این واقعیت را نباید از نظر دور داشت که شیعه از فرهنگ ادعیه و زیارت بسیار غنی برخوردار است و هیچ یک از فرق اسلامی از این مقدار ادعیه وزیارات بهره مند نیستند. این حاکی از عرفان ناب شیعی است که خلوص دینی وتزکیه نفس را در جامعه تشیع قوت میبخشد. نمونهای از این عرفان ناب را در زیارت جامعه میبینیم که امام هادی(ع) برخی از این موارد را در زیارت جامعۀ کبیره آوره است.
این زیارت نامه افزون بر اینکه راز و نیاز با خداست و رابطه آدمی را با خدا برقرار می کند، پارهای از مسائل معنوی، سیاسی و اجتماعی نیز در آن انعکاس یافته است، مسائلی که در حیات سیاسی شیعه بسیار مؤثر بوده و مفاهیم خاصی را به جامعة تشیع القا کرده است، اینک در این مجال ضمن تسلیت شهادت امام هادی(ع)، چند نمونه از مفاهیم بلندی که در زیارتنامه جامعۀ کبیره آمده است اشاره میگردد.
1. عدم جدایی دین از سیاست
امامان نور، تنها رهبران دینی مردم نبودند، بلکه به زندگی سیاسی مردم نیز توجه داشتند، این همان است که امام هادی(ع) در زیارت جامعه کبیره، امامان معصوم(ع) را سیاستمداران بندگان خدا معرفی کرده است چنانکه در فرازی از این زیارت در خطاب به آنان فرمود: أنتُم ساسةُ العباد.
2. حجت بودن خاندان عصمت در دنیا و آخرت
همان طور که از دیگر آموزه های اسلامی و از جمله در زیارت جامعه کبیره به دست میآید که اهل بیت عصمت(ع)، تنها در دنیا بر مردم حجت نیستند، بلکه در سرای دیگر نیز حجت میباشند. امام هادی(ع) در تصریح به این مطلب فرمود: وحُجَجِ اللَّهِ عَلی اَهلِ الدُّنیا والآخِرَةِ.
3. اهل بیت(ع)، امنترین راه رسیدن به خدا
آنچه مسلم است و در لسان روایات به آن اشاره شده این است که راههای رسیدن به خداوند، بسیار زیاد است، اما امنترین و کوتاه ترین راه، راه اهل بیت عصمت(ع) و طهارت است. از این رو، کسی که میخواهد تقرب نماید و به خدا برسد، باید این حرکت را از این خاندان آغاز کند، این همان است که امام هادی(ع) در فرازی از زیارت جامعه فرمود: مَن اَراد اللَهَ بَدَءَ بکُم.
4. راه معرفت به خدا
شناخت و معرفت به خدا وظیفهای دینی است که باید هر مسلمانی خدایش را بشناسد، اما آیا شناخت خدا امکان پذیر است؟ و اگر امکان پذیر است از چه راهی می توان خدا را شناخت؟ امام هادی(ع) در فرازی از زیارت جامعه هم شناخت خدا را امکان پذیر دانسته است، و هم مسیر شناخت خدا را گوشزد نموده و آن را منحصر به خاندان عصمت دانسته است. این همان است که فرمود: اَلسَّلامُ عَلی مَحالِّ مَعرِفَةِ اللَّه.
5. وسیلة نجات از انحراف
خوش عاقبتی و نجات از انحراف به چپ و راست آرزوی هر فرد مسلمان است، اما اینکه چه کسانی نجات می یابند و راه نجات کدام است؟ از امام هادی(ع) بیاموزیم که نجات از مهالک و انواع انحرافات به خاندان عصمت و طهارت(ع) آدرس داده و آنان را محکی مناسب برای شناسایی انسان های خوش عاقبت و بد عاقبت معرفی کرده است، چنانکه فرمود: این خاندان وسیلۀ آزمودنی مردمند، هرکس آنان را به عنوان نمایندگان الهی بپذیرد، نجات مییابد و هرکس از آنان رو برتابد، هلاک خواهد شد: والبابُ المُبتلی به النّاسُ مَن أتیکم نَجی و مَن لم یَأتِکم هَلک.
6. معیار دشمن شناسی
از جمله وظایف سیاسی و اجتماعی پیروان اهل بیت عصمت شناخت دشمنان این خاندان است، اما اینکه با چه معیاری میتوان دشمن را شناخت، در پای سخنان امام هادی(ع) مینشینیم که ابتدا در فرازی از زیارت جامعه کبیره به دوستانشان تعلیم داده تا از دشمنان خاندان عصمت بیزاری بجویند که فرمود: بَرِئتُ اِلَی اللَّه عَزَّوَجَلَّ مِن اَعداَّئِکُم. و سپس در ادامه و در اینباره که دشمنان این خاندان چه کسانی هستند آنها را به این صورت معرفی کرده و میفرماید:
آنها کسانی هستند که حق این خاندان را انکار میکنند: «و الجاحِدین لحَقِّکُم»
و کسانی که از ولایت این خاندان روبرگرداندند: «و المارقین مِن وِلایَتِکُم»
و کسانی که اهل بیت را از حق مسلمشان محروم ساخته و خود غاصبانه در آن تصرف کردهاند: «و الغاصبین لإرثِکُم»
و کسانی که در حقانیت این خاندان تردید دارند و به همین دلیل از مسیر آنان منحرف شدهاند: «و الشّاَّکّین فیکُم و المُنحَرفین عَنکُم»
7. دلیل رحمت واسعة الهی
در برخی از احادیث و از جمله در حدیث معراج و برخی احادیث قدسی آمده که اهل بیت(ع) دلیل خلقت و واسطة رحمت الهی بر بندگان هستند. امام هادی(ع) در فرازی از زیارت جامعه در اشاره به گوشهای از این حقایق فرمود: به وسیله اهل بیت است که ابرها میبارند: «بِکُم یُنَزِّلُ الغَیثَ» و به وسیله این خاندان است که آسمان بر زمین فرود نمیآید: «وبِکُم یُمسِکُ السَّماَّءَ اَن تَقَعَ علی الأرض»
8. چراغ روشنایی
اهل بیت(ع) چراغی روشن برای هدایت مردم از گمراهیها هستند، این خانداناند که از دوستداران خود در پرتگاههای بسیار خطرناک دستگیری میکنند و آنان را به شاهراه هدایت و روشنایی میرسانند. امام هادی(ع) در فرازی از زیارت جامعه به پیروان خود آموخته تا این خاندان را این طوری خطاب کنند که فرمود: وبکُم اَخرَجَنَا اللَّهُ مِن الذُّلِّ و اَنْقَذَنا مِن شَفا جُرُفِ الهَلَکات.
9. مایة رشد فکری و جلوگیری از خسارت دنیوی
در فرازی از زیارت جامعه کبیره میخوانیم که امام هادی(ع) اهل بیت طهارت(ع) را مایة رشد و آگاهی با معارف دینی و الهی معرفی کرده است و در نتیجه عامل جلوگیری از سقوط در منجلاب دنیوی است. این همان است که فرمود: بِمُوالاتِکُم عَلَّمَنَا اللَّهُ مَعالِمَ دِینِنا واَصلحَ ماکان فَسَدَ مِن دنیانا.
10. وسیلة رضایت و بخشش الهی
مطلب دیگری که امام هادی(ع) در زیارت جامعه بر آن تصریح کرده این است که خداوند رحمان، عفو و گذشت از گناه بندگانش را در گرو رضایت اهل بیت پیامبر خویش قرار داده است. یعنی اگر این خاندان از کسی رضایت داشته باشند، خداوند نیز به دلیل رضایت این خاندان آن شخص را مورد رحمت خویش قرار خواهد داد، چنانکه فرمود: اِنَّ بینی وبین اللّه عزّ و جلَّ ذُنُوباً لا یأتی علَیها إلاّ رضاکم.
11. برترین افراد و تنها شفیعان
یکی از چیزهایی که همة خداباوران، آن را باور داشته و بدان امید دارند، موضوع شفاعت است که تنها از بندگان خاص خدا ساخته است و بس. امام هادی(ع) در فرازی از زیارت جامعة، اهل بیت را برترین بندگان خدا و تنها شفیعان در روز قیامت معرفی کرده است، چنانکه فرمود: اَللّهُم اِنّی لَو وَجَدتُ شُفعاءَ اَقرَب إلیک مِن محمّدٍ واَهل بَیته الأخیار الأئِمّة الأبرارِ لَجَعلتُهم شُفَعائی.
همانگونه که در فرازهای منتخب از زیارت جامعه کبیره مشاهده شد، امام هادی(ع) در قالب یک دعا، یک دوره کامل و عمیق از مبانی اعتقادی، سیاسی و اجتماعی شیعه را تبیین کردهاند. این زیارت، صرفاً متنی برای عرض ارادت نیست، بلکه یک نقشه راه است که مسیر معرفتالله، ملاک تشخیص حق از باطل، و اصول زندگی مؤمنانه را در سایه ولایت اهل بیت(ع) به روشنی ترسیم میکند. در حقیقت، امام دهم با این میراث جاودان به شیعیان آموختند که دینداری حقیقی از سیاست و بصیرت جدا نیست و سعادت دنیا و آخرت در تمسک به این خاندان نورانی خلاصه میشود.
نظر شما