به گزارش قدس آنلاین، واقفان نیک‌اندیشی همچون مرحوم احمد بن عتیق، حاج‌حسین آقاملک و عضدالملک از جمله واقفان بزرگ امام هشتم(ع) هستند که بسیاری از دارایی‌های منقول و غیرمنقول خود را برای عرض ارادت به ساحت مقدس ثامن‌الحجج علی‌بن موسی ‌الرضا(ع) وقف آستان قدس رضوی کردند تا از آن برای خدمت به مردم استفاده شود. در کنار این نام‌ها، بسیاری دیگر از ارادتمندان نیز به میزان وسع خود، اموالشان را وقف حضرت رضا(ع) کردند.
با وقف نخستین رقبات به آستان قدس رضوی و به دنبال آن تهیه طومارهای علیشاهی و عضدالملک که موقوفات حضرت رضا(ع) را به طور رسمی ثبت و ضبط کرده و به نوعی سند رسمی آستان قدس رضوی به شمار می‌رود، کار مدیریت موقوفات با رویکرد صیانت، حفاظت، اجرای نیات واقف و درآمدزایی به طور جدی آغاز شد.

رویکرد راه‌اندازی نهضت وقف
حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرضا اصغری، مدیر توسعه وقف و مشارکت‌های اجتماعی بنیاد بهره‌وری موقوفات آستان قدس رضوی می‌گوید: در این آستان مقدس، مسیر تولد وقف تا اجرای نیات واقف در یک چرخه به هم پیوسته تعریف شده که در آن، توسعه و جذب وقف با رویکرد ایجاد نهضت ترویج این سنت حسنه و تسهیل فرایند جذب وقف، در یک مدیریت متمرکز شده است.
او ادامه می‌دهد: بخش نظارت بر موقوفات هم به عنوان مدیریتی که به تمامی فرایندهای موقوفاتی نظارت دارد، صیانت، حفاظت، اجرای دقیق نیات واقف و... را دنبال می‌کند.

موقوفات کجا هزینه می‌شود؟
شاید برای شما این پرسش ایجاد شده باشد که نحوه هزینه‌کرد موقوفات در آستان قدس رضوی به چه صورت است؟ به گفته حجت‌الاسلام اصغری درآمد حاصل از حدود ۸۰ درصد از موقوفات حضرت رضا(ع) برای تأمین نیازهای ضروری حرم مطهر رضوی، فعالیت‌های فرهنگی علمی، آموزشی و... هزینه می‌شود که با توجه به نیت واقفان، امکان این هزینه‌کرد وجود دارد و اهداف زیارتی را دنبال می‌کند. این درآمد سالانه حاصل از موقوفات در بودجه موقوفاتی آستان قدس رضوی در ۲۶ فصل همچون روشنایی، سوخت، تنظیف و تطهیر، تعمیرات، دارالشفا و بیمارستان، ایتام، فقرا و مستمندان و... تخصیص داده شده و پس از آن برای اجرای نیات واقفان به بخش‌های مربوطه اعلام می‌شود.
مابقی این درآمدها نیز مربوط به مواردی است که واقفان به طور دقیق محل مصرف آن را مشخص کرده‌اند و با رعایت حفظ اصل موقوفه، نیت واقف دقیقاً اجرا می‌شود.

از سلامت و فرهنگ تا توانمندسازی
تا به امروز حوزه‌های گسترده‌ای برای وقف فراهم شده است؛ وقف سلامت برای مصرف در حوزه درمان زائر و مجاور، وقف فرهنگی برای مصرف در امور فرهنگی حرم و مؤسسه‌های فرهنگی وابسته، وقف اجتماعی در امور مربوط به توانمندسازی محرومان و رفع نیازهای آن‌ها با اولویت زائران و ساکنان روستاهای وقفی و مجاوران، وقف عمران حرم برای امور عمرانی و توسعه اماکن متبرکه و همچنین وقف خدمت حرم برای مصرف در امور جاری نظیر تطهیر، روشنایی و... اما یکی از مهم‌ترین اقدام‌های آستان قدس رضوی در سال‌های گذشته، توسعه حوزه‌های وقف بوده است؛ پیش از این، موقوفات تنها مربوط به اموال غیرمنقول مانند زمین بود اما حالا با ایجاد بسترهای جدید، شیوه‌هایی نظیر وقف مشارکتی و... را پیش روی واقفان قرار می‌دهد.
او وقف سهام را یکی دیگر از مدل‌های نوین وقف عنوان می‌کند و می‌افزاید: بر اساس استفتای صورت گرفته از رهبر معظم انقلاب، ایشان وقف سهام را جایز دانسته‌اند، به همین منظور آستان قدس رضوی برای اجرایی کردن وقف سهام، نسبت به ایجاد صندوق وقف سرمایه(سهام) در بورس اقدام کرده، در حال حاضر نیز اساسنامه صندوق در حال تدوین است و پس از تصویب آن در بورس، عملیاتی خواهد شد.

ایجاد بستر وقف در عرصه بین‌الملل
حجت‌الاسلام والمسلمین اصغری با اشاره به طراحی و اجرای نظام جذب وقف نیز می‌گوید: این مهم با تأکید بر استمرار و ارتباط با گروه‌های خاص و فعال‌سازی ظرفیت واقفان و خیران داخل و خارج از کشور محقق خواهد شد که بدین منظور در حال حاضر دستورالعمل و آیین‌نامه جذب وقف رضوی در سطح بین‌الملل تدوین شده است. او ادامه می‌دهد: تکریم واقفان، شفاف‌سازی و پاسخگویی به افکار عمومی در خصوص نحوه مدیریت بهره‌برداری از موقوفات و عوائد آن و همچنین توجه به کیفیت اجرای دقیق نیات واقف، بخشی دیگر از این راهبردها را به خود اختصاص می‌دهد.
با تغییر نیازهای جامعه و ورود آستان قدس رضوی به حوزه‌های جدید برای رفع نیازهای مردم در راستای مسئولیت‌های اجتماعی این نهاد، متنوع کردن موضوع وقف در دستور کار مدیریت موقوفات در آستان قدس رضوی قرار گرفته است. اصغری درباره وقف علم و فناوری اظهار می‌کند: با توجه به نیاز جامعه و اهمیت ورود آستان قدس رضوی به حوزه‌های علمی، وقف علم و فناوری یکی از روش‌های مهم تأمین مالی طرح‌های دانش‌بنیان منطبق بر کارکردهای متنوع این نهاد به حساب می‌آید.
او ادامه می‌دهد: توسعه وقف مشارکتی (جمعی) ویژه پروژه‌های در حال ساخت حرم، روش دیگری است که امسال در اولویت آستان قدس رضوی قرار گرفته است. او وقف مشارکتی را روش ویژه وقف انتفاعی برای پروژه‌های در حال ساخت در حرم مطهر رضوی عنوان و اظهار می‌کند: این روش با هدف جذب وقف‌های خرد و مشارکت دادن تمام علاقه‌مندان به حضور در جمع واقفان حضرت رضا(ع) استفاده می‌شود که در این راستا از سال گذشته، وقف مشارکتی برای ساخت رواق زیرسطحی صحن پیامبر اعظم(ص) آغاز شده است.

سامانه اینترنتی ثبت وقف رونمایی می‌شود
تسهیل و تسریع فرایند جذب وقف یکی دیگر از این دستاوردهاست که به برکت آن، چند سالی‌ است تشریفاتی که در فرایند وقف کردن وجود داشت حذف شده و افراد می‌توانند در ساده‌ترین شکل و کوتاه‌ترین زمان ممکن، دارایی‌های منقول و غیرمنقول خود را وقف بارگاه نورانی حضرت رضا(ع) کنند.
به گفته اصغری، توسعه و نهادینه‌سازی فرهنگ وقف، با ایجاد سازوکارهای جدید یکی دیگر از راهبردهای مدیریت موقوفات در آستان قدس رضوی است که در این راستا علاوه بر ایجاد دفاتر مشاوره وقف در حرم مطهر رضوی، اقدام‌هایی همچون استقرار کانون‌های خدمت در استان‌ها، ایجاد کمیته‌های جذب وقف در مراکز فرهنگی و مدیریت‌های املاک و اراضی و... صورت گرفته است و یک اقدام مهم دیگر نیز راه‌اندازی سامانه پذیرش وقف است. او ادامه می‌دهد: با هدف استفاده بهینه از فضای مجازی با رویکرد توسعه، ترویج و جذب وقف رضوی، نسخه آزمایشی سامانه برخط پذیرش وقف به نشانی vaghf.razavi.ir هم‌اکنون راه‌اندازی شده و در آینده‌ای نزدیک رونمایی خواهد شد.