دو سال پیش، همین روزها و در حالی که فضای درونی کشورمان درگیر انتخابات ریاست جمهوری و نوع چینش کابینه جدید بود، در همسایه شرقی مان، افغانستان، اتفاقاتی عجیب در حال رغم خوردن بود. در هنگامه مذاکرات صلح دوحه میان آمریکا و طالبان آن هم بدون مشارکت مقامات افغان، عناصر طالبان در حالی که با هیچ مقاومت جدی از طرف ارتش ۳۰۰ هزار نفری ساخته غرب دولت اشرف غنی روبه رو نشدند، پیشروی تند خود به سوی کابل را آغاز و صبح ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ با اعلام خبر گریز رئیس جمهور پایتخت سقوط و صفحه جدیدی پیش روی ملت رنج کشیده افغان قرار گرفت. اکنون که درست دو سال از بازگشت این جریان به قدرت میگذرد، به نظر میرسد باید بازخوانی، ارزیابی و نگاهی به کارنامه حکومت طالبان در حوزه های مختلف و مناسباتش با همسایگان بویژه جمهوری اسلامی ایران داشت. به همین منظور به سراغ چند تن از کارشناسان رفته و چشم انداز آینده افغانستان تحت لوای طالبان را به بحث گذاشتهایم.
آمریکا در جست و جوی درب باغ بهشت
دکتر بهرام زاهدی کارشناس مسائل افغانستان در گفت و گو با قدس در مورد چرای فرار مفتضاحنه ایالات متحده از افغانستان و سپردن کلید این ملک به دشمن گذشته اش گفت: نباید از یاد برد که در طول حضور آمریکا در افغانستان بیش از ۶هزار تن از سربازان این کشور کشته و ۲۳هزار نفر زخمی و دو تریلون دلار هزینه کرد و در فرایندی که در سال ۲۰۱۸ بین طالبان و آمریکا صورت گرفت نهایتا از خاک افغانستان خارج شدند. آمریکایی ها به دنبال این بودند طالبان مشکلاتی برای ایران و رقبای منطقه ای آنها ایجاد کنند و حتی درب باغ سبزی برای آنها نشان دادند که موفق نشدند. وی به رفتار طالبان با همسایگان از جمله ایران پرداخت و افزود: طالبان خواهان روابط متوازن اقتصاد محور با همسایگان خود از جمله ایران هستند و محوریت خود را نیز تبادلات تجاری و اقتصادی اعلام کرده و حتی قدم های بزرگی در این زمینه اخیرا برداشته شده است. امروز بین دو کشور ایران و افغانستان حجم تبادلات به ۲ میلیون دلار رسیده و حتی مسئله راه آهن خواف و هرات نیز پس از چندین سال راه اندازی شد. همین امر منجر خواهد شد راه آهن چین نیز به زودی وارد منطقه خواهد شد و شاهد اتصال محور راهبردی شرق به غرب آسیا و حتی آفریقا باشیم.
کارشناس مسائل افغانستان عنوان کرد: باید رفتار ایران با افغانستان طوری باشد که تکمیل کننده پازل توماس بیز نباشد یعنی وقتی افغانستان خودش را در تنگنا ببیند با آمریکا ارتباط بگیرد و نباید کشورهای منطقه بگذارند. زاهدی به حضور شیعیان در حاکمیت طالبان اشاره و گفت: رفتار طالبان با شیعیان و اهل تسنن قابل قبول است بطوریکه برای برگزاری مراسنات مذهبی آزادی گذاشته است و حتی در سطح سیاسی در کابینه طالبان سه معاون وزیر شیعه داریم، با حضور طالبان مشکل امنیت در افغانستان حل شده و حتی این گروه به مصاف داعش رفته است .
قوم گرایی خطرناک طالبان
سید احمد موسوی مبلغ، رئیس خبرگزاری اطلس افغانستان هم با اعلام نگرانی نسبت به اقدامات طالبان در هویت زدایی در افغانستان گفت: یکی از اتفاقاتی که طالبان در طول دوسال اخیر انجام داده هویت زدایی در مناطق مختلف این کشور است. این کار در جانمایی و حتی جابه جایی بومی نشینان صورت گرفته است و از طرف دیگر طالبان به دنبال فارسی زدایی از همه ادارات و مکان ها افغانستان می باشد و حتی در ماه محرم هویت زدایی مذهبی را در بین مسلمانان این کشور ایجاد کرد.
او در ادامه با اشاره به مسئله مشروعیت طالبان در افغانستان گفت: مهمترین مشکل طالبان در حوزه داخلی دست پیدا نکردن به مقبولیت، مشروعیت و محبوبیت مردمی در داخلی است، علی رغم اینکه در طی دو سال گذشته برای آرام کردن فضای داخل افغانستان تلاش هایی را انجام دادند هنوز به مشروعیت داخلی دست پیدا نکردند. موسوی مبلغ تصریح می کند: طالبان برای آینده افغانستان و اداره آن نقشه راهی ندارد و از لحاظ ساختار حکومت و تسلط بر کشور دچار مشکل می باشد. طالبان دست پری در آینده افغانستان نخواهد داشت. وی عنوان کرد: بحث امنیت در افغانستان مسئله واقعی نیست. امروز در بیشتر شهرهای این کشور عملیات های تروریستی و ناامنی هایی توسط گروه های تکفیری در حال انجام است، اگر هم امنیت نسبی با حضور طالبان در افغانستان باشد بخاطر این است که افرادیکه روزی عامل نا امنی در افغانستان بود امروز خودشان در راس حاکمیت این کشور قرار گرفتند.
چالش های پیش روی طالبان
پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان در گفت و گو با قدس چالش های پیش روی طالبان را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرده و گفت: امروز دو جریان دخلی طالبان را به چالش می کشد، یکی امرالله صالح معاون فراری اشرف غنی در دولت گذشته که در شمال با احمد مسعود جبهه مقاومت ملی را تشکیل داده و دیگری جریان های اسلامی در بدنه حاکمیت گذشته این کشور (جمعیت اسلامی ربانی، جنبش ملی اسلامی عبدالرشید دوستم و حزب وحدت اسلامی شیعه ها محقق) به ترکیه گریخته اند و اکنون که طالبان در تشکیل حکومت همه شمول انعطاف به خرج نداده ایده جنگ را بررسی می کنند. وی تصریح کرد: مسئله دیگر که طالبان با آن مواجه است موضوع مشروعیت این گروه در مجامع بین المللی است و هنوز پس از گذشت دوسال هنوز این امر محقق نشده است، هرچند که اخیرا تعدادی از کشورهای اسلامی منطقه از تمایل به همکاری با طالبان گفتند. از طرف دیگر آمریکایی ها و اروپایی ها نیز بخاطر روابط طالبان با چین و روسیه دارد و برای اینکه این گروه زیر چتر مسکو پکن قرار نگیرد اخیرا به مذاکراتی پرداختند و به نوعی می خواهند این گروه به رسمیت بشناسند. البتهرقابت های درونی در طالبان میان دو جریان مشرقی (شبکه حقانی) که بیشترین نیروهای نظامی و امنیتی در را دست دارند و شبکه جنوب (درانی ها) که سباقه تاریخی دارد هم چالشی دیگر هست.
وی با اشاره به برخی از موفقیت های طالبان در افغانستان می افزاید: طالبان امروز امنیت نسبی را در افغانستان ایجاد کرده و حتی در مسئله نیز اقتصاد این کشور نسبت به گذشته بهبود یافته است. هرچند که این گروه در یک معامله سیاسی با آمریکایی ها در دوحه قطر به حکومت رسید و از رای مستقیم مردمی رو یکار نیامد اما نگذاشت اقتصاد افغانستان با فشارهای غرب و آمریکا ورشکسته شود.
مطالبه ایران
محسن روحی صفت هم در گفت وگو با قدس به موضوع عدم رسمیت یافتن طالبان توسط ایران اشاره و می گوید: این مسئله تنها مربوط به ایران نیست بلکه کشورهای جهان و حتی موازین بین المللی ساختار حکومت طالبان را نمی پذیرند چراکه امروز این کشور با مشکلاتی از قبیل وضعیت تحصیل دختران، حقوق اقلیت ها و داشتن یک دولت فراگیر در افغانستان مواجه است.
کارشناس مسائل بین الملل به خواست اصلی جمهوری اسلامی ایران از طالبان پرداخت و گفت: امروز در داخل ایران بیش از ۸ ملیون نفر تبعه افغان داریم و این وظیفه طالبان است مقدمات حضور آنها را برای بازگشت به کشورشان فراهم کنند و این مطالبه اصلی ایران از حاکمان فعلی افغان است.
روحی صفت در پایان اظهار می کند: عدم انسجام بین نیروهای داخلی در بدنه حاکمیت طالبان و نیز وجود گروه های تکفیری یکی از علل سقوط طالبان در آینده خواهد بود، روزی گروه های تکفیری بعنوان همکار در کنار طالبان با حکومت های مردمی افغانستان مبارزه می کردند اما امروز بعنوان رقیب در مقابل طالبان ایستاده اند.
نظر شما