روز سه‌شنبه، دولت لایحه بودجه ۱۴۰۵ کشور را بر اساس قانون جدید و با حذف چهار صفر از پول ملی تقدیم مجلس شورای اسلامی کرد و بر اساس آیین‌نامه، روز یکشنبه هفتم دی، کلیات بودجه در دستور مجلس قرار می‌گیرد. عده‌ای از کارشناسان لایحه بودجه ۱۴۰۵ را واقع‌بینانه و عده‌ای انقباضی توصیف می‌کنند که با یک نگاه کلی به تحلیل‌های منتشر شده درباره بودجه می‌توان گفت دولت در لایحه بودجه با افزایش اتکای خود به درآمدهای مالیاتی، انتشار اوراق بدهی و اصلاح قیمت حامل‌های انرژی، رویکرد واقع‌بینانه‌ای دارد و با مدیریت دقیق بودجه، تلاش می‌کند هم مصرف بی‌رویه انرژی را کاهش دهد و هم درآمد حاصل از اصلاح قیمت انرژی را در جامعه بازتوزیع کند تا اثر تورمی آن تا حد ممکن کاهش یابد و کنترل مالی در سال آینده حفظ شود.
آنچه هر سال رسانه‌ها درباره اهمیتش می‌نویسند و منتقد بی‌توجهی به آن هستند، حوزه زیارت است؛ اما سهم زیارت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ کل کشور چقدر است؟
در جدول شماره ۹، برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه لایحه بودجه ۱۴۰۵، ردیف توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهرهای مشهد، قم، شیراز و شهر ری- کارگروه ملی زیارت عدد ۱.۲۰۷.۰۰۰ (یکصد ریال) معادل ۱۲۰میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان (بدون حذف چهار صفر)، در همان جدول ردیف کمک به آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه رقم ۳.۰۰۰.۰۰۰ (یکصد ریال) معادل ۳۰۰ میلیارد تومان (بدون حذف چهار صفر) و در جدول شماره ۱۲، برنامه هم‌افزایی و ارتقای فعالیت‌ها و تولیدات فرهنگی از محل یک درصد از هزینه‌های شرکت‌های دولتی، ردیف توسعه و ترویج فرهنگ زیارت براساس مواد ۸۲ و ۸۳ برنامه هفتم توسعه اعتبار ۱.۲۵۰.۰۰۰ (یکصد ریال) معادل ۱۲۵میلیارد تومان (بدون حذف چهار صفر) به چشم می‌خورد که البته همه این موارد، سهم زیارت، زیرساخت‌های مرتبط با آن و خدمت‌رسانی به زائران نیست.
ماده ۸۲ به اهداف کمّی سنجه‌های عملکردی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی اختصاص دارد و سنجه‌های عملکردی آن به مسائلی مربوط می‌شود که برای کل کشور در زمینه گردشگری هدف‌گذاری شده و ماده ۸۳ به ‌منظور توسعه گردشگری داخلی و افزایش جذب گردشگران خارجی، حفظ میراث فرهنگی کشور و همچنین توسعه و ترویج صنایع دستی هدف‌گذاری شده و فقط ذیل بند ح، خ و ذ آن به مسئله زائر و زیارت اشاره شده و طبق آن وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف است در تعامل گسترده با شخصیت‌ها، ‌مؤسسات و کانون‌های مذهبی کشورهای جهان، به گونه‌ای اقدام کند که تا پایان برنامه هفتم، تعداد زائران و گردشگران خواهان آشنایی با انقلاب اسلامی و سرمایه‌گذاری مؤمنان کشورهای مختلف در اماکن مقدس و مناطق تفریحی ایران به دو و نیم برابر سال نخست برنامه برسد.
بنا بر بند خ نیز وزارت میراث فرهنگی با همکاری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف به انجام برنامه‌هایی است که مربوط به بزرگان انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و میدان‌های بزرگ حماسه‌آفرینی آن‌هاست و ارتباط چندانی به مسئله زیارت در خراسان رضوی و به صورت ویژه مشهد و زیارت مضجع شریف امام هشتم(ع) پیدا نمی‌کند.
تنها بند ذ به تهیه برنامه جامع زیارت اشاره کرده و در این بند قید شده؛ «به‌منظور توسعه، تعمیق و ترویج فرهنگ زیارت و اتخاذ تصمیمات هماهنگ در امور فرهنگی، اجتماعی، زیربنایی و زیرساخت‌های مربوط به امور زائران (داخلی و خارجی)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف است با هماهنگی وزارتخانه‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کشور، راه و شهرسازی، امور خارجه، امور اقتصادی و دارایی و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نسبت به تهیه برنامه جامع زیارت مشتمل بر تسهیل امر زیارت، امور فرهنگی و اجتماعی زائر با کسب نظر از مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه و بهبود و ارتقای زیرساخت‌های لازم، ظرف ۶‌ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون با رعایت وظایف شورای‌عالی میراث فرهنگی و گردشگری و وظایف نمایندگان ولی‌فقیه و تولیت آستان‌های مقدس بقاع متبرکه و اساسنامه حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در امور حج و زیارت اقدام قانونی را به‌عمل آورد». طبق همین بند نیز از اردیبهشت سال ۱۴۰۳ که به گزارش مرکز رسانه و روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیئت عالی نظارت مکلف شدن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تهیه برنامه جامع زیارت ظرف ۶ ماه را مغایر سیاست‌های کلی نظام ندانست. هنوز وزارت ارشاد موفق به ارائه برنامه جامع زیارت نشده و با این شرایط دولت، بودجه همین برنامه‌های اجرایی سند هفتم پیشرفت خود را نیز کاهش داده است.
اگر نگاهی به قانون بودجه سال ۱۴۰۴ کل کشور بیندازیم، به جز بند ث تبصره ۱۰ این قانون که درباره دریافت هزینه از گردشگران خارجی برای خدمت‌رسانی به زائران ثامن‌الحجج(ع) و ارتقای زیرساخت‌های زیارت آن حضرت و سایر مقاصد گردشگری است، در ردیف «توسعه فرهنگ و خدمات زیارتی با محوریت شهرهای مشهد، قم، شیراز و شهر ری- کارگروه ملی زیارت» عدد ۴.۹۲۰.۰۰۰ (میلیون ریال) و در بخش برنامه اجرایی ۵؛ صیانت از میراث فرهنگی و توسعه گردشگری و صنایع دستی، بخش سوم برای توسعه و ترویج فرهنگ زیارت نیز ۲.۰۰۰.۰۰۰ (میلیون ریال) به چشم می‌خورد که با یک مقایسه ساده متوجه می‌شویم در زمینه بودجه زیارت با پیشنهاد دولت، رقم این بودجه نسبت به سال گذشته کاهشی خواهد بود.
اما پیشنهاد دولت در دست نمایندگان مجلس شورای اسلامی است و باید دید رایزنی نمایندگان شهرها و استان‌های زیارتی در کمیسیون تلفیق و صحن مجلس چه سرنوشتی را برای بودجه زیارت رقم خواهد زد.
اصلاحات بودجه به دلیل محدودیت‌های منابع، کار سختی است
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اهمیت مسائل فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار ما ضمن تأیید کاهش بودجه فرهنگ زیارت در این زمینه می‌گوید: متأسفانه در شرایطی که کشور با مشکلات روبه‌رو است، نخستین اقدامی که مسئولان تصمیم‌گیر انجام می‌دهند، کاهش بودجه‌های فرهنگی است. این اقدام نه تنها مشکلات کشور را حل نمی‌کند؛ بلکه آن‌ها را پیچیده‌تر خواهد کرد.
حجت‌الاسلام نصرالله پژمان‌فر ادامه می‌دهد: وقتی مسئولان تصمیم می‌گیرند میان یک پروژه عمرانی و فرهنگی، بودجه فرهنگی را کاهش دهند، نشان‌دهنده این است که نقش فرهنگ برای آن‌ها به عنوان یک موضوع فوق‌برنامه تلقی می‌شود.
وی با بیان اینکه موضوع زیارت یکی از اقدام‌های مهم فرهنگی است، می‌افزاید: در شرایطی که ما منابع مالی کافی نداشته و با مشکلاتی در این عرصه مواجه می‌شویم، این حوزه فرهنگ است که می‌تواند با فرهنگ‌سازی و مدیریت صحیح به ما در افزایش درآمدها و پیشبرد کشور بدون چالش کمک کند. متأسفانه بی‌توجهی به موضوع زیارت موجب شده مردم نتوانند بهره‌برداری مناسبی از آن داشته باشند و با مشکلاتی مواجه شوند.
رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی بیان می‌کند: ما نسبت به این موضوع اعتراض داریم و تلاش خود را انجام می‌دهیم تا این وضعیت را اصلاح کنیم؛ اما باید بگویم اصلاحات در این زمینه به دلیل محدودیت‌های منابع، کار بسیار سختی است.
بررسی سابقه تخصیص منابع بودجه زیارت فقط در بند مربوط به شهرهای زیارتی یا همان کارگروه ملی زیارت نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۲ طبق اظهارنظر سید جمال‌الدین حسینی، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی خراسان رضوی، از مجموع ۸۰۰میلیارد ریال اعتبار از کارگروه ملی زیارت که در آن سال به خراسان رضوی اختصاص یافته بود، فقط ۴۰۰ میلیارد ریال به استان تخصیص یافت و در اسفند ۱۴۰۳ نیز محمدعلی توسلی، مدیرکل هماهنگی امور فرهنگی زائرین استانداری خراسان رضوی اعلام کرد «از بودجه زیارت در سال ۱۴۰۳ با وجود اینکه ۲۴۰ میلیارد تومان برای خراسان رضوی ابلاغ شده، هنوز عددی به استان نرسیده است»! باید دید تا انتهای سال ۱۴۰۴ سهم تخصیص داده شده به خراسان رضوی و مشهد از بودجه‌های مربوط به زیارت چه عددی است و آیا پس از نهایی شدن لایحه بودجه ۱۴۰۵، توسعه و ترویج فرهنگ زیارت و البته رفع کمبودهای جدی زیرساخت‌هایی که همیشه مطالبه مردم استان‌های شرقی به ویژه خراسان رضوی و زائران مشهدالرضا(ع) است، قربانی انقباض بودجه می‌شوند؟