در این جلسه درباره دو قسم دیگر صبر، یعنی «صبر در طاعت» و «صبر در معصیت» صحبت شد. ایشان با ذکر این مقدمه که صبر در طاعات شامل واجبات و مستحبات می‌شود و صبر در معاصی هم محرمات را در بر می‌گیرد و هم مکروهات را، خاطر نشان کرد: انسان باید حتی المقدور مکروهات را انجام ندهد، کما اینکه حتی المقدور مستحبات را انجام می‌دهد و تمامی اینها جزو تکالیف الهی است.

این استاد اخلاق در ادامه فرمود: تکلیف به معنای تحمیل کردن امری مشکل و باری سنگین به کسی است و به عبادات نیز از همین جهت تکلیف گفته می‌شود اما اگر آدمی حقیقت عبادات و اجر آنها و محبت خدا را در انجام دستوراتش بداند، تمامی آنها را با عشق و رغبت انجام می‌دهد و دیگر رنج و مشقتی برایش نخواهد بود. چنان‌که در فرازهایی از دعای روز چهارشنبه آمده است: «اَللَّهُمَّ اقْضِ لِی فِی الْأَرْبَعَاءِ أَرْبَعاً اجْعَلْ قُوَّتِی فِی طَاعَتِکَ وَ نَشَاطِی فِی عِبَادَتِکَ‏ وَ رَغْبَتِی فِی ثَوَابِکَ وَ زُهْدِی فِیمَا یُوجِبُ لِی أَلِیمَ عِقَابِکَ، بار خدایا در این روز چهارشنبه بر من چهار چیز مقرّر فرما. مرا در طاعت خود نیرومند کن و در عبادتت با نشاط گردان و در هوایت راغب و مشتاق ساز و از آنچه موجب عذاب دردناک توست دور و بی‏رغبت فرما».(1) طاعات و عبادات بهترین ارزش و آبروی بشر نزد خالق یکتا است و آنقدر خداوند بر عبادات اجر می‌دهد که اصلاً برای انسان قابل تصور نیست. ایشان با استناد به روایتی از پیامبر اکرم(ص) در این زمینه(2) اجر صبر بر معاصی را بالاترین اجرها و حتی برتر از صبر بر طاعات و صبر در بلاها معرفی کردند.

حضرت آیت‌ الله هاشمی علیا این نکته بسیار مهم را خاطرنشان کرد که اگر انسان در تمام اقسام صبر، به معنای حقیقی صابر باشد، در این صورت می‌تواند حتی به مقام عصمت از گناه دست یابد. این امری ممکن است و انسان می‌تواند به وسیله ریاضت‌های نفسانی از طریق شرعی به چنین مقامی نائل شود.

در نهایت ایشان جلسه را با طلب توفیق طاعت و بندگی از خداوند و اجتناب از گناهان و هرچه مبغوض خدا و اولیای الهی است، به پایان برد.

لازم به ذکر است که این جلسات هر هفته سه شنبه ها، یک ساعت بعد از نماز مغرب در حوزه علمیه برادران قائم چیذر با حضور عموم مردم برگزار می شود.

**

۱.البلد الأمین و الدرع الحصین، ص132.

۲.«اَلصَّبْرُ ثَلاَثَةٌ صَبْرٌ عَلَی اَلْمُصِیبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَی اَلطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَلَی اَلْمَعْصِیَةِ فَمَنْ صَبَرَ عَلَی اَلْمُصِیبَةِ أَعْطَاهُ اَللَّهُ تَعَالَی ثَوَابَ ثَلاَثِمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَیْنَ اَلدَّرَجَةِ إِلَی اَلدَّرَجَةِ مَا بَیْنَ اَلسَّمَاءِ وَ اَلْأَرْضِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَی اَلطَّاعَةِ کَانَ لَهُ سِتُّمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَیْنَ اَلدَّرَجَةِ إِلَی اَلدَّرَجَةِ مَا بَیْنَ اَلثَّرَی إِلَی اَلْعَرْشِ وَ مَنْ صَبَرَ عَلَی اَلْمَعْصِیَةِ سَبْعُمِائَةِ دَرَجَةٍ مَا بَیْنَ اَلدَّرَجَةِ إِلَی اَلدَّرَجَةِ مَا بَیْنَ مُنْتَهَی اَلْعَرْشِ إِلَی اَلثَّرَی مَرَّتَیْنِ؛ صبر سه قسم است: صبر از گناه و صبر بر طاعت و صبر در مصیبت. پس هر که صبر کند از مصیبت، او را خدای تعالی سیصد درجه بدهد که از درجه تا درجه مقدار آسمان باشد تا زمین و هر که صبر کند بر طاعت، او را ششصد درجه بدهد که درجه تا درجه مقدار زمین باشد تا عرش و هر که صبر کند بر گناه، او را خدا هفتصد درجه بدهد که از درجه تا درجه مقدار نهایت عرش تا کرسی، دوباره باشد.» (جامع الأخبار، ج1، ص116).