دیوارهای نامرئی اما آهنینی که این کشور کمونیستی را در شش دهه گذشته احاطه کرده اند، موجب شده تا اطلاعات بسیار کم و محدودی از ساختار حکومت، شرایط سیاسی و معادلات قدرت در این کشور به بیرون درز کند تا آنجا که حتی جانشین احتمالی رهبر کره یعنی «کیم جونگ اون» سومین و کوچکترین فرزند «کیم جون ایل» تا یک سال پیش و به هنگام شصتمین سالگرد تشکیل حزب کمونیست کارگری این کشور در مقابل دوربینها ظاهر نشده و هیچ اطلاعاتی از وی موجود نبود هر چند که در این مدت نیز اطلاعات قابل توجه و زیادی از این ژنرال چهار ستاره اما 31 ساله کره ای در دست نیست.
با این حال اعلام مرگ رهبر کره شمالی با دو روز تأخیر، حاکی از این بود که توافق مهم این کشور با آمریکا برای تعلیق برنامه غنی سازی اورانیم در ازای دریافت کمک 240 هزار تنی مواد غذایی همزمان یا در آستانه مرگ وی صورت گرفته که اتفاقی سؤال برانگیز است و بر دامنه گمانه ها درباره امکان تغییر در رویکرد کره شمالی در دوره جدید نسبت به موضوعات و مناقشه های متعددی که با جامعه جهانی، آمریکا، کره جنوبی و ژاپن در چند دهه گذشته داشته، تأثیر گذارد.
به همین دلیل گروه سیاسی قدس، پرسشهایی از این دست را با دکتر «سید رضا میرطاهری» کارشناس مسایل شبه قاره کره مطرح کرده است. متن حاضر حاصل این گفتگو است.
* در کشورهای کمونیستی بطور معمول با وجود آنکه سیاستگذاری در اختیار حزب حاکم یعنی حزب کمونیست است اما ساختار اقتدارگرا در آنها کاملاً وابسته و در تسلط یک رهبر توتالیتر قرار دارد که معمولاً دبیرکل حزب حاکم هم هست. کره شمالی هم کاملاً مطابق با همین الگو اداره می شود. از این رو مرگ کیم جونگ ایل تا چه حد می تواند بر ساختار قدرت و به تبع آن سیاست و رویکردهای منطقه ای و بین المللی این کشور تأثیر بگذارد؟
** در کره شمالی از سال 1948 تاکنون یک پدر و پسر یعنی «کیم ایل سونگ» و «کیم جونگ ایل» رهبری آن را بصورت استالینیستی و کاملاً بسته بر عهده داشته اند. کره شمالی در این مدت طولانی، عملاً از بقیه جهان منزوی و جدا بوده و صرفاً روابط محدود و هدایت شده ای با متحدان اصلی اش روسیه و چین دارد.
بعد از آنکه «کیم جونگ ایل» در سال 2008 به دلیل سکته مغزی و ابتلا به سرطان، وضعیت جسمانی اش رو به وخامت گذاشت، منابع خارجی پیش بینی می کردند که وی مقدمات زمامداری بعد از خود را برای «کیم جونگ اون» پسر کوچک خود را فراهم کرده است. «کیم جونگ اون» فردی است که به گفته شاهدان با وجود تحصیل در دانشگاه برنی سوییس و سالها زندگی در اروپا، خصوصیات، رفتار و دیدگاههایی مشابه پدربزرگ خود دارد و شخصیتی بسیار مستبد، متعصب و خشن است.
از سوی دیگر، از آنجا که فرزند ارشد رهبر درگذشته کره شمالی به دلیل نارضایتی از وضعیت موجود در این کشور و مخالفت با دیدگاههای پدرش، از کره شمالی گریخته و در ژاپن زندگی می کند و کاملاً از دایره قدرت در این کشور حذف شده بنابراین از حدود دو سال قبل برادر کوچکتر او(فرزند سوم رئیس جمهور) در مراسم و مناسبتهای مختلف و مجالس حزبی و مجلس خلق در کنار رهبر کره شمالی حضور می یافت که به معنای آن بود که در آینده وی بعنوان جانشین پدرش تعیین شده است.
بعد از فروپاشی شوروی، کشورها و بلوکهای وابسته به اتحاد جماهیر شوروی، به جز انگشت شماری از کشورها عملاً از خطمشی کمونیستی و سوسیالیستی دست کشیدند و در رأس آنها اروپای شرقی، عملاً به اردوگاه غرب پیوستند. می شود گفت که کرهشمالی تنها کشور و در عین حال اثرگذارترین کشور بدلیل داشتن فناوری وتسلیحات نظامی هسته ای است که هنوز هم یک نظام بسته و پلیسی کمونیستی در آن حاکم است و با توجه به مرگ «کیم جونگ ایل» بایستی منتظر تحولاتی در عرصه سیاستهای داخلی و خارجی این کشور با سطوحی متفاوت بود.
* منظور از سطوح متفاوت چیست؟ و احتمالهای مطرح تحول در هر یک از این سطحها چیست؟
** در عرصه داخلی پیش بینی نمی شود که آمدن یک رهبر جوان مثل فرزند کوچک «کیم جونگ ایل» بتواند باعث باز شدن فضای سیاسی و تغییر ساختار های قدرت و حکومت بشود. اما در مورد سیاست خارجی این کشور ما شاهد این هستیم که گفتگوهای شش جانبه که در چند سال تداوم داشته بویژه در دو سال گذشته با بن بست روبرو بوده، هر چند اکنون اخباری از توافقهای ابتدایی این کشور با آمریکا و آژانس انرژی اتمی برای مصالحه و توقف غنی سازی اورانیوم منتشر شده است. نکته ای که باید متذکر شد این است که کره شمالی بدلیل تحریمهای سخت اقتصادی از اواسط دهه 90 میلادی درگیر با یک قحطی گسترده است و اگر کمکهای غذایی کشورهایی چون کره جنوبی، ژاپن و گاه سازمان ملل نبود، یک فاجعه انسانی بزرگتر در این کشور رخ می داد. اما مسأله مهمتر درباره کره شمالی موضوع تسلیحات نظامی هسته ای این کشور است که با انجام دو انفجار هسته ای به اثبات رسیده و از آن بعنوان اهرم فشار برای گرفتن امتیاز از کره جنوبی و ژاپن و متحد آنها یعنی آمریکا استفاده می کند. با این حال بنظر نمی آید، حداقل در کوتاه مدت شاهد تحول خاصی در عرصه سیاست خارجی کره شمالی و تحرکی تازه در مناقشات آن با جامعه بیرونی باشیم و باید منتظر ماند تا رهبر جدید کره شمالی معرفی و در مقام خود جا بیافتد.
* آیا «کیم جونگ اون» جوان و بی تجربه می تواند اقتدار پدر خود را در اداره کره حفظ کند و از «اتوریته» لازم در اداره و هدایت حزب ریشه دار کمونیست این کشور برخوردار شود تا اگر برنامه اصلاحی دارد را به اجرا گذارد؟
** در کشورهای اقتدارگرا و کمونیستی میزان قدرت رهبر با دو فاکتور سنجیده می شود. اول میزان هماهنگی اعضا و مرکزیت حزب کمونیست با رهبر است و فاکتور دوم شخصیت و ویژگیهای خود رهبر.اگر «کیم جونگ اون» از کاریزمای لازم برای اقناع حزب و سرکوب مخالفان برخوردار باشد میزان قدرت وی افزایش می یابد.
شواهد حاکی است که «کیم جونگ اون» برای چنین موقعیتی تربیت شده و از خصوصیات مشخص وی قاطعیت و تعصب او است که اگر این ویژگیها کاربردی شود، به عقیده کارشناسان وی رهبری خواهد بود که با سرکوب و اختناق بر کره حکومت خواهد کرد و اقتدار خود را مسلط می کند.
* اگرچه خبر مرگ رهبر کره دیروز اعلام شد اما همین خبر دال بر این بود که وی روز شنبه درگذشته، روزی که توافق کره شمالی با آمریکا برای تعلیق غنی سازی زیرنظر آژانس در ازای کمک غذایی 240 هزار تنی اعلام شد. همین امر موجب شده که برخی کارشناسان آن را نشانه ای از افزایش امکان واحتمال تغییر رویه در سیاستهای کره شمال تفسیر کنند. نظر شما چیست؟
** همانطور که اشاره کردید شاهد یک معامله بین آمریکا وکره شمالی هستیم، اما بنظر من این معامله بیشتر از موضع عمل گرایانه قابل توجیه است به این معنا که کره شمالی عملاً در برابر بحرانی حاد یعنی قحطی قرار گرفته که باعث گرسنگی صدها هزار نفر در سالهای گذشته شده و آنها ناچارند برای تأمین مایحتاج مردم خود گاهی چنین معامله هایی را انجام دهند.
اما جامعه جهانی اساساً کره شمالی را به عنوان یک معامله گر خوب به رسمیت نمی شناسد و این کشور به دفعات به تعهدات و معامله های خود پشت پا زده است بنابراین من چندان خوشبین نیستم که تغییری بنیادی و جدی در موضع هسته ای کره شمالی رخ داده باشد.
* آیا این توافق در چنین موقعیت حساسی می تواند گوشه چشمی هم به کنترل تنش با کشورهای مقابل در دوره حساس و آسیب پذیر انتقالی کره باشد. بدین معنا که مثلاً آمریکا برای بر هم نخوردن این معامله و پیشبرد آن در آینده در دوران انتقال قدرت بحران یا درگیری جدیدی را ایجاد نکند؟
** واقعیت این است که دو سناریو وجود دارد. یکی همین موضوعی است که شما تشریح کردید یعنی کاهش مقطعی تنشها با کشورهای متخاصم از جمله آمریکا و کره جنوبی تا رهبر جدید قدرت را بدست گیرد و اقتدار خود را تثبیت کند ولی سناریوی دیگر را اینطور می توان توضیح داد که رهبران کره شمالی برای حفظ موقعیت خود در داخل و تأمین نیازهای اولیه مردم که محیط داخلی را هم آرام نگه می دارد معامله ای را صورت داده باشند که در زمان «کیم جونگ ایل» طراحی شده و ربطی به مرگ او ندارد و شواهد قوت سناریوی دوم را تأیید می کند، افزون بر اینکه شرایط داخلی در کره به گونه ای است که اجازه رشد گروههای مخالف را نمی دهد.
* چه نشانه ها و ادله ای وجود دارد که نشان دهد رهبر جدید کره نمی خواهد یا نمی تواند که سیاستهایی جدید و متفاوت را در کره شمالی اعمال و پیاده کند؟ آیا این موضوع صرفاً به شخصیت او باز می گردد یا فضای سیاسی کره و نظام حاکمه این کشور؟
** بنظر می آید که اساساً ما در کره شمالی با دو قشر موجود مواجهیم. قشر حاکم که مرکب از سیاستمداران عالی رتبه، تکنوکراتهای ارشد و همچنین نظامیان سطح بالا است که یک شبکه تارعنکبوتی را دایر کرده اند و خواسته و هدف اصلی این شبکه، حفظ قدرت این قشر است. این سیستم کاملاً ارگانیک وار در همه جنبه ها عمل و سیاست حزب حاکم را تعیین می کند بنابراین بعید است که با وجود این شبکه اختاپوسی، تغییر سریع و محسوسی در سیاستهای این کشور میسر باشد. قشر دوم توده مرم هستند که جز در منطقه پیونگ یانگ از محرومیت و گرسنگی و امکانات حداقلی رنج می برند اما به دلیل سیستم پلیسی و اختناق امکان ابراز وجود ندارند. در کشوری که داشتن موبایل و دسترسی به اینترنت و یا استفاده از ماهواره حتی مجازات مرگ را دارد هرگونه اعتراض و مخالفت سیاسی غیرممکن است و شاید بتوان گفت این مسأله در کل سیستم اداره کره نیز وجود دارد.
* و پرسش آخر اینکه آیا ممکن است مخالفان کره و در رأس آنها آمریکا بخواهد امکان مصالحه و معامله با رهبر جدید کره را بیازمایند و در آینده شاهد تماسهای جدیدی باشیم؟
** اساساً سیاستی که آمریکا و دیگر کشورهای طرف با کره شمالی مثل ژاپن و کره جنوبی در مذاکرات اعمال می کنند سیاست چماق و هویج است و آنها تلاش می کنند که از طریق دادن برخی امتیازها از اوایل دوران بیل کلینتون تاکنون کره شمالی را متقاعد کنند که توسعه هسته ای خود را کنار بگذارد چون آنها از دو جهت از کره شمالی احساس خطر می کنند. اول گسترش بیسابقه و روزافزون موشکهای بالستیک کره است زیرا پیونگ یانگ با تولید موشکهای «نودونگ» و موشکهای قاره پیما با بردی بین 6 تا 12 هزارکیلومتر می تواند آمریکا و اروپا را هدف قرار دهد و دوم تداوم غنی سازی در تأسیسات اتمی «یانگ بی یون» و دیگر رآکتورهای کره شمالی برای تولید پلوتونیوم مورد استفاده در جنگ افزارهای هسته ای است و اگر نگوییم هم اکنون در آینده نه چندان دور کره با تبدیل شدن به قدرتی موشکی با کلاهکهای هسته ای و دوربرد یک تهدید جدی است. در این صورت کره جنوبی و ژاپن زیر تهدید جدی کره شمالی هستند و این موجب نگرانی شدید آنها است. به همین علت، ژاپن با همکاری آمریکا یک سامانه دفاع موشکی را دایر کرده اما عملاً و به کرات موشکهای کره شمالی توانسته اند فضای ژاپن را درنوردند که نشان می دهد آنها می توانند اهداف مختلف در پیرامون خود را مورد اصابت قرار دهند.
همین مسأله کشورهای مقابل کره را ترغیب می کند تا با دادن امتیازهای مختلفی بدنبال مصالحه با آن باشند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بازتابهای درگذشت رهبر کره شمالی

در پی درگذشت کیم جونگ ایل، رهبر کره شمالی، خبر مرگ وی به تیتر اول بیشتر خبرگزاری ها و شبکه های تلویزیونی جهان تبدیل شد. رسانه های کره شمالی دیروز در خبری ویژه اعلام کردند: کیم جونگ ایل، «رهبر عزیز» کره شمالی در پایتخت این کشور در سن 69 سالگی به دلیل سکته قلبی درگذشته است.
به گزارش ایسنا، در ظاهر کیم جونگ ایل برای اولین بار در سال 2008 با سکته قلبی مواجه شده بود اما این بار سکته، مرگ وی را در پی داشته است. در پی مرگ کیم جونگ ایل، فروشگاهها و ادارات در این کشور تعطیل شده، پرچمها به حالت نیمه افراشته درآمده و پیونگ یانگ در ماتم فرو رفته است. خیابانهای پیونگ یانگ به صورت غیر معمولی آرام است و تمامی پرچمها نیز به حالت نیمه افراشته درآمده اند.تلویزیون دولتی چین نیز کره ایها را نشان داده که از ته دل در خیابانها گریه می کردند. همچنین گروههایی از مردم در مقابل تصاویر کیم جونگ ایل تجمع کرده و به سوگواری پرداختند.

فرزند کوچک، جانشین پدر
تلویزیون دولتی کره شمالی ساعاتی بعد از اعلام خبر درگذشت کیم جونگ ایل، رهبر اعظم این کشور اعلام داشت: کیم جونگ اون، پسر رهبر سابق، با لقب «وارث کبیر» جانشین پدر شده است. کیم جونگ اون سومین نسل از خاندان کیم است که در نظام کمونیستی کره شمالی به رهبری می رسد و قدرت حکومتی را در اختیار می گیرد. در اطلاعیه ای که در مورد جانشینی کیم جونگ ایل از تلویزیون دولتی کره شمالی خوانده شد، آمده است که «مهار ارابه انقلاب عظیم کره را اینک کیم جونگ اون در دست دارد که وارث کبیر آرمانهای انقلاب و مرام خود اتکایی کشور و رهبر حزب، ارتش و خلق ماست.» مراسم تدفین رهبر کره شمالی7 دی در پیونگ یانگ برگزار می شود. رهبر کره شمالی سال گذشته جوانترین فرزند خود را به عنوان ژنرال ارتش این کشور منصوب کرد. سپس پستهای معاون رئیس کمیسیون مرکزی ارتش در حزب حاکم و عضویت کمیته مرکزی این کمیسیون به وی اعطا شد. اقدامی که در واقع تأیید جانشینی وی تفسیر شد. کیم جونگ ایل که در کره شمالی به «رهبر عزیز» معروف است، از بیماری دیابت و امراض قلبی رنج می برد.
در همین حال، ارتش کره شمالی دیروز و در نخستین روز از اعلام مرگ «کیم جونگ ایل» رهبر این کشور یک فروند موشک کوتاه برد آزمایش کرد.

کیم جونگ اون، فرزند خلف پدر
کیم جونگ اون، کوچکترین پسر کیم جونگ ایل، رهبر کره شمالی از سومین همسر او «کو یونگ هوی» است. کو یونگ هوی، همسر سوم کیم جونگ ایل، چند سال پیش درگذشت. کیم جونگ اون در سال 1983 و یا اوایل 1984 متولد شده است. در ابتدا پیش بینی نمی شد که وی گزینه نهایی برای جانشینی پدرش باشد.
از سوی دیگر، گزارشها حاکی از آن است که نزدیک به 10 میلیون عکس از کیم جونگ اون آماده شده تا در سراسر کره شمالی و در کنار عکس پدر و پدربزرگش نصب شود. برخی تحلیلگران می گویند: تا زمانی که کیم جونگ اون آمادگی کامل برای رهبری کره شمالی را کسب کند، چانگ سونگ تائک، نایب السلطنه او خواهد بود. با این وجود اخراج «کیم جونگ نام»، پسر دیگر کیم جونگ ایل از ژاپن در تاریخ مه 2001 و مشکلات اخلاقی «کیم جونگ چول»، پسر دیگر رهبر کره شمالی، شانس کیم جونگ اون را برای جانشینی پدر افزایش داد. کیم جونگ اون که در سوئیس تحصیل کرده، همانند سایر برادرانش تحت تأثیر فرهنگ غرب قرار نگرفت و هنگام تحصیل در یک کشور غربی پس از اتمام کلاسهایش به خانه بازمی گشت و برای صرف شام در بیرون از منزل با مقامهای سفارت کره شمالی همراه می شد.

واکنشها به مرگ رهبر کره شمالی
اعلام خبر مرگ کیم جونگ ایل واکنشهای متفاوتی را در سراسر جهان به همراه داشته است.
رسانه های کره جنوبی از جمله خبرگزاری یونهاپ گزارش دادند که ارتش این کشور به دنبال مرگ رهبر کره شمالی به حالت آماده باش در آمده است و لی میونگ باک، رئیس جمهور کره جنوبی جلسه شورای امنیت ملی برگزار کرده است. کاخ سفید نیز اعلام کرد که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا اخبار مربوط به درگذشت رهبر کره شمالی را به دقت زیرنظر دارد. ژاپن نیز به دنبال درگذشت رهبر کره شمالی جلسه نشست امنیتی برگزار کرد. وزیرخارجه انگلیس نیز اعلام کرد، درگذشت رهبر کره شمالی می تواند نقطه عطفی در تاریخ این کشور باشد. از سوی دیگر کوین راد، وزیرخارجه استرالیا نیز اعلام کرد که درگذشت رهبر کره شمالی موقعیتی را برای این کشور جهت همکاری با جامعه بین المللی ایجاد می کند. کرملین نیز مراتب تسلیت خود را از مرگ کیم جونگ ایل اعلام کرد و سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه تأکید کرد مرگ رهبر کره شمالی تأثیری در روابط دو جانبه نخواهد داشت. چین نیز اعلام کرد از شنیدن خبر درگذشت رهبر کره شمالی متأثر شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ولید المعلم: با اصلاحات انجام شده طرح اتحادیه عرب را پذیرفتیم

وزیرخارجه سوریه اعلام کرد: با اصلاحاتی که اتحادیه عرب در طرح خود اعمال کرده سوریه، این طرح را در مقر اتحادیه عرب در قاهره امضا کرده است.
به گزارش ایسنا به نقل از تلویزیون رسمی سوریه، ولید المعلم در یک کنفرانس خبری در دمشق اعلام کرد: طرح اتحادیه عرب برای اعزام ناظران این اتحادیه به دمشق با اعمال اصلاحاتی که سوریه خواستار آن بود دیروز در قاهره به امضای مقامهای سوری و اتحادیه عرب رسیده است.
وی درباره چگونگی امضای این طرح گفت: ما در این خصوص با دبیرخانه اتحادیه عرب همواره در ارتباط بودیم و از آنها خواستیم که اصلاحاتی را در آن ایجاد کنند اما اتحادیه عرب این درخواست ما را نادیده می گرفت تا اینکه در نشست وزارتی اتحادیه عرب که در دوحه برگزار شد، تصمیماتی اتخاذ گردید و دبیرکل اتحادیه در یک تماس تلفنی تصمیمات انجام شده را به اطلاع ما رساند و اعلام کرد که برخی اصلاحات در طرح مذکور انجام شده است.
المعلم افزود: آنها به ما اعلام کردند که کمیته وزارتی با اصلاحات سوریه موافقت کرده و تنها یک واژه باعث ایجاد اختلاف عمیق شده است و ما به آنها اطلاع داد ه ایم که مسأله آن واژه نیست بلکه نیتها و قصدی است که برخی از اعمال این واژه دارند.
وزیر امور خارجه سوریه در ادامه تاکید کرد: اگر اصلاحات خواسته شده از سوی سوریه در طرح اتحادیه عرب اعمال نمی شد ما هرگز حاضر به امضای این طرح نمی شدیم.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اخبار کوتاه

بازگشت
العربیه: رئیس جمهوری پاکستان پس از معالجه در دوبی به کشورش بازگشت.

پیشتازی
الیوم السابع: منابع آگاه در حزب آزادی و عدالت مصر اعلام کردند که از مجموع آراء شمرده شده تا به این لحظه این حزب توانسته 40 درصد از آراء انتخابات پارلمانی را به خود اختصاص دهد.

ممنوع الخروج
خبرگزاری فرانسه: یک منبع امنیتی عراق اعلام کرد که با صدور حکم قضایی، طارق الهاشمی ممنوع الخروج شد.

آماده مذاکره
بی.بی.سی: گروههای مخالف در بحرین گفته اند که برای یافتن راه حل بحران سیاسی این کشور آماده مذاکره با دولت هستند به این شرط که هدف از این مذاکرات انجام اصلاحات جامع در نظام سیاسی باشد.

گنجهای قذافی
روزنامه الخبر: شرکتهای امنیتی آمریکایی و غربی جستجوی گسترده ای را برای یافتن گنجهای طلا، جواهرات و صد ها میلیون دلار ی «معمر قذافی» دیکتاتور لیبی را آغاز کردند.

550 فلسطینی
الجزیره: اسرائیل بر اساس توافق تبادل اسیران فلسطینی با «گلعاد شالیط» زندانی این رژیم، در مرحله دوم 550 اسیر فلسطینی را آزاد کردند.

کمونیستهای روسیه
یورونیوز: طرفداران حزب «کمونیست» روسیه در مرکز شهر مسکو گرد هم آمدند تا علیه نتیجه انتخابات پارلمانی که دو هفته قبل برگزار شده بود، اعتراض کنند.

ضد آمریکایی
خبرگزاری مهر: همزمان با گسترش حملات هوایی ناتو و آمریکا در پاکستان، دهها هزار نفر تظاهرات گسترده ای را در اعتراض به این حملات برگزار کردند.

300 میلیون دلار
آسوشیتدپرس: عبدالولید بن طلال یک شاهزاده سعودی از سرمایه گذاری 300 میلیون دلاری خاندان سلطنتی عربستان در شبکه اجتماعی توییتر خبر داد.