی جهانی است. دیدار اخیر در واقع گام دیگری در راستای گسترش همکاریهای اقتصادی و امنیتی دو کشور است که در دنیای امروز، در عرصههای جهانی از اهمیت ویژهای برخوردار است.
همزمان با این تحرکات دیپلماتیک، قطار دیپلماسی دو متحد دیروز در تهران نیز توقف داشته و در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، ویتالی ساویف، معاون نخستوزیر فدراسیون روسیه با علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به گفتوگو نشست. این رایزنی که در ادامه تفاهمات سطح عالی میان رؤسای جمهور دو کشور صورت گرفت، در مسیر رفع موانع موجود و ورود به فاز عملیاتی پروژههای مشترک به خصوص کریدور شمال- جنوب بود.
صداوسیمای کشورمان نیز شامگاه سهشنبه مصاحبه مفصل با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه را که مرتضی غرقی، خبرنگار ارشد امور بینالملل آن را انجام داده بود در سین برنامههای خود داشت؛ اتفاقی که بازتاب گستردهای در رسانهها داشت. در همین راستا، روزنامه قدس گفتوگویی تفصیلی با این خبرنگار ارشد ترتیب داده که در آن به تحلیل ابعاد مختلف این رایزنیها و تأثیر آن بر روابط ایران و روسیه پرداخته شده است.
آقای غرقی، تحلیل شما از روند جاری مناسبات میان تهران و مسکو چیست؟
روابط ایران و روسیه در شرایط کنونی، به ویژه در زمینههای امنیت و اقتصاد، به نقطهای حساس و ضروری رسیده است. این در حالی است که در شرایط پیچیده جهانی، این مناسبات بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. روسیه بهعنوان همسایه شمالی، با درک شرایط مشابه در مواجهه با فشارهای غربی و تحریمها، در کنار ایران قرار گرفته است. از این رو همکاریها نه تنها در حوزه امنیت، بلکه در زمینههای اقتصاد و انرژی نیز فرصتهای زیادی را برای هر دو کشور ایجاد کرده است. به ویژه که کریدور شمال– جنوب یکی از پروژههای کلیدی است که میتواند موقعیت اقتصادی دو کشور را تقویت کند. در همین راستا، همکاریهای نظامی و دفاعی نیز به ارتقای ثبات منطقهای کمک خواهد کرد و ایران و روسیه میتوانند از این ظرفیتها برای مقابله با تهدیدهای مشترک استفاده کنند.
روابط طرفین در گذشته به دلیل مسائل تاریخی و فشارهای غربی دچار مشکلاتی بوده است. برای گذر از آن چه باید کرد؟
یکی از دلایل اصلی که روابط ایران و روسیه توسعه نیافت، به نگاههای منفی تاریخی برمیگردد. در دوران شوروی و تزارها، ایران به دلیل تجربههای تلخ، نسبت به روسیه دیدگاههایی منفی پیدا کرده بود، بهویژه پس از انقلاب اسلامی، این مشکلات و تحریفهای تاریخی در میان برخی محافل داخلی ادامه پیدا کرد. غربیها همواره تلاش میکردند ایران را از روسیه دور نگه دارند و در این راستا، تبلیغات منفی و فشارهای بینالمللی نقش پررنگی داشت. اما امروز، با تغییرات بنیادین در سیاستهای داخلی و خارجی هر دو کشور، این موانع بهطور قابل توجهی کاهش یافته و روسیه به یک شریک استراتژیک برای ایران تبدیل شده است. تحولات در روسیه پس از فروپاشی شوروی، به تغییر نگاهها و همکاریهای جدیدی منجر شده است که باید از آن بهره برد.
با توجه به تحولات اخیر، به ویژه در زمینههای اقتصادی و سیاسی، چه اولویتهایی برای هر دو کشور در گسترش روابط باید در نظر گرفته شود؟
همان گونه که اشاره شد اولویتهای اصلی در روابط ایران و روسیه امروز در زمینههای امنیتی و اقتصادی است. در وضعیت کنونی جهان که هر دو کشور زیر فشارهای اقتصادی و تحریمهای غربی هستند، ایجاد یک اتحاد اقتصادی و سیاسی میتواند نه تنها به نفع طرفین بلکه بهعنوان یک قطب جدید در منطقه عمل کند. همکاریهای نظامی و دفاعی شکل گرفته، میتواند به تقویت امنیت منطقه و مقابله با تهدیدهای جهانی کمک کند. علاوه بر این، حضور مشترک در سازمانهای مهم بینالمللی مانند بریکس، اوراسیا و شانگهای امکان توسعه همکاریهای اقتصادی و سیاسی را فراهم کرده است. ایران و روسیه باید از این فرصتها برای ایجاد همگرایی بیشتر در منطقه و گسترش همکاریهای مشترک استفاده کنند. از سویی پس از اجرایی شدن پیمان مشارکت جامع راهبردی در ۲ اکتبر ۲۰۲۵ مناسبات طرفین به سطح کیفی جدیدی رسیده است. همچنین هماهنگی دیدگاهها درباره فوریترین مسائل منطقهای از جمله وضعیت غرب آسیا، قفقاز جنوبی، دریای خزر و افغانستان برنامهریزی شده است.
مهمترین چالشها و موانع در مسیر تقویت روابط ایران و روسیه چیست و چگونه میتوان این موانع را رفع کرد؟
یکی از چالشها، ادامه نگاههای سنتی و تاریخی در داخل ایران است که همچنان تحت تأثیر تبلیغات منفی غربیها قرار دارد. این فشارها به ویژه از سوی رسانههای غربی که سعی دارند روابط دو کشور را به گونهای دیگر نشان دهند، موجب تردیدهایی در میان برخی از افکار عمومی ایران میشود. علاوه بر این، برخی موانع اقتصادی و زبان سخت روسی نیز میتواند بر روابط دو کشور تأثیر منفی بگذارد. برای رفع این موانع، لازم است که از آگاهیبخشی عمومی در خصوص روسیه جدید و تحولات آن استفاده کنیم. برنامههای دیپلماتیک و رسانهای برای شفافسازی و معرفی واقعیتهای موجود میتواند از فشارهای تبلیغاتی بکاهد و فضای جدیدی برای تعمیق روابط ایجاد کند.
به نظر شما، افزایش همکاریها و همگرایی شکل گرفته میان تهران و مسکو چه تأثیراتی بر آینده منطقه خواهد داشت؟
همگرایی منطقهای میان ایران و روسیه میتواند نقشی حیاتی در تحولات آینده منطقه ایفا کند. همکاریها در زمینههای امنیتی و اقتصادی میتواند به ایجاد یک قطب جدید برای مقابله با نفوذ غرب در منطقه کمک کند. با توجه به اینکه ایران و روسیه هر دو تحت تحریمهای غربی قرار دارند، مناسبات مشترک در زمینههای مختلف میتواند به تقویت استقلال دو کشور کمک کند. این همگرایی نه تنها به تقویت امنیت و ثبات محیطی منجر میشود، بلکه میتواند به شکلگیری یک اتحاد استراتژیک میان ایران و کشورهای همسایه همچون پاکستان، هند، افغانستان و حتی کشورهای عربی کمک کند. در نهایت، این نوع مناسبات میتواند به کاهش نفوذ قدرتهای غربی در منطقه و ایجاد یک پیمان امنیتی و اقتصادی جمعی کمک کند که به نفع کشورهای منطقه و منافع مشترک باشد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما