پروین اعتصامی، شاعر ایرانی متولد ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ مشهورترین شاعر زن ایرانی است که به دلیل سبک شعری مناظره و روحیه ظلم ستیزی و مخالفت با ستمگران و ابراز همدلی با محرومان از شهرت فراوانی برخوردار بوده است.
اعتصامی از کودکی فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدرش آموخت و از همان کودکی زیر نظر پدرش و استادانی مانند علی اکبر دهخدا و محمدتقی بهار سرودن شعر را آغاز کرد. پدر او یوسف اعتصامی آشتیانی از شاعران و مترجمان دوران خود بود که در شکل گیری زندگی هنری پروین و کشف توانایی‌ها، و ذوق و گرایش او به سرودن شعر نقش مهمی داشت.
اعتصامی از پیروان «جریان تلفیقی» است. اشعار او اغلب از حوادث و اتفاقات شخصی و اجتماعی خالی‌اند. در میان اشعار او، شعری وجود ندارد که با کمک آن بتوان صراحتاً شخص شاعر را شناخت. شعر اعتصامی از دیدگاه طرز بیان مفاهیم و معانی، بیشتر به‌صورت «مناظره» و «سوال و جواب» است. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی برجسته ساخته‌است. این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیا از قبیل سوزن و نخ نیز اتفاق می‌افتد. اعتصامی در بیان مقاصد خود از هنرهای شخصیت بخشی، تخیل و تمثیل بسیار استفاده کرده است.
به همین بهانه جلسه بررسی «جایگاه پروین اعتصامی در شعر و ادبیات فارسی و نقش زنان در ادبیات فارسی» است با حضور نرگس جابری نصب، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تهران و فاطمه علیان مدرس دانشگاه مذاهب اسلامی و نویسنده در خبرگزاری مهر برگزار شد.
مشروح این جلسه را در ادامه می‌خوانید:
نقش پروین اعتصامی در شعر معاصر و جایگاه وی در ارتقا زبان فارسی
جابری نصب در ابتدای این جلسه گفت: زندگی پروین اعتصامی جایگاهی برای او ایجاد کرد که بتواند وارد عرصه شعر شود آن هم درزمانی که توجه به زنان چندان جایگاهی نداشت و بانوان در آن زمان در عرصه اجتماعی جایی نداشتند؛ هرچند افرادی حضور داشتند اما در حقیقت جایگاهی برای حضور بانوان نبود.
وی افزود: شاید شانس بزرگ پروین اعتصامی پدرش بود که شاعر بود و به همین دلیل افراد بسیار زیادی به منزلشان رفت و آمد داشتند و توانست شعر را از آنها بیاموزد و اشعارش را قبل از اینکه در جایی بخواند به این افراد بدهد و نگارش کند؛ به این ترتیب پایه‌های قوی برای او در عرصه شعر ایجاد شد و به یکباره می‌بینیم که پروین اعتصامی وارد عرصه شعر شد و جایگاه ویژه ای را برای خود ایجاد کرد.
جابری نصر گفت: البته افراد دیگری هم بودند که در کنار پروین اعتصامی در حوزه شعر سنتی کار می‌کردند و این ذهنیت برای او ایجاد شد که می‌تواند از قالب‌های شعر سنتی نیز استفاده کند، اینگونه بود که پروین اعتصامی توانست در جایگاه شعر مقام و مرتبه‌ای برای خود به دست بیاورد و همانطور که می‌بینیم شعرش در دلمان جا گیرد.
پروین اعتصامی سردمدار مناظره در ادبیات فارسی است
علیان نیز در ادامه این نشست گفت: زن در ادبیات ما نقش چندگانه ای دارد. برای مثال در مقام مادری و همسری جایگاه ارزشمندی دارد و مظهر خردمندی و سیاست مداری است و همینطور در ادبیات زن سنبل فداکاری، ایثار و شکیبایی در عاطفه و پرورش دهنده شخصیت‌های بزرگ است؛ پروین اعتصامی هم آگاهانه از ظهور زن در خانواده یاد می‌کند و در دیوان وی زن مظهر عشق، وفاداری و خردمندی است مخصوصاً از دیدگاه پروین زن رکن اساسی خانواده است و جایگاه ارزشمندی دارد.
وی افزود: همانطور که گفته شد در مورد جایگاه پروین اعتصامی می‌توان شرح بسیاری داد و از حیث جایگاه اجتماعی و خانوادگی پروین می‌توان جایگاه او را در ادبیات فارسی بررسی کرد؛ پروین اعتصامی سردمدار مناظره در ادبیات فارسی است.
علیان گفت: همانطور که گفته شده است مناظره در شعر پروین اعتصامی مشخص است و او کاملاً به این مسئله اعتقاد دارد که اخلاق محوری در یک سمت باشد و تقدیرگرایی در سمت دیگر، به طور کلی نیز اخلاق را در زندگی روزمره بررسی می‌کند و عدالت را از حیث اجتماعی نگاه می‌کند.
جابری نیز در ادامه این نشست گفت: به نظر من یکی از نکاتی را که می‌توان در شعر پروین دید و شاید دیگران کمتر به او پرداخته‌اند و توجه کردند این است که پروین اعتصامی می‌توانست با استفاده از موقعیت پدرش به جایگاه‌های بسیار بالایی دست پیدا کند اما از آنجایی که معتقد به برابری بود از این موقعیت استفاده نکرده است.
وی افزود: از آنجایی که در زمان حیات پروین اعتصامی به زنان توجه چندانی نمی‌شد و بانوان از حق تحصیل برخوردار نبودند او معتقد بود که علم آموزی برای زنان از واجبات است و بهتر است که بانوان از این حق برخوردار باشند و به نظر من این مسئله بسیار قابل بحث است؛ به طور کلی به نظر من پروین اعتصامی طلایه‌دار حقوق زنان در زمان خود بوده و باید به جایگاه او و شعرش بیشتر پرداخت.
نظر شما