جلسه تدبر در سوره‌های جزء سی‌ام قرآن کریم که هر هفته یکشنبه‌ها به همت مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران در مسجد کوی دانشگاه برگزار می‌شود، شب گذشته یکشنبه ۳۰ آذرماه نیز برگزار شد و مجدد اختصاص به سوره مبارکه «عصر» داشت.

هانی چیت‌چیان، کارشناس و مدرس قرآن که این جلسات با سخنرانی او برگزار می‌شود، شب گذشته و پیش از پرداختن به نکات تدبری سوره عصر، با توجه به حلول ماه رجب، ابتدا به بیان مناقب و ویژگی‌های این ماه پرداخت و گفت: رجب در لغت به معنی بزرگی و عظمت است، هر چند که از آن تعبیر به جوی یا نهری پر از شیر هم می‌شود که در بهشت برین جاری است و بهشتیان از محتوای آن می‌نوشند.

وی ادامه داد: از طرفی دیگر، رجب از جمله ماه‌های حرام محسوب می‌شود که باید میان این بزرگی و حرمت داشتن آن به دنبال یک ارتباط مفهومی بود به این معنی که در برابر بزرگی و عظمت این ماه، هر آنچه به عنوان گناه و معصیت مرتکب شویم، بزرگتر از سایر ماه‌های سال جلوه‌گر شده و تأثیر منفی چندبرابری خواهد داشت.

این کارشناس قرآنی تصریح کرد: رجب را باید به مثابه یک فرد بزرگ در خانواده‌ای فرض کرد که به خاطر بزرگی و شکوهش، مواجهه هر فردی با آن، رویارویی در اوج احترام و خضوع است. ما در محضر بزرگان در تلاشیم که حتی کوچکترین خطایی ولو سهواً را مرتکب نشویم. این امر دقیقاً در مورد ماه رجب نیز صدق می‌کند و مؤمن واقعی در این ماه بیشترین مراقبت را در مورد خود دارد تا مگر از او خطا و اشتباهی سر نزند.

چیت‌چیان برای اطلاع از ویژگی‌های منحصر به فرد این ماه، توصیه کرد تا همگی به کتاب «المراقبات» میرزا جواد ملکی تبریزی مراجعه کنند و گفت: از جمله اعمالی که ویژه این ماه توصیه شده است، روزه‌داری است و گفته شده یک روز روزه‌داری در این ماه بزرگ به مثابه آن است که گناهان قبل و هر آنچه انسان پس از آن مرتکب شود بخشوده خواهد شد، البته این امر به آن معناست که فرد آنچنان به درک معارف این ماه واقف می‌شود که زین پس مراقبت خواهد کرد تا مگر آلوده به گناه و معصیت نشود.

وی افزود: اما مناسبت‌هایی بسیار مبارک در این ماه قرار دارد که باید تمام تلاش خود را بکنیم که نهایت استفاده و تنعم را از آن ببریم؛ مناسبت‌هایی همچون لیلة‌الرغائب، میلاد حضرت علی(ع) و مبعث حضرت رسول(ص) که همه اینها بر اوج شکوه و میمنت این ماه می‌افزاید تا هر فردی توشه‌ای گرانبها را از آن اخذ کرده و خود را برای ماه‌های آتی و به ویژه استقبال از ماه رمضان بیش از پیش مهیا سازد.

اما چیت‌چیان در ادامه مباحث طرح شده در مورد سوره «عصر» به نکات دیگری نیز اشاره کرد که خلاصه‌ای از آن در ادامه ذکر می‌شود:

مهمترین واژه‌ای که در جلسات قبل با رجوع به سوره «عصر» راجع به آن صحبت کردیم، «خُسر» بود به معنای زیان، ضرری که مصداقی نیز به آن اشاره و گفته شد، ضرری است که به اصل مال انسان وارد می‌شود که باید آن را تشبیه به ورشکستگی کامل کرد؛ زیان و ضرری که انسان در این دنیای فانی دچار می‌شود و شدت و حدت آن، آنچنان بالاست که امید به جبران آن صفر است.

اما در ادامه به این نکته نیز اشاره شد که این سوره با وجود آنکه همه ما را در معرض دچار شدن به این ضرر قرار می‌دهد، گروهی را از آن متمایز معرفی می‌کند؛ گروهی که همانگونه که اشاره شده صاحب چهار ویژگی هستند؛ ایمان به خدا دارند، اعمال صالح انجام می‌دهند و همگی را توصیه به حق و صبر می‌کنند.

در تمایز این افراد از دیگران برای قرار نگرفتن در مسیر زیان و ضرر، بعد از آنکه آنها را اهل ایمان معرفی می‌کند، به این نکته نیز متذکر می‌شود که آنها باید اعمال صالح انجام دهند؛ باید توجه به این مسئله داشت که شرط عاقبت به خیری و جلوگیری فرد از ضرر آن است که علاوه بر ایمان‌آوری، او باید التزام عملی نسبت به همه اعمال صالحی را که می‌توان در این دنیا متصور بود نیز داشته باشد و تنها نمی‌توان از میان فهرستی از اعمال صالح به شکل گزینشی به دنبال یک یا چند مورد خاص بود.

درست در اینجا این پرسش مطرح می‌شود که به هر حال گنجایش هر فردی محدود است و حتی اگر خود را از هر گناهی مصون بدارد باز قادر نخواهد بود به همه اعمال صالح بپردازد؛ پس در این صورت تکلیف چیست؟ در جواب باید گفت که هرکس در صورت ایمان واقعی، خود به خود در مسیری قرار می‌گیرد که راه برای او به منظور انجام کار خیر و صواب هموار می‌شود. در مورد هر عمل خیر و صالحی، مراتب و درجاتی وجود دارد که همه آنها به حساب بانی و عامل آن نوشته می‌شود.

با همه این تفاصیل باید به یک نکته مهم دیگر که در ادامه سوره عصر به آن اشاره دارد نیز بپردازیم و آن اینکه خداوند راه را برای جبران در مسیر انجام و ارتکاب به کار صالح که ممکن است لحظاتی در انجام آن کاستی و کوتاهی وجود داشته باشد، هموار کرده است و آن توصیه‌ای است که یک فرد مؤمن می‌تواند همنوع خود را به حق و صبر کند که در جلسات قبل راجع به مصادیق آن صحبت شد.

اما توصیه به حق (انجام اعمال و رفتاری است که مرضی رضای پروردگار باشد) و صبر که مداومت، پایمردی در انجام کار خیر از جمله مصادیقی است که آرام آرام در جامعه تسری یافته و تبدیل به یک عادت و رویه در میان آحاد جامعه می‌شود و در محدوده زمانی کوتاهی متوجه این امر می‌شویم که اتفاقاً ما خود عامل سرایت آن بوده‌ایم و هر چند ظرف و بضاعت فردی ما کم بوده است، اما به واسطه این توصیه‌ای که داشته‌ایم سبب شده‌ایم تا جامعه به سمت ارتکاب به کار خیر متمایل شود که ما نیز از ثواب آن بهره‌مند خواهیم شد.