به گزارش قدس آنلاین، به مناسبت ۲۱ آبان ماه، سالروز تأسیس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی با دکتر «احد فرامرز قراملکی» مدیرعامل این بنیاد به گفتگو نشسته‌ایم.
قراملکی که از ۱۸ تیرماه امسال و با حکم تولیت آستان قدس رضوی به مدیرعاملی این بنیاد منصوب شده، در گفتگو با ما درباره طرح‌ها و برنامه‌های تدوین شده برای تحقق سند سیاست‌های کلان آستان قدس در حوزه علمی و پژوهشی سخن گفته است.

شاید اولین سؤال مهم این باشد که بپرسیم چرا آستان قدس رضوی به حوزه پژوهش ورود کرده و بنیادی را برای پژوهش‌های اسلامی تأسیس کرده است؟
آستان قدس رضوی به دلیل گستردگی و اهمیت رسالت خود و تنوع و گستردگی فعالیت‌هایش، همواره نیازمند انجام پژوهش‌های مختلف است. پژوهش در شناخت و تحقق رسالت معرفتی آستان قدس یک جنبه از این نیاز پژوهشی است، یعنی آستان قدس در ترویج فرهنگ و معارف اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و به خصوص معارف رضوی یک رسالت استانی، ملی و جهانی دارد.

نیاز به پژوهش‌های مستمر برای رساندن معارف امام هشتم(ع) به گوش جهانیان
همان‌طور که وجود مقدس امام رضا(ع) فرمودند «اگر مردم از محاسن و زیبایی‌های سخنان و کلام ما آگاه شوند از ما تبعیت و پیروی می‌کنند»، بنابراین آستان قدس برای رساندن معارف امام هشتم(ع) به گوش جهانیان، نیازمند انجام پژوهش‌های نظام‌مند، به‌روز و مستمر است.

اهمیت ارتقای کیفیت در انجام مأموریت‌های آستان
از طرف دیگر آستان قدس رضوی به‌عنوان یک نهاد و مجموعه سازمانی بزرگ، در زمینه مدیریت درونی خود هم نیازمند سلامت، صلابت و سرآمدی است و در ارتقاء کیفیت انجام مأموریت‌های خود  هم آستان قدس نیاز مداوم به شناخت به‌روز مسائل و تشخیص  مسائل حرفه‌ای و حل اثربخش آن‌ها دارد. مثلاً یکی از موارد و مسائل مهم در آستان قدس رضوی، حوزه تبلیغات اسلامی و دینی است و موفقیت در امر تبلیغ، نیازمند پژوهش‌هایی است تا روی کارآمدترین، شیواترین و اثربخش‌ترین شیوه‌های تبلیغ تحقیق کند و در اختیار مبلغان قرار دهد. به همین دلیل است که «آینده‌پژوهی» برای همه سازمان‌ها و به‌خصوص برای مجموعه آستان قدس رضوی اهمیت بسزایی دارد. بنابراین با دوراندیشی مدیران پیشین آستان قدس رضوی، به‌ویژه مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی(ره) تولیت فقید این آستان ملکوتی  و درک درست از نیازمندی‌های این نهاد مقدس مبنی بر انجام مستمر فعالیت‌های نظام‌مند، کارآمد و به‌روز پژوهشی برای پاسخگویی به نیازهای مجموعه، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تأسیس شد.

در همین جا هم لازم می‌دانم از تلاش‌ها و زحمات همه فرهیختگان، پژوهشگران و بزرگوارانی که در ادوار گذشته فعالیت بنیاد تا به امروز با این مجموعه همکاری داشته‌ و دارند، تشکر و قدردانی کنم. چاپ کتاب عظیم «المعجم» که قرار است در ۶۰ جلد چاپ شود، یک کار شایسته است که موجب فخر ایران اسلامی در مقابل همه کشورهای عرب زبان شد و تاکنون ۴۲ جلد آن منتشر شده و به‌تازگی جلد چهل و سوم آن به زیر چاپ رفته است.علاوه بر این، انجام پژوهش‌های نظام‌مند در زمینه تدوین دانش‌نامه «سادات» و «مزارات» کل کشور و رسیدن بنیاد پژوهش‌ها به مرجعیت علمی در این زمینه، تألیف «دانش‌نامه‌های» مختلف در زمینه اطلاع‌رسانی مناسب از معارف رضوی و فعالیت‌های آستان قدس، تصحیح نقادانه «میراث مکتوب اسلامی و شیعی» و.... ازجمله پروژه‌ها و فعالیت‌های ارزشمند همکاران و مدیران قبلی این بنیاد در ادوار گذشته است.

فعالیت‌های پژوهشی آستان قدس رضوی در موارد مرتبط با «موضوع زائر و زیارت» چگونه می‌تواند در اثرگذاری فرهنگی این نهاد مقدس در سطح کشور و جهان اسلام، که مدنظر رهبر معظم انقلاب نیز هست، ثمربخش باشد؟
زیارت جایگاه ویژه‌ای در سبک زندگی مؤمنان و مسلمانان در گستره بین‌المللی دارد. یعنی اینکه زیارت به‌عنوان یک محور اساسی و فراتر از مرزهای جغرافیایی، قومیت‌ها، ملیت‌ها، زبان‌ها، نژادها و ...، در سبک زندگی مسلمانان و مؤمنان وجود داشته و تاثیرگذار است. از طریق زیارت، مؤمنان و مسلمانان با اماکن متبرکه مذهبی و از جمله آستان قدس رضوی مرتبط هستند.

ظرفیت ویژه مقوله زیارت برای تمدن سازی
با توجه به قداست و جایگاه ویژه زیارت و تجارب و نتایج اثربخش و ارزنده‌ای که در موضوع زائر و زیارت وجود دارد، آستان قدس رضوی از این طریق ظرفیت بالایی برای تمدن سازی و ترویج و تبلیغ فرهنگ غنی و متعالی اسلامی و همچنین ارزش‌های ملی و انقلابی دارد. آستان قدس رضوی، وقتی می‌تواند از این ظرفیت و جایگاه ویژه خود برای اهداف بیان شده استفاده کند که بتواند از پژوهش‌های روشمند و نظام‌مند و کارآمد بهره ببرد. به بیان دیگر، برای تحقق هرچه بیشتر منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی، آستان قدس باید یک هویت واسطه‌ای برای خود ترسیم کند تا بتواند فرهنگ و معارف اصیل اسلامی و انقلابی و به‌خصوص معارف و آموزه‌های رضوی را از طریق موضوع زائر و زیارت و آثار مربوط به آن در دسترس جهانیان قرار دهد.

امکان ترویج رهاوردهای علمی و پژوهشی با کمک زائران داخلی و خارجی
در همین زمینه باید اشاره کنم که در مناسبت‌های مختلف دینی، مذهبی و ملی، شاید روزانه تا دو و نیم میلیون نفر زائر به بارگاه مطهر رضوی مشرف می‌شوند و این تعداد در سال گاهی تا ۳۰ میلیون زائر هم می‌رسد. این زائران در هنگام حضور در حرم مطهر امام هشتم(ع)  علاوه بر بهره‌مندی از فیض زیارت که به‌عنوان بهره‌های لحظه‌ای، معنوی و تجربه دینی به دست می‌آورند، می‌توانند بسته‌های فرهنگی و مذهبی حاصل از این تجربه ارزشمند دینی و زیارتی را با خود به اقصی نقاط کشور و جهان اسلام ببرند. البته مراد و منظور از این بسته‌های فرهنگی و مذهبی، کتاب و پوستر و نشریه و محصولات فرهنگی و الکترونیکی و... نیست، بلکه منظور رهاوردهای علمی و پژوهشی است که می‌تواند توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تولید شده و در اختیار زائران، محققان و پژوهشگران قرار بگیرد و آستان قدس از این جایگاه و ظرفیت برای جهانی‌سازی فرهنگ و معرفت اسلامی و بخصوص معارف و آموزه‌های رضوی استفاده کند.

برای تحقق اصول و سیاست‌های علمی و پژوهشی تعیین شده در سند سیاست‌های کلان آستان قدس رضوی چه برنامه‌ها و تدابیری اندیشیده شده است؟
ابلاغ سند سیاست‌های کلان آستان قدس رضوی از سوی تولیت معزز، نقطه عطفی برای راهبری فعالیت‌های مجموعه آستان قدس است. در نخستین گام، سیاست‌های این سند به‌منظور آشنایی پژوهشگران و کارکنان بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ابلاغ و تبیین شد. ضمن اینکه تمام فعالیت‌ها و رویکردهای این بنیاد به‌طور انحصاری در چارچوب سیاست‌های ابلاغی در این سند کلان انجام خواهد شد.

گام بعدی، تهیه برنامه سه‌ساله فعالیت‌های بنیاد است که در هنگام انتصاب اینجانب به سمت مدیرعامل این مجموعه، از سوی تولیت معزز این موضوع تأکید قرار گرفت که ظرف مدت دو ماه،  این برنامه سه‌ساله تهیه و تدوین شود. این برنامه به‌صورت تعاملی بین روش گفتگوی «بارشی» و «رویشی» از سوی بنیاد تدوین شده است، روش بارشی مربوط به تدوین برنامه توسط مدیران ارشد بنیاد و به خصوص معاونت طرح و برنامه است. روش رویشی مخصوص بدنه کارکنان و پژوهشگران بنیاد است. ما بین این دو حوزه تعاملی برقرار کردیم تا برنامه سه‌ساله فعالیت‌های بنیاد تدوین شود. خود این برنامه هم شامل دو بخش است، بخش اول مربوط به ادامه و اتمام برنامه‌های ناتمام قبلی که مربوط به دوران گذشته و در چند مورد خاص است، بخش دوم هم مربوط به تلاش و همت برای تحقق سیاست‌های تعیین شده در سند بوده و با این رویکرد و ریل‌گذاری، تمامی فعالیت‌های بنیاد پژوهش‌های اسلامی در چارچوب سند سیاست‌های کلان آستان قدس انجام خواهد شد. البته خوشبختانه در معاونت طرح و برنامه آستان قدس رضوی نیز ساختاری طراحی شده تا این سیاست‌ها تبدیل به رویکردها، منظرها و پروژه‌ها شود که در مسیر اجرای دقیق و کاربردی قرار بگیرد.

رویکرد تحولی برای حرکت به سمت وضعیت مطلوب
با استفاده از این الگو و بسط و گسترش آن، که مرتبط با چارچوب سیاست‌های ابلاغی مرتبط با فعالیت‌های بنیاد است،  تاکنون اقدامات خوبی انجام شده که لازم است به چند نمونه آن اشاره کنم. یکی از مهم‌ترین راهبردها در بنیاد پژوهش‌های اسلامی، «تحول» است. رویکرد تحولی یعنی جهشی برای گذار از وضعیت «موجود» به وضعیت «مطلوب». وضعیت موجود ممکن است خوب باشد اما وضعیت مطلوب، حالت«عالی» است و باید برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی و تلاش کرد. ما نباید به حالت خوب بودن غره شویم و در وضعیت موجود باقی بمانیم بلکه لازم است از این وضعیت به حالت مطلوب و عالی برسیم. این همان رویکرد تحولی است که مورد توجه قرار گرفته است. مثلاً ما در پژوهش‌های مربوط به «سادات» و « مزارات» به مرجعیت ملی و کشوری رسیده‌ایم بگونه ای که هم‌اکنون، نظرات علمی و کارشناسی این بنیاد در زمینه سادات بودن افراد به‌عنوان یک مرجع علمی قابل قبول و کارشناسی شده، مورد پذیرش مراجع عظام تقلید، ائمه بزرگوار جمعه و حتی مراجع قضایی قرار گرفته است. این یک وضعیت موجود خوب است، اما در رویکرد تحولی باید از این حالت به حالت مطلوب و عالی، یعنی رسیدن به مرجعیت جهانی و بین‌المللی در این مورد و موارد مشابه است. راهبرد بعدی، بازنگری عملکردها و ریل‌گذاری مناسب برای رفع نقایص موجود و حرکت به سمت سیاست‌های ابلاغی در سند است.

طرح‌های و برنامه‌های پژوهشی برای تحقق زیارت متعالی
یکی دیگر از راهبردهای مهم و موردنظر، تلاش برای تحقق «زیارت متعالی» است که به‌عنوان یکی از اهداف مهم و رسالت آستان قدس رضوی تعیین شده است. تحقق زیارت متعالی، جنبه‌های مختلفی دارد که در بنیاد پژوهش‌ها به آن توجه شده است، موارد و پروژه‌هایی مانند «اخلاق بازرسی» ویژه برادران و خواهران مستقر در مبادی ورودی و محل گیت‌های بازرسی زائران هنگام ورود به مجموعه حرم مطهر امام رضا(ع)، که در این زمینه و برای آموزش حدود۱۹ هزار نیروی بسیجی و بازرسی، یک بسته آموزشی با همکاری دانشگاه امام حسین(ع) در حال تهیه و تدوین است تا این عزیزان حفظ امنیت و رعایت نکات ایمنی را با مهربانی، تکریم و احترام زائران، همراه کنند.

مورد بعدی فراهم شدن چاپ کتابی با عنوان «خدمت تراز» ویژه خادمان بارگاه مطهر امام رضا(ع) است که بیان کننده نحوه تأثیرگذاری رفتار، گفتار و چگونگی ارائه خدمت خادمان روی زائران در جهت رسیدن به زیارت متعالی است و ان‌شاءالله این کتاب به‌زودی طی هفته‌های آینده چاپ و منتشر خواهد شد. تشکیل «اتاق اندیشه‌ورز» با عنوان «عفاف و حجاب» برای ایجاد تحول و ارتقای سطح رعایت ادب زائران در هنگام ورود به حرم مطهر، از دیگر موارد و موضوعات مرتبط با زیارت متعالی است که در حال اجراست تا زائران بهتر و بیشتر بتوانند از معنویات و فیوضات حضور در محضر ولی خدا و امام معصوم بهره‌مند شوند. موارد دیگر از جمله «آداب و اخلاق زیارت»، «تحلیل و شرح کتاب‌های زیارت»، «بررسی مقایسه‌ای زیارت در اسلام، مسیحیت، یهود و زرتشت» و... نمونه‌هایی از پروژه‌های در دست انجام برای تحلیل مفهوم زیارت، تحقق زیارت متعالی و همچنین نائل شدن زائران به معنویات و فیوضات حاصل از زیارت است. راهبرد دیگر، برجسته‌سازی و معرفی و احیای الگوهای زهد، علم و تقوا مانند است، همچون شیخ طوسی(ره)، شیخ حرعاملی(ره)، خواجه نصیرالدین طوسی(ره) و دیگران بزرگان، که انتشار زندگی‌نامه تحلیلی آنان کاری بزرگ و اثرگذاری خواهد بود.

همچنین پاسخگو بودن به همه نیازهای اساسی در خود مجموعه آستان قدس رضوی، استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی استان خراسان رضوی مانند دانشگاه فردوسی و حوزه علمیه خراسان، استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی ملی و فراملی، همکاری با دانشمندان، فرهیختگان و پژوهشگران سراسر کشور و جهان اسلام، تقویت جایگاه علمی آستان قدس و معرفی آن با حضور در نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی، جهانی‌سازی فعالیت‌های بنیاد پژوهش‌ها در چارچوب سند سیاست‌های کلان آستان قدس رضوی نیز از جمله افق‌ها و رویکردهای پیش روی این مجموعه علمی و پژوهشی است.

انتهای پیام

منبع: استان نیوز