نیروی انسانی، همچنان بزرگترین سرمایه و موتور توسعه یک کشور محسوب میشود، کسب دستاوردهای علمی و فناوری، محصول کوشش نیرویهای متخصص و تربیت شده است، اما ظاهراً مهاجرت و از دست دادن این سرمایه عظیم حتی به اندازه خام فروشی نفت ومواد معدنی هم تلنگری ایجاد نکرده است .
دردورهای که عرضه نیروی کار درسایه سنگین رکود تشدید شده و بیکاری درتمام سطوح شغلی موج میزند؛ نیروهای کار متخصص، فرصتهای شغلی جدید را درآن سوی مرزها رصد میکنند .
بررسیها نشان میدهد، نیروی کاردارای تخصص و مهارت بالا جایگاه پررنگتری در تولید، گردش مالی و رونق اقتصادی بویژه در کشورهای درحال توسعه دارد، اما این سرمایه عظیم به دلایلی جذب کشورهای توسعه یافته میشود.
البته طبیعی است که بازار کار در دنیای کنونی از سطح مرزها فراتر برود و جهانی شود و همه کشورها به گونهای مهاجر پذیر ومهاجر فرست شدهاند؛ اما بررسی فرایند مهاجرپذیری ومهاجرفرستی درکشورایران گویای آن است، که کشور به صورت تدریجی از نیروهای متخصص خالی میشود و در عوض پذیرای نیروی کارساده دیگر کشورهاست.
نگاه مثبت به مهاجرت نیروی کار
البته به دلیل اشباع بازار وعرضه فراوان نیروی کار، بحث اشتغال 100 هزار نیروی کار درکشورهای همسایه ودیگرکشورها در دستورکار بوده که عموماً رهاورد آن اشتغال این نیروها به هزینه خارجیها و ارزآوری به کشور خواهد بود اما ظاهراً کشور در همین هدف هم چندان موفق نبوده است .
دراین باره ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از اعزام یکصد هزار نیروی کار ایرانی تا نیمه نخست سال 94 به کشورهای حاشیه خلیج فارس، کانادا، اقیانوسیه، اروپا و آسیای جنوب غربی خبر داده بود. بنابراین بازار بینالمللی کار حداقل ازاین زاویه نیزبرای کشور ما یک صنعت ارزآوری نبوده وسهم ایران ازبازارکار جهانی 600 میلیارد دلاری، بسیار ناچیز بوده است .
علیرضا عنایتی، وابسته کار ایران در کویت با تأیید این نکته وبا بیان اینکه سهم کشورمان از اقتصاد 583 میلیارد دلاری اعزام نیروی کار در سال 2014 فقط 23/0 درصد بوده است، بر ضرورت بازگشت ایران به بازار کار بینالمللی تأکید میکند. اما مرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز به پیامدهای مهاجرت نیروی کار درکشور اشاره دارد و میگوید: اگر یک چاه نفت آتش بگیرد، تمام کشور بسیج میشوند تا آن را خاموش کنند، اما وقتی 300 هزار تحصیلکرده از کشور مهاجرت میکنند، مسؤولان نسبت به این امر حساسیت کافی ندارند.
با این وصف، مهاجرت نیروی کار ایران در سطوح گوناگون مانند تیغ دودم عمل میکند، براین اساس ناکافی بودن امنیت شغلی در کنار کاستی در فرصتهای شغلی وعموماً تطبیق نداشتن دستمزدها با بهرهوری نیروی کار و موانع کسب و کار و همچنین جاذبههای کشورهای مهاجرپذیر، از عوامل مهاجرت سرمایه انسانی است که در مجموع کاهش درآمد سرانه و تولید ناخالص ملی و تهی شدن کشور از نیروی متخصص کار رابه همراه دارد.
دراین مورد استاد دانشگاه علامه طباطبایی به خبرنگار ما میگوید: ایران درموضوع سرمایه انسانی هم مهاجر فرست است و هم مهاجرپذیر، اما ترکیب این جمعیت مهم است، متأسفانه جمعیتی که از کشور مهاجرت میکنند، نیروی کار با کیفیت و متخصص و با سطح تسهیلات بالاست، اما جذب مهاجران عموماً از کشورهایی است که بیشتر دارای نیروی کار ساده هستند.
دکتر تقوی تصریح میکند: این وضعیت نشان میدهد، فرصت شغلی در اقتصاد ایران به اندازهای نیست که نیروهای متخصص و جوانان جویای کار را جذب کند، درعوض بخشی زیادی از متخصصان سطح بالا در کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا و اروپا مهاجران ایرانی هستند .
وی ادامه داد: تداوم مشکلات اقتصادی ازجمله نرخ رشد منفی اقتصادی در سالهای گذشته سبب شده که کشور توان جذب نیروهای کیفی و متخصص را نداشته باشد. خاصه نرخ رشد منفی اقتصادی گویای این است که توان بسیاری ازشرکتهایی که میتوانست نیروهای متخصص را جذب کند. از بین رفته است .
وی تأکید کرد: درعوض فرصت شغلی برای نیروی کار متخصص ایرانی در دیگر کشورها بویژه کشورهای توسعه یافته، زیاد است، البته اگر این اشتغال برای کشور ارزآوری داشته باشد، یک نکته مثبت محسوب میشود.
وی تأکید کرد: البته ممکن است عدهای هم به هدف کسب شغل بهتری مهاجرت کند، اما به دلایلی نتواند شغل مورد دلخواه خود را به دست آورد و حتی هزینههای وی هم از کشور تأمین شود .
سیاستهای مثبت دولت
وی با بیان اینکه در دورهای خروج نخبگان از کشور تسریع شد، ادامه داد: دولت برای جلوگیری از تهی شدن کشور از نیروها ی متخصص باید در بحث اشتغال، سیاستگذاری راهبردی داشته باشد، خوشبختانه دراین دولت سیاستهای تعدیل اقتصادی با تورم 49درصدی و انحراف یارانهها و نرخ رشد منفی با تورمهای 40 درصدی دولتهای قبل دنبال نمی شود، بنابراین اگر سیاستهای اقتصادی مناسب باشد و اشتغال به حد اشتغال کامل برسد و نرخ بیکاری کاهش یابد، در آن صورت میتوان امیدوار بود که نرخ مهاجرت نیروهای کیفی و متخصص کاهش یابد. وی تصریح کرد: اگر دکتر روحانی، رئیسجمهور، سیاستهای قابل قبول را دراقتصاد ادامه دهد، نتیجه آن به کاهش بیشترنرخ تورم وافزایش نرخ رشد اقتصادی بینجامد، در آن صورت تقاضا برای نیروی کار متخصص در داخل کشور افزایش مییابد و مانع تشدید مهاجرت این نیروها خواهد شد.
به گفته وی، اگر اقتصاد دروضعیت رونق قرار گیرد و به نیروی کار دستمزد متناسب با نیروی بهرهوریاش داده شود، فرایند مهاجرت کند خواهد شد.
نظر شما