قطعاً یکی از دغدغههای سازندگان آثار هنری و مردم، این است که اثر هنری بتواند به صورت یکسان در دسترس علاقهمندان، مخاطبان و عموم مردم قرار بگیرد؛ اما شاید آن طور که باید و شاید شاهد این همگونی و دسترسی عموم به آثار هنری به ویژه اجرای هنرهای نمایشی در شهر مشهد نباشیم؛ از طرفی به نظر میرسد تفاوت قابل توجهی نیز بین قیمت بلیتهای نمایشهای بومی و نمایشهایی که از پایتخت برای اجرا به مشهد میآیند، وجود داشته باشد. برای پیگیری این موضوعات و موضوعات دیگری از قبیل نحوه حمایت ارگانها برای ساخت و تولید نمایش در مشهد، سازوکار اختصاص بودجه به نمایشها و دیدگاههای هنرمندان درباره حضور نمایشهای پایتخت و اجرای آنها در مشهد به گفتوگو با احسان روحی، نویسنده و کارگردان و کریم جشنی، مدیر عامل انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی نشستیم.
بودجه دولتی باید میان همه آثار هنری، یکسان توزیع شود
احسان روحی، نویسنده و کارگردان تئاتر در گفتوگو با طوس در خصوص حمایتهای مالی ارگانها برای تولید آثار نمایشی در مشهد، اظهار کرد: حمایت مالی از هنرمندان تئاتر در این سالها اتفاق افتاده؛ اما فکر نمیکنم بودجه مشخصی چه در ارشاد یا نهادهای دیگر وجود داشته باشد که در سال بخواهند آن را به گروههای تئاتری به صورت مشخص اختصاص دهند؛ معمولاً موردی بوده، اگر طرحی از طرف هنرمندی ارائه شده و بر اساس ویژگیهای آن مجموعه مورد تأیید قرار گرفته حمایتهایی شده است؛ ولی در بحث اجرای عموم مجموعه حوزه هنری و تئاتر شهر که زیر نظر ارشاد و حوزه هنری هستند، کمک مالی را روی یارانه هزینه سالن به هنرمندان میدهند؛ اگر قیمت سالنی ۱۰ میلیون تومان است، به واسطه جریان حمایت دولتی، نصف آن را از هنرمند دریافت میکنند.
احسان روحی با انتقاد از این وضعیت افزود: اگر بودجهای وجود دارد باید میان همه هنرمندان توزیع شود. خطکشی و حمایت از برخی هنرمندان و عدم حمایت از یکسری هنرمندان دیگر، شائبههایی را ایجاد میکند که این پولها میتواند بین چند هنرمند تقسیم شود؛ ولی شما میبینید بودجهای در سال برای یک یا دو هنرمند هزینه میشود و بقیه عملاً هیچ منفعتی از آن بودجهها نمیبرند؛ اگر نحوه توزیع این پولها در سیستمهای دولتی مقداری منسجمتر و عادلانهتر باشد، خیلی کمککننده است چون تئاتر بدون حمایتهای دولتی سخت است؛ همان طور که اکنون در بخش خصوصی میبینیم هزینهها خیلی سرسامآور است و اگر حمایتهای دولتی نباشد، تولید اثر سخت میشود.
وی در پاسخ به پرسشی در خصوص ملاکهای ارشاد برای اختصاص بودجه به نمایشها، بیان کرد: ارشاد احتمالاً سازوکاری در شوراهای سیاستگذاری چه در شهرداری، حوزه هنری یا اداره ارشاد یا هر ارگان دیگری حتی بنیاد شهید یا ادارهها و سازمانهای فرهنگی دارد که معمولاً ویژگیهای آثاری که میخواهند را خودشان طرحریزی میکنند و گاهی در قالب جشنواره و به عنوان فراخوان ارائه میدهند مانند بهزیستی یا بنیاد شهید که جشنواره ایثار دارد و آنجا اولویتها را عنوان میکنند و بر آن اساس نیز آثار را انتخاب میکنند. در دورهها و مدیریتهای مختلف شکل و محتوای آثاری که میخواهد اجرا شود، متفاوت میشود و اگر مجموعهای فاکتوری برایش مهم باشد سعی میکند حمایت مالی را روی همان محورها متمرکز کند.
جبران محدودیت اجرای نمایشهای تهران در مشهد با افزایش نرخ بلیت
این نویسنده و کارگردان در خصوص متولی تعیین نرخ بلیت تئاتر در مشهد بیان کرد: دو بخش داریم؛ یک نوع از بلیتها مربوط به آثاری است که سلبریتیها برای آن به مشهد میآیند که معمولاً قیمتهایی که تعیین میشود بر اساس هزینهکردهای آنان است؛ یعنی شاید یک نمایش در تهران با نصف بلیتی که در مشهد فروخته میشود قیمتگذاری شود، ولی وقتی به شهرستان میآیند قیمت بلیت دو برابر میشود؛ در واقع چون اجراهایشان محدودتر است سعی میکنند محدودیت در اجرا را با افزایش قیمت بلیت جبران کنند و خود نمایشها و گروه یعنی تهیهکننده و کارگردان تعیین میکنند و معمولاً بر اساس یک آمارسنجی نسبت به فروش کارهایی که در آن شهر انجام میشود، صورت میگیرد.
روحی در خصوص نحوه قیمتگذاری نمایشها در مشهد گفت: من برای نمایشهای خودمان در مشهد بر اساس قیمتی که نمایشهای همزمان یا پیش از من اجرا میشود، میانگینی را انتخاب میکنم. بخشی هم جدول آماری شخصی از هزینهای است که من به عنوان تهیهکننده یا کارگردان انجام دادهام که مثلاً در نسبت ۳۰ شب اجرای من اگر با فلان عدد بلیت بفروشم، میتوانم به این کف یا سقف فروش برسم. ما معمولاً سعی میکنیم دو یا سه قیمت پیشنهادی بگذاریم که برای همه اقشار به نوعی قابل استفاده باشد و تخفیفاتی معمولاً ۱۵ و ۲۰ درصد هم برای دانشجویان یا برخی از هنرمندان اعمال میکنیم.
شیوهنامهای برای تعیین نرخ بلیت تئاتر در مشهد وجود ندارد
وی با مقایسه درآمدزایی تئاتر با سینما عنوان کرد: اگر آن چیزی که به عنوان قیمت بلیت در تئاتر به نسبت تعداد اجرا و هزینهکردها تعیین میشود را با سینما مقایسه کنیم، خواهیم دید اگر یک فیلم در یک ماه، در یک سینمای خوب و سالن ۲۰۰ یا ۳۰۰ نفره در روز پنج سانس نمایش داده شود، در یک ماه ۱۵۰ سانس میشود و اگر بلیتش ۱۲۰ هزار تومان باشد، رقم بزرگی میشود، اما اگر تئاتری در یک سالن ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفره با بلیت ۲۰۰ هزار تومان ۲۰ شب هم اجرا کند عددش اصلاً با آنچه در سینماست قابل قیاس نیست؛ چون بخشی از سود اثر در تعداد اجراهاست یعنی اگر هر تعداد بیشتر اجرا کنید سود هم به همان میزان تغییر میکند؛ البته در سالنهای خصوصی بحث هزینههای اجاره سالن به نسبت سالنهای دولتی بیشتر است و گروه مجبور است در سالنهای خصوصی مقداری قیمت بلیت را به نسبت سالنهای دولتی بیشتر تعیین کند.
این نویسنده و کارگردان تئاتر با بیان اینکه هیچ شیوهنامهای از طرف ارشاد یا ارگان دیگری برای تعیین نرخ بلیت تئاتر نداریم و با نظر تهیهکننده، کارگردان یا تیم تبلیغاتی قیمتگذاری میشود، اظهار کرد: سقف و کفی هم وجود ندارد و اگر نمایشی بتواند بلیت ۴۰۰ هزار تومانی هم بفروشد، فروخته است و اگر یک نمایش نتواند بلیت
۱۰۰ هزار تومانیاش را بفروشد، نفروخته است.
میانگین عرف بلیت نمایشهای بومی امسال در مشهد ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان است
روحی افزود: میانگین بلیتی که اکنون در نمایشهای مشهد عرف است ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان برای آثار بومی در سال ۱۴۰۴ است که ثابت شده است. شما اگر مخاطب داشته باشید که بلیت ۳۰۰ هزار تومانی را بخرد، خریده است و این ریسک را هم دارد که مخاطب عام شاید نتواند آن بلیت را بخرد. البته در آثاری که قیمتگذاری میشود ۳۰۰ هزار تومان هم داریم اما قیمت ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان برای مخاطب تئاتر بومی مشهد نسبت به هزینهکردها، سالن، تیم اجرایی و... تقریباً جا افتاده است. آثار تهرانی قیمتگذاری را طوری انجام میدهند که اجرای محدودشان، هزینه رفت و برگشت به تهران، هزینه هتل اقامت و نبود حامی مالی را از طریق قیمت بلیت جبران کنند. در واقع اگر تئاتری به مشهد میآید و ۲میلیارد تومان در مشهد میفروشد دستکم ۵۰۰ میلیون تومان آن هزینه غیر از دستمزد بوده است.
وی با مقایسه سالنهای تئاتر در مشهد گفت: اجاره سالنهایی مثل برج سپید که حدود ۸۰۰ نفر ظرفیت دارد، هر شب حدود ۷۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است و به همان میزان ۱۰۰ میلیون را باید جزو هزینهکرد پنج شب اجرا حساب کرد و به عبارتی ۵۰۰ میلیون تومان باید کنار گذاشت. در سالنی مثل سالن اصلی تئاتر شهر با ظرفیت ۳۰۰ نفر چنین رقمی را نداریم. در واقع این مسئله به چهرههایی بستگی دارد که مردم دوست دارند ببینند و عدد و رقم هم برایشان مهم نیست.
مخاطبان نمایشهای سلبریتیطور، مخاطب تئاتر بومی مشهد نیستند
این نویسنده و کارگردان اضافه کرد: درصد خیلی کمی از طیف مخاطبانی که نمایشهای تهرانی سلبریتیطور را میبینند، مخاطب تئاتر بومی مشهد هستند یعنی آنان مخاطب تماشای همان تئاتر هستند و ما دنبال تماشاگر خودمان در آنها نمیگردیم و نیستیم. در واقع مخاطب عام نمایش من بلیت ۵۰۰ هزار تومانی نمیخرد مگر اینکه من هم از یک چهره استفاده کنم. ما مخالف اجرای نمایشهای خوب تهران نیستیم اتفاقاً خوب است که نمایشهای باکیفیت تهران که آثار شاخصی هستند در مشهد اجرا داشته باشند و حتی دو هفته شانه به شانه کار من در سالن اجرا کنند. بحث سر نمایشهایی است که با استفاده از یکسری چهرهها دو تا چهار شب در مشهد با بلیتهای رقم بالاتر اجرا میروند و هر چقدر هم که ما بگوییم در روند فروش ما بیتأثیر است ولی به نوعی توجهات را به آن اثر جلب میکند و این ممکن است به آثار ما هم خدشه وارد کند.
تلاش برای سوقدهی مخاطب نمایشهای سلبریتیها به سمت نمایشهای بومی
روحی در ادامه افزود: این روندی است که نه تنها در مشهد بلکه در شهرهای دیگر هم باب شده و خیلی ایرادی به آن وارد نیست؛ چون آنها هم مخاطب خودشان را دارند ولی نکته آن است که ما بتوانیم در کنار ۵هزار مخاطبی که برای نمایش میآیند، جریانی ایجاد کنیم که تماشاگرِ آن کارها را هم به تماشای آثار بومی در مشهد سوق دهیم و آنها را با سالنهای تئاتری آشنا کنیم؛ به عنوان مثال در تئاتر شهر ما اجرا کنند که افراد ببینند ما هم تئاتر شهر داریم یا در سالنهای خصوصی اجرا کنند که بفهمند اینجا هم تئاتر هست، در کنار این مسئله من هم میتوانم تبلیغ کار خودم را بکنم و مثلاً ۵۰۰ نفر تماشاگر داشته باشم. این خیلی کمککننده است تا اینکه برای جای بیربطی اجرا بروند که مخاطبش اصلاً نمیداند غیر از این تئاتر در مشهد، تئاتر دیگری هم وجود دارد.
آمادهسازی قرارداد تیپ بومی برای اصحاب نمایش خراسان
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی نیز در گفتوگو با ما با بیان اینکه برای تعیین قیمت تئاتر در مشهد هیچ متولی خاصی وجود ندارد، اظهار کرد: در سایت گیشات قیمتهایی از ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان برای نمایشهای بومی و تا ۷۰۰ هزار تومان برای نمایشهایی که از تهران در مشهد اجرا میشود، به چشم میخورد؛ در صورتی که بلیت نمایشهایی که با قیمت ۷۰۰ هزار تومان در مشهد به فروش میرسد فکر نمیکنم در تهران بیشتر از ۲۰۰ و ۳۰۰ هزار تومان باشد.
کریم جشنی با بیان اینکه شورای نظارت بر نمایش مشهد و استان مجوزهای همه نمایشها را صادر میکند، اظهار کرد: سه ماه پیش قرارداد تیپی با عنوان قرارداد تیپ تهیهکننده با کارگردان یا کارگردان با عوامل در اختیار هنرمندان هنرهای نمایشی گذاشتیم. قراردادهای موجود در سراسر کشور را جمعآوری کردیم، کارگروهی با نام کارگروه حقوقی داریم که بررسی کردند و توانستیم یک قرارداد بومی برای اصحاب نمایش استان خراسان آماده کنیم که در این قرارداد چه به نفع طرف اول کارگردان یا تهیهکننده و چه طرف دوم عوامل و بازیگران سعی شده همه موارد دیده شود؛ حتی از یکسری تهیهکنندگان و کارگردانان بنام و پیشکسوتان مشورت گرفته شده که این قرارداد، قرارداد جامعی باشد.
وی افزود: اگر گروهها از این قرارداد استفاده کنند، جدا از اینکه ما نسبت به نمایشی که تولید و اجرا میشود اشراف داریم و میتوانیم صاحبنظر باشیم، دایره حقوقی و کمیته حقوقی آسیبها در خصوص مسائل و مشکلات مالی مثلاً قیمت بلیت نمایش که گاهاً موجب گله و شکایت طرف اول و دوم میشود را بررسی و حل و فصل میکند و نمیگذارد به مراجع قانونی برسد.
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی در ادامه بیان کرد: با توجه به اینکه صدور مجوز با اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای نظارت بر نمایش است، در خصوص قیمت بلیت هم فکر میکنم شورای نظارت و اداره ارشاد میتواند ورود پیدا کنند و سقف و کفی را در نظر بگیرند که از این آشوب و ناهمگونی به وجود آمده دربیاید و حداقل بدانند محدوده قیمت نرمال بلیت چقدر است؛ البته که از تلاش و زحمتی که گروهها برای تولید نمایش میکشند نباید بگذریم؛ چراکه ۹۹ درصد گروههای نمایشی از حمایتهای مالی دولتی بیبهرهاند و این نمایشها هزینه تولید بالایی هم دارند. در واقع تولید یک نمایش معمولی دستکم ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان هزینه دربردارد و این قیمت برای نمایشهایی با تعداد بازیگر و عوامل بیشتر، به صورت تصاعدی بالا خواهد رفت.
نمایشهای تهرانی میتوانند به گیشه تئاتر مشهد آسیب بزنند
جشنی افزود: ممکن است نمایشهایی که از تهران میآیند به خاطر وجود سلبریتیها و عوامل و تهیهکننده یا بازیگران بخواهند از طریق افزایش قیمت بلیت هزینههای خود را جبران کنند؛ اما این غیرمنطقی است که در تهران قیمت نمایش کمتر است و در مشهد دو برابر قیمتگذاری شود.
وی در ادامه عنوان کرد: من از نمایشهایی که از تهران به مشهد میآیند آگاه هستم؛ اما رغبتی به تماشای آنها ندارم چون اعتقاد دارم این نمایشها میتواند به گیشه تئاتر مشهد آسیب برساند؛ گیشهای که ثابت کرده نمایش بومی ما بالای یک میلیارد تومان هم فروش داشته و پس از تهران، نمایش مشهد و نمایش خراسان آن قدر بضاعت دارد که مخاطبهای حوزه نمایش را راضی نگه دارد، اما این نمایشها مجوز میگیرند و در سطح شهر اجرا میشوند.
مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی خراسان رضوی ادامه داد: تهیهکننده، کارگردان و سرپرست آثار با توجه به شرایط تقویم اجرایی ریسکی را انجام میدهند، معمولاً مردم هم به واسطه حضور سلبریتیها که دوستشان دارند و برایشان ارزش قائلاند، این بلیتها را خریداری میکنند اما ورکشاپ یا نشستهایی بوده که هزینههای خیلی بالایی داشته ولی با توجه به اینکه پیشتولید یا اطلاعرسانی مناسبی نداشتند، گاهاً مجبور شدند مبلغ را به ۴۰ یا ۵۰ درصد تخفیف برسانند.
با اینکه آزادی عمل برای تعیین نرخ بلیت تئاتر به معنای استقلال یک گروه نمایش است و گروه با توجه به هزینههای خود این حق را دارد و میتواند تصمیمگیری کند که درآمدزایی از نمایش برایش به چه صورت انجام شود و از طرفی هنرمندان تئاتر زحمت فراوانی برای تولید یک اثر متحمل میشوند و از حمایتها نیز بیبهرهاند، اما این فرایند با هدف در دسترس بودن تئاتر برای همه اقشار جامعه در تضاد است؛ چراکه اکنون تماشای تئاتر به یک امر فرهنگی لوکس تبدیل شده که فقط بخش اندکی از مردم به آن دسترسی دارند. برای تشویق مردم به تماشای تئاتر و از طرفی حفظ منفعت اندک هنرمندان تئاتری نیاز به یک سازوکار مشخص و منسجم است که نه به هنرمند آسیب وارد کند تا نسبت به تولید اثرش بیرغبت شود و هم مردم آن گونه که شایسته است بتوانند از تماشای نمایشهای بومی شهر خود بهره ببرند؛ در واقع سیاستی که نه مانع رشد هنر شود و نه سهم مخاطب را از تجربه تئاتر کمرنگ کند.
نظر شما