سارا طالبی، استاد حوزه و دانشگاه و سرپرست اداره کل امور بانوان سازمان تبلیغات اسلامی با حضور در برنامه زنده تلویزیونی «توحیدخانه» که با همکاری مشترک شبکه یک سیما و مرکز ارتباطات و رسانه آستانه آستان قدس رضوی تولید و پخش می شود به گفتگو پیرامون مسائلی از جمله زن در اسلام، منظومه فکری ائمه اطهار (ع) در مورد جایگاه زن، جایگاه زن در خانواده و نقش اجتماعی زن، ابعاد وجودی زن در اسلام و تشیع، الگو بودن زن مسلمان در ابعاد و مسائل اجتماعی پرداخت.
طالبی در این گفتگوی زنده در پاسخ به این سوال که حضرت زهرا(س) که الگوی تمام عیار بانوان در مقام همسری و مادری هستند به عنوان نماد مقاومت چه درس هایی می توانند برای دختران عصر امروز داشته باشند، با اشاره به روایتی از پیامبر(ص) که می فرمایند: «جز کریمان زنان را تکریم نکنند و جز انسان‌های پست زنان را تحقیر ننمایند» گفت: وقتی تمدن غرب را مرور می کنیم، می بینیم که به نحوی سه مبنا در فرهنگ غربی مشاهده می شود یکی بحث لیبرالیسم و آزادی گرایی، دیگری بحث اومانیسم یا فردگرایی و مورد دیگر سکولاریسم یا جدایی دین از سیاست است. تحولاتی که در غرب رخ داد به دلیل نارسایی هایی که حکومتهای وابسته به کلیسا داشتند منجر به یکسری انقلابهایی مانند انقلاب فرانسه شد.
وی اظهار کرد: یکی از بحثهای داغی که در امتداد این تحولات رخ داد، بحث زن بود و غرب در بحث زن به فاصله گرفتن از بحث دینی تن داد، زیرا آن چیزی که به عنوان دین ارائه می شد کامل نبود و زن تحقیر شده بود و در این مسیر در نهایت به نظام سرمایه داری رسیدند که در این نظام همه چیز بر مبنای ارزش های اقتصادی است و خواه ناخواه زن هم در این فرایند ارزیابی می شد و چون وزنه اقتصادی در جوامع مردان هستند، خواه ناخواه زن، جنس دوم شد و در حرکتهایی که به اسم آزادی زنان و فمینیسم اتفاق افتاده می بینید که موجهای اول، دوم و سوم تلاش می کردند هویتی برای زن فراهم کنند که هرچه جلوتر رفتند به ناکارآمدی نظام سرمایه داری بیشتر پی بردند. درواقع روایتی که ابتدای بحث گفته شد روایت بلندی است که می تواند سنجه ای برای ارزیابی تمدنها به ما بدهد که هر میزان وجود و هویت زن در تمدنی تکریم شود آن تمدن، تمدن کریمانه است.
استاد دانشگاه با بیان اینکه در نظام سرمایه داری مشاهده می کنیم که زن مصرف می شود و اینکه زن مصرف کننده هم هست باز هم برای تکمیل لذت مردانه است و از مصرف کردن به مصرف شدن ختم می شود، افزود: زن دیندار در مواجهه با فشار ساختارها از تمدن غربی قرار گرفته و خرده ساختارهایی مانند رسانه نیز وجود دارد و ر فضای مجازی عرصه مصرف زن را به اوج می رساند به عنوان مثال در شبکه اجتماعی تصویر و فیلم محور مانند اینستاگرام مشاهده می کنید به شدت زن مصرف می شود و محوری ترین بحث در حوزه زن را که مطرح می کنند، آزادی است و بابت آزادی به کشورهای اسلامی مانند جمهوری اسلامی ایران فشار وارد می کنند و اوجش را در سال گذشته شاهد بودیم. شاید دلیل اینکه روی زن و زندگی تاکید می شد به دلیل اندیشه ای بود که در انقلاب اسلامی و اسلام ناب شاهد هستیم که اگر آن هویت والا و فاخر زن مسلمان ایرانی شناخته شود در لبیک گفتن زنان سراسر جهان تردیدی رخ نمی‌دهد و علت تلاش ها برای اینکه ما را متهم کنند به مقابله با آزادی، فهم این فرصت متعالی است که به نحوی به عنوان الگوی سوم از آن یاد می شود و الگوی سوم چیزی نیست جز یک شخصیتی که در عین حال که ظرافت و جنسیت زنانه را حفظ می کند، قدرت بالایی در تنظیم عواطف اجتماعی، تغییر معادلات اجتماعی و ویژگی هایی دارد که در وجود حضرت زهرا(س) شاهد هستیم.
وی در ادامه با اشاره به شاخصه های الگوی سوم، عنوان کرد: در قرآن کریم آمده است: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُکُم بِوَاحِدَةٍ أَن تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَی وَفُرَادَی» ما اگر بخواهیم یک موعظه داشته باشیم، آن قیام برای خداست. وقتی به قرآن مراجعه می کنیم یا به نگاه های رهبران معاصر و اندیشمندانی مانند امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب می اندیشیم متوجه می شویم در مخاطب قرار گرفتن افراد، جنسیت ملاک نیست و آنچه مطرح است این است که ایفای نقش ها متفاوت است و زن الگوی سوم هم غیر از این نیست. مانند بانوانی که در طول تاریخ داشته ایم از حضرت زهرا(س)، حضرت زینب(س) تا مادران شهدا و جریان اخیر زنان غزه، یکی از شاخصه های زن الگوی سوم این است که این زن تاثیرگذار و جریان ساز و مستقل است و در عین حال که در حریم خانواده قرار دارد صاحب اندیشه است و موجود منفعل تاثیرپذیر نیست.
طالبی با اشاره به ابعاد انسان در حوزه فکر، عمل و احساس گفت: زن در بعد گرایش سازی می تواند غنی پیش برود و انقلاب اسلامی تاکنون توانسته الگوهای خوبی را ارائه کند. این زن نه مصرف کننده و نه یک زن در حاشیه است و از خانه تنظیم گری اجتماعی، تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد تعادل در عواطف اجتماعی را بر عهده دارد. برای خیلی از مسائل که جامعه درگیر هستند متناسب با جنسیت خود می تواند نقش آفرینی داشته باشد کما اینکه در نقطه تاریخی که اتفاقاتی رخ داد، حضرت علی(ع) یک نوع وظیفه داشتند و حضرت زهرا(س) با خطبه خواندن و مسجد رفتن یک وظیفه دیگر بر عهده داشتند.
وی در پاسخ به این سوال که حضرت زهرا(س) چه درسهایی برای زنان و دختران عصر امروز در حوزه مقاومت می توانند داشته باشند؟ اظهار کرد: حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیه می فرمایند: خدای متعال جهاد را برای حفظ عزت اسلام واجب کرد و ما همین را در زندگی حضرت مشاهده می کنیم و شاهد هستیم که ایشان مصلحت اندیشی نکردند و با اینکه باردار بودند و دختر نبی اکرم(ص) بودند اما خودشان را در آن نقطه تاریخی برای حفظ مسیر ولایت فدا کردند و پرچم دار مقاومت بودند و این حرکت ادامه یافت و ما شاهد بودیم که در زمان های مختلف، زنان دوشادوش مردان قرار گرفتند و این مقاومت را مادری کردند.
استاد حوزه علمیه عنوان کرد: خیلی مم است که بتوانیم تاثیر حضور زنان در مقاومت و مقابله با ظلم را روایت کنیم. از قبل از این هم در تاریخ انبیا و اولیا این حرکت زنانه مقاومت محور را داشته ایم و در انقلاب اسلامی نیز امام(ره) می فرمایند در ماجرای ۱۷ دی سال ۵۶ زنان پیشرو حرکت انقلاب بودند. این نکته قابل تامل است که زنان تشویق کننده مردان در نقاط حساس تاریخی بوده اند. اکنون هم که در گیر ماجرای غزه هستیم شاهد زنانی هستیم که با وجود اینکه شاید از بدو تولد می دانستند حیات خود و خانواده شان در خطر است اما مقاوم ایستادند و برخی صحنه ها که از غزه منتشر می شود انسان را به تامل فرو می برد و چقدر نقش زنان آنجا جریان بخش زندگی است.
وی بیان کرد: حرکتهای بیداری که در نقاط مختلف جهان ایجاد شده از برکات طوفان الاقصی است و زنانی را در بیداری سراسری جهان در کشورهای مختلف می بینیم که جلودار این بیداری ها هستند و از ویژگی های زنان غزه این است که جوانی جمعینت آنجا بالاست یعنی مادران غزه حال خوشی دارند و با وجو د اینکه هیچ پناهی جز خدای متعال ندارند، در اوج توحید و مقاومت می درخشند و امیدوارم در این زمینه به نحو احسن روایت و تبیین گری کنیم تا بیداری نهایی رخ دهد.
طالبی در رابطه با اینکه چگونه می شود یک زن به همچین باوری برسد که چند فرزند خود را در جنگ از دست بدهد اما همچنان پای آرمانهایش بایستد؟ گفت: زن، تجلی اسماء جمال است و وقتی زن به نقطه کرامت و خودباوری می رسد اراده او خیلی می تواند تاثیرگذار باشد. اگر این بخش در افراد نهادینه شود می تواند اثرگذار و مقاوم باشد و برمی گردد به خودباروی که الان ضعف دختران عصر جدید است. تحقیقات نشان می دهد که اعتماد به نفس دختران در کشورهای مختلف به دلیل آسیبهایی که از توسعه دیدند به شدت پایین آمده است. در اینجا هویت خود را نشان می دهد. معارف اسلامی به نقش آفرینی جنسیتی زن جهت می دهد و خلاءی که جریان فمینیسم دچار است در شرع اسلام وجود ندارد و به همین دلیل است دشمن احساس خطر می کند و سعی می کند فرصت ما را تبدیل به خطر کند.
وی با بیان اینکه خدای متعال به قلب زنها عنایت خاصی دارد و ابزار شناخت زنها به نحوی شهودی است، اظهار کرد: در تفسیر سوره قدر آمده است اگر کسی بتواند شب قدر را بشناسد، حضرت زهرا(س) را شناخته است. درواقع نه می شود انتها و کمال شب قدر را بفهمیم و نه می شود کمال حضرت زهرا(س) را درک کنیم چون حضرت زهرا(س) الگوی زن است. به نظر می آید زن موجود پیچیده تر است و خودشناسی او هم پیچیده تر است، اما اگر این اتفاق بیافتد، آثار ویژه خود را دارد اسلام با معارفی که داریم راه را برای ما باز کرده و به ما کمک کرده است. متاسفانه در فضایی قرار داریم که با سبک زندگی تجددی و تحجرآمیز مواجهیم که گاهی وقتها غباری روی هویت نشانده که دختران لازم است با تامل و آزادگی به خودشان برسند.
سرپرست اداره کل بانوان سازمان تبلیغات اسلامی در پاسخ به این سوال که در تمدن نوین اسلامی زن چه نقش هایی دارد؟ گفت: اگر بخواهیم به منظومه معارف اسلامی دقت کنیم بزرگترین شغل زنان، بحث تربیت است و خدای متعال کارویژه زن را بحث تربیت قرار داده است و برای اینکه زن در نقش آفرینی تربیت موانع نداشته باشد از نعمت قوامیت مرد که مسائل اقتصادی را برعهده بگیرد بهره مند کرده است این مساله تربیت در نقطه اول در خانواده اتفاق می افتد. منظور از مادری صرفا مادری نیست که فرزند را به دنیا می آورد، بلکه وسعت بیشتری می تواند داشته باشد، کمااینکه حضرت معصومه(س) با توجه به شرایطی که داشتند ازدواج نکردند اما مادری خیلی از ما را برعهده گرفتند. نقش آفرینی اصلی زن تربیت است اگر زن به خودباروری برسد می تواند با اراده ای که شکل می دهد در لایه فردی و اجتماعی تاثیرگذار باشد. اگر زن سرجای خوددش نباشد گویی هیچ چیز سرجای خودش نیست.
وی افزود: درست است نقطه محوری نقش آفرینی زن خانواده است اما زن از خانواده به جامعه هم عنایت دارد این را در زندگی حضرت زهرا می بینیم که هم به معارف الهی آگاه و مسلط هستند و هم با اخبار روز آشنایی دارند و در کنار امیرالمومنین(ع) قرار می گیرند و بیداری اسلامی را ایجاد می کنند. ما هم اگر می خواهیم قله تمدن اسلامی اتفاق بیافتد حتما باید زنان ما دوشادوش مردان مسئولیت اجتماعی را حس کنند و این مسئولیت الزما به معنی شغل نیست بلکه مسئولیتی است که وقتی که انسان در جامعه قرار می گیرد بخشی از کمالش از مسیر جامعه عبور می کند و بدون کمال جامعه همه انسانها در خطر هستند. این هویت تربیتی می تواند به میزان وسع وجودی که داریم گسترش یابد.
طالبی تصریح کرد: در زیارت حضرت زهرا(س) آمده است:«یَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ»؛ ما با ولایت حضرت زهرا(س) می توانیم به این طهارت برسیم و می توانیم از ولایت امیرالمومنین(ع) و پیامبر(ص) بهره مند شویم. حضرت زهرا(س) در رساندن ما به کمال تربیت بلاها و سختی هایی می کشند و قبل از اینکه وارد عالم خلقت شوند از این امتحان سربلند بیرون می آیند و ما هم به عنوان وجودی که خیلی در برابر آن عظمت نازل هستیم اگر می خواهیم در تمدن نوین اسلامی نقش آفرینی داشته باشیم باید نقش تبیین گری را برعهده بگیریم. رهبر معظم انقلاب اسلامی بحث جهاد پیشرفت را مطرح می کنند و زنان با توانایی که دارند هم می توانند راویان پیشرفتی باشند که تاکنون به واسطه انقلاب اسلامی اتفاق افتاده و هم می توانند راویان پیشرفتی باشند که باید در آینده اتفاق بیافتد و کمک کنند حرکت عمومی در عرصه ملی و بینی المللی ایجاد شود.
طالبی در پایان به معرفی چند کتاب برتر ویژه مادران و دختران پرداخت و گفت: با وجود همه مباحث تخصصی که وجود دارد جالب است رهبر معظم انقلاب اسلامی در بحث زن هم به شدت وقت گذاشته اند و هم نکات ظریفی مطرح کرده اند. در این زمینه کتاب آیینه زن نوشته اثر امیرحسین بانکی پورفرد که جمع‌آوری مجموعه‌ی بیانات مقام معظم رهبری در مورد سبک زندگی زنان پرداخته است، کتاب «الگوی سوم» اثر فرج الله هدایت نیا و کتاب «زن در آئینه جلال و جمال» که مجموعه درسهایی از آیت الله جوادی آملی است را برای مطالعه پیشنهاد می کنم.
نظر شما