هر کدام از ما با خواندن این خبرها ممکن است ناراحت شده باشیم، درگیر بحث سیاسی شویم یا استرس روزهای آینده که برق نداریم در ما ایجاد شود. ممکن است آن قدر درگیر اخبار انتخابات شده باشید که روند عادی درس خواندن و زندگی‌تان مختل شده باشد. شاید هم از اینکه زودتر از اطرافیانتان فهرست نهایی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری را متوجه شده‌اید، خوشحال باشید و احساس به‌روزبودن کنید. اگر این شرایط را داشتید وقت آن است از خودتان بپرسید، خواندن و پیگیری این همه خبر چه تأثیر مثبتی در زندگی‌تان داشته است؟ اگر فقط فکر می‌کنید آگاهی دارید اما این آگاهی در زندگی روزمره‌تان تأثیری ندارد، پس چرا اخبار را دنبال می‌کنید؟ برای دانستن جواب این سؤالات لازم است از رسانه و ویژگی‌های آن شروع کنیم.
رسانه در اینجا به معنای هر خبرگزاری، روزنامه، شبکه تلویزیونی، کانال تلگرام، صفحه اینستاگرام یا توییتر است که صاحبان آن از خبرهای روزمره برای انتشار استفاده می‌کنند. این رسانه‌ها در عین‌حال که جهت‌گیری‌های سیاسی خیلی متفاوتی ممکن است داشته باشند، اما در بعضی ویژگی‌ها مشترک هستند:
تازگی مهم‌تر از اهمیت است
برای درک بهتر این موضوع می‌توانید اخبار کرونا را در یک سال گذشته مرور کنید. در موج اول کرونا، در روزهای پایانی سال ۹۸ و ماه‌های ابتدایی سال ۹۹، میزان فراوان محتوا و اخبار در این زمینه را می‌توانستید ببینید. تعداد مبتلایان، توصیه‌های بهداشتی یا اخبار زردی مانند اینکه کرونا توطئه چین است یا روسیه یا آمریکا؟ امسال و پس از تعطیلات نوروز، میزان مبتلایان و مرگ‌ومیرها به شدت بیشتر از موج اول آن در سال گذشته بود، اما میزان محتوایی که در رسانه‌ها در ارتباط با کرونا منتشر شده است، به مراتب کمتر است. این عامل نشان می‌دهد رسانه‌ها تازگی برایشان مهم است نه اهمیت موضوع. اگر اهمیت مهم بود در فروردین و اردیبهشت سال ۱۴۰۰ باید شاهد اخبار و توصیه‌های بهداشتی به مراتب بیشتری می‌بودیم تا سال گذشته.
جهت‌گیری، جدایی‌ناپذیر است
هر رسانه‌ای جهت‌گیری خودش را دارد. گرچه همیشه رسانه‌ها ادعای بی‌طرفی می‌کنند، اما شاید رسانه‌های واقعاً بی‌طرف در کشورمان به اندازه انگشتان دست هم نباشند. جهت‌گیری ممکن به خاطر دو عامل باشد. عامل خوب و قابل قبول آن داشتن یک دیدگاه سیاسی یا اقتصادی است که منجر به جهت‌گیری رسانه می‌شود. عامل دیگری که نامطلوب محسوب می‌شود، پشتیبانی مالی توسط گروهی خاص است. این پشتیبانی مالی سبب می‌شود رسانه همیشه در جهت منفعت آن گروه حرکت کند.
رسانه به دنبال ساده‌ترین تبیین است
رسانه‌ها اخبار را منتشر می‌کنند، به آن آب و تاب می‌دهند، سعی می‌کنند همه زوایای آن را پوشش دهند، اما در نهایت برای همه ما یک سؤال پیش می‌آید: چرا؟ چرا پدر و مادر بابک خرمدین او را کشتند؟ چرا برق قطع می‌شود؟ چرا آمار بیکاری بالاست؟ و خیلی چراهای دیگر. رسانه برای این چراها جواب بسیار ساده و دم‌دستی می‌دهد. چرا آمار بیکاری بالاست؟ چون دهه ۶۰ فرزندآوری زیاد بود. رسانه همیشه سعی دارد به همین سادگی همه مسائل را حل کند. این ویژگی برای کسی که اخبار را زیاد دنبال می‌کند، سبب می‌شود به تدریج عادت کند تا مسائل را ساده ببیند و دیگر برایش ریشه و دلایل مختلف که مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذارند اهمیت نداشته باشد.
رسانه‌ها عاشق اخبار عجیب هستند
رسانه‌ها عاشق چیزهای عجیب و غریب هستند. بسیاری از رسانه‌ها رکوردهای جدید ثبت شده در گینس را ثبت می‌کنند. مثلاً «مردی در روسیه رکورد شنا در آب یخ‌زده را شکست». اخباری که واقعاً اهمیتی ندارند. در کنار آن به اخبار کمیاب وزن می‌دهند. تصادف دو ماشین اتفاقی است همیشگی، اما سقوط هواپیما اتفاقی ساده و همیشگی نیست. به خاطر این ویژگی، خبر مرگ پنج نفر در یک سانحه جاده‌ای پوشش خبری ندارد، اما خبر مرگ سه نفر در سقوط هواپیما پوشش به مراتب بیشتری دارد. برای مثال در سال ۹۸، فقط در ایران، ۱۶ هزارو ۹۴۷ نفر در اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست دادند. در طرف مقابل، در سال ۲۰۲۰، و در کل جهان، ۲۹۹ نفر دچار مرگ بر اثر سقوط هواپیما شدند. اعداد را دوباره مقایسه کنید. کمتر از ۳۰۰ مرگ در سانحه هوایی، در کل جهان، در برابر نزدیک به ۱۷ هزار مرگ در اثر تصادفات جاده‌ای، فقط در ایران. حالا کسانی که از سفر با هواپیما می‌ترسند بیشتر هستند یا کسانی که از سفر با ماشین می‌ترسند؟ این ترس از پرواز هوایی در بین مردم بیشتر به خاطر پوشش خبری رسانه‌ها از سوانح هوایی است، در صورتی که سوانح جاده‌ای به مراتب بیشتر از هواپیما سبب مرگ و میر می‌شود.
رسانه افراد مشهور را دوست دارد
یکی از ارزش‌های خبری در دانش رسانه و روزنامه‌نگاری شهرت است. کسی که مشهور است، چه سیاستمدار باشد، چه بازیگر، چه فوتبالیست، چه اینفلوئنسر تازه مشهورشده اینستاگرامی، همه این افراد اخبارشان برای رسانه‌ها مهم است. به تازگی خبر ازدواج نوید محمدزاده و فرشته حسینی در رسانه‌ها بازتاب داشت. حالا از خودتان بپرسید اگر این خبر را نمی‌دانستید چه اتفاق بدی برای شما می‌افتاد؟ هیچ مسئله‌ای به وجود نمی‌آمد، اما رسانه آدم‌های مشهور را دوست دارد، پس خبر ازدواج یک بازیگر احتمالاً بسیار مهم‌تر از خبر دستاورد علمی یا هنری باشد.
چه کنیم؟
در روزهای آینده مطلبی را در مورد اینکه چه کنیم تا از اثرات مخرب معتاد شدن به اخبار به خصوص اخبار منفی دور بمانیم، خواهیم نوشت. تا آن زمان این موضوع را در نظر داشته باشید که اگر کمتر سایت‌ها و کانال‌های خبری را چک کنید، مشکلی پیش نمی‌آید. بعضی از ما فکر می‌کنیم ممکن است خبر مهمی باشد که برای ما تأثیرگذار باشد و متوجه آن نشویم، اما مطمئن باشید که خبر مهم به گوش شما خواهد رسید. اخبار قطعی برق را در نظر بگیرید. اگر شما هیچ رسانه‌ای را دنبال نمی‌کردید آیا سرانجام این خبر را از خانواده یا دوستان خود نمی‌شنیدید؟ قطعاً متوجه اخبار مهم می‌شوید، پس نگران از دست دادن اخبار نباشید، خبر مهم خودش را به شما خواهد رساند.
نظر شما