بجنورد/ نادیا یزدانی: محوطه باستانی چلو یا همان شهر سوخته با قدمتی حدود 6000 سال در شرق شهرستان جاجرم و در سه کیلومتری شرق شهر سنخواست واقع شده است، گفته شده، کشاورزان سنخواست حین کار بر روی زمین‌های خود این منطقه را برای نخستین بار کشف کرده‌اند که بلافاصله مورد توجه مسؤولان قرار گرفته و عملیات جست‌وجو در این منطقه آغاز شده و تاکنون بقایای اسکلت انسان، تکه‌های کوزه و سفال و بقایای ظروف شکسته سفالی در اینجا کشف شده است.
محمود گرایلو استاد تاریخ می‌گوید: محوطه پیش از تاریخ چلو در میانه جلگه سنخواست قرار دارد که جلگه سنخواست را می‌توان از نظر طبیعی ادامه دشت جاجرم تلقی کرد که در شمال آن رشته کوه سالوک و کوه بهار، مرزی طبیعی تشکیل داده و آن را از جلگه حاصلخیز شوقان جدا می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: در جنوب این دشت و در فاصله 6 کیلومتری این محوطه رودخانه بسیار شور و دایمی کالشور جریان دارد همچنین تنگه «دربند» که از دیدگاه راهبردی در طول تاریخ در حیات سیاسی منطقه نقش مهمی داشته در شمال محوطه واقع است و در خط مستقیم حدود 18 کیلومتر با ما فاصله دارد.
گرایلو می‌افزاید: محوطه باستانی چلو یکی از بزرگ‌ترین استقرارهای پیش از تاریخ در استان خراسان شمالی است که سابقه استقرار در آن به دوره مس- سنگی می‌رسد و تا پایان دوره مفرغ  به عبارتی آغاز دوره شهرنشینی در آن استقرار وجود داشته است سنخواست مربوط به عصر مفرغ یعنی حدود پنج هزار سال قبل است که البته تمدن آن  قدمت دارد.
محمود گرایلو با بیان اینکه شاید بتوان علت شکل‌گیری محوطه را شرایط زیست محیطی و موقعیت جغرافیایی منطقه اعلام کرد، می‌افزاید: علت شکل گیری محوطه‌ای چنین گسترده از دوره پیش از تاریخ در حاشیه کویر و علل متروک شدن محوطه در آستان دوره‌ای  از شهرنشینی تا زمان انجام کاوش‌های باستان شناختی در پرده‌ای از ابهام باقی خواهد ماند.
وی علت نامگذاری این مکان را چاله بودن آن ذکرمی کند و می‌گوید: این نام را از زبان مردم محلی شنیده‌اند.
وی عنوان می‌کند: منطقه چلو یک زمین کشاورزی بوده است که بعدها توسط نیروهای میراث فرهنگی کشف شد و اداره میراث فرهنگی کشاورزان را به زمین‌های همجوار منتقل کرد و نیرو‌های میراث فرهنگی در این منطقه شروع به کاوش کردند.
این استاد تاریخ می‌گوید: حدود چهار فصل است که نیروهای میراث فرهنگی دراین مکان کاوش می‌کنند و تیم مشترکی از باستان شناسان ایرانی و اروپایی و ایتالیایی  در این منطقه به کار کاوش مشغولند.
وی می‌افزاید: وحدتی از باستان‌شناسان ایران و رافائل از ایتالیا و روبرتو تاکنون چهار دوره است که در این منطقه کاوش می‌کنند و هر دوره‌ای 40 تا 50 روز زمان می‌برد.
وی تصریح می‌کند: باستان شناسان در این کاوش‌ها یک قبرستان کشف کرده‌اند که اجساد را به صورت چمباتمه و روی شانه راست که به سمت طلوع خورشید است، به همراه  یکسری ظروف در قسمت پا و یکسری در قسمت سر و اشیای متناسب با سن و شغل آن‌ها دفن کرده بودند.
وی ادامه می‌دهد: به طور مثال یکی از سربازان را به همراه اسب و نیزه اش دفن کرده و برای کودکی که فوت کرده بود، از کاسه کوچک استفاده کرده بودند که اعتقاد مردم آن زمان این است که مردگان در دنیای پس از مرگ می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند.
محمود گرایلو متذکر می‌شود: اشیای کشف شده، بیشتر ارزش تاریخی و مطالعاتی دارند تا ارزش مادی.
وی می‌افزاید: این محوطه یك استقرارگاه باستانی وسیع در حوالی شهر سنخواست است كه نشانه‌های استقرار از دوره مس و سنگ تا دوره آهن (هزاره چهارم تا اول پیش از میلاد) در آن برجای مانده است.
وی ادامه می‌دهد: این محوطه با گستره حدود 60 هكتار در زمره بزرگ‌ترین استقرارگاه‌های پیش از تاریخ شمال شرق كشور است كه ایجاد شش كارگاه كاوش و 28 گمانه تعیین حریم در بخش‌های محوطه نتایج ارزشمندی را به بار آورد.
محمود گرایلو می‌گوید: كاوش در محوطه چلو در دو بخش استقراری و گورستان انجام شد كه چشم‌انداز جدیدی را از باستان‌شناسی پیش از تاریخ حوزه رود «كالشور» و منطقه شمال شرق كشور ترسیم كرد.
وی اظهار می‌دارد: در منطقه گورستان، با وجود فعالیت‌های كشاورزی در دهه‌های قبل و تخریب تعدادی از گورها، بر اساس اطلاعات حاصل از كاوش در شش گور می‌توان بخشی از آداب تدفین را بازسازی كرد.
وی می‌افزاید: كاوش تیم مشترك در نیمه غربی محوطه چلو یك محدوده ذخیره‌سازی آذوقه به مساحت حدود یك هكتار را آشكار ساخت و آثاری از مهر و موم دهانه خمره‌ها به دست آمد كه به احتمال قوی نشان‌دهنده یك نظام انبارداری پیشرفته و كنترل مواد ورودی و خروجی به انبارهاست.
سرپرست ایرانی تیم مشترك ایران – ایتالیا در كاوش تپه چلو می‌گوید: محوطه باستانی چلو، نظر به جایگاه مطالعاتی و اهمیت فرهنگی‌اش در سال 1386 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
كاوشگران ایتالیایی و فرانسوی چهار سال پیش با مطالعه بر روی تپه تاریخی چلو سنخواست، دیرینگی آن را بیش از پنج هزار سال تخمین زده بودند.