این روزها ۱۶۳ لوح گلی متعلق به باروی تخت جمشید در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است. این تعداد، گزیده‌ای از ۳۵۰۰ لوحی است که شهریور سال گذشته به ایران استرداد شد.

این الواح گزارش‌هایی از رخدادهای جاری و روزانه دوران پادشاهی داریوش در شاهنشاهی هخامنشی است که در سال ۱۳۱۴ خورشیدی نزد مؤسسه شرق شناسی شیکاگو به قصد پژوهش به امامت گذاشته شده بود. موضوع این گل نبشته ها نامه، اسناد اداری، دست نوشته‌های یک کاتب، مسافران، کارگران است.

اما این الواح چطوری به دست آمدند؟ کتیبه‌های کوچک گلی سال ۱۹۹۳ در تخت جمشید کشف شدند. این لوح‌ها اسناد اداری از یک دوره ۲۰ ساله در طول پادشاهی داریوش یکم هستند که به خط عیلامی و میخی نوشته شده‌اند.

در بهار سال ۱۳۱۵ سایر بخش‌های خزانه تخت جمشید توسط اریک اشمیت کاوش شد. از جمله کشفیات مهم این فصل نقش برجسته بارعام داریوش اول بود. در اطاق‌های نزدیک نقش مزبور صد لوح گلی به خط میخی به دست آمد.
پس از وقفه‌ای چند ساله در حفریات و کاوش‌های علمی در تخت جمشید (از سال ۱۳۱۸ تا ۱۳۴۰ بنگاه علمی تخت جمشید به سرپرستی علی سامی مشغول کار بود)، از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۲ هیأتی از طرف اداره کل باستان شناسی و فرهنگ عامه وزارت فرهنگ و هنر به سرپرستی اکبر تجویدی به مدت پنج فصل در باروی شرقی تخت‌جمشید بر بالای کوه رحمت، شمال غربی حیاط سنگی واقع در دشت جنوبی پایین دست تختگاه و قسمت جنوبی تختگاه موسوم به برزن جنوبی بخشی از محلی است که الواح در آنجا کشف شد.

اکبر تجویدی در کتابی با عنوان «دانستنی های نوین درباره هنر و باستان شناسی عصر هخامنشی، بر پایه کاوش‌های پنج ساله تخت جمشید»، نوشته است: به نظر می‌رسد برج و باروهای بالای کوه رحمت در تخت جمشید مربوط به دوران هخامنشیان و طبق مفاد کتیبه داریوش بر پیش بست جنوبی صفه در زمان همین پادشاه و در ابتدای شهریاری او که به قلع و قمع مخالفان می‌پرداخته و تخت جمشید را پایگاه مستحکم خود قرار داده ساخته شده اما در دوره خشایارشا تختگاه توسعه پیدا کرده و از حالت قلعه‌ای بیرون آوردند.باروها را که حالت احترام به پیشینیان بوده و مظهر شکست‌ناپذیری شاهنشاهی حفظ کردند و تنها تیرکش‌های آن را مسدود کردند و تغییرات جزئی دادند که تا امروز به همین شکل باقی مانده است.

کامیار عبدی فارغ التحصیل دانشگاه میشیگان و هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی نیز با بیان اینکه باروهای تخت جمشید از بین نرفته بلکه در طول زمان تحلیل رفته می‌گوید: باروهای قسمت‌های دور مجموعه کاخ‌ها هنوز در قسمت شمالی باقی مانده است. درست همان جایی که گل‌نوشته‌های بارو را پیدا کردند. یک مقدار از باروها هم روی کوه رحمت و اطراف آن به شکل تپه هستند.

امتداد بارو تمام مجموعه کاخ‌ها و صفه را می‌گرفته و بعد به سمت بالای کوه رحمت می‌رفته و باز از بالای کوه دور می‌زده و روی صفه می‌آمده است. قسمت‌هایی که روی صفه بودند و قسمت‌هایی از پادگان نظامی بودند، را به شکل تپه‌هایی روی کوه می‌بینید. پایین هم در قسمت شمالی همانجایی که پلکان‌های نور و صدا را گذاشتند و علاقه‌مندان می‌توانند پنجشنبه شب‌ها به تماشا بنشینند، همان‌ها روی قسمتی از بارو هستند و زیر آنها قسمتی از بارو کار کردند.

علیرضا عسگری چاوردی مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید هم درباره نمایش الواح هخامنشی در موزه تخت جمشید می‌گوید: نزدیک به جایگاه نور و صدا در تخت جمشید، دقیقاً جایی که کوه شروع می‌شود، آخرین نقطه‌ای که به کوه وصل شود الواح گلی بدست آمده است.

در قسمت باروهای بالاتر از آن مرحوم تجویدی کاوش کرد که و بخشی مرمت نشده و بهم ریخته است از آنجا الواح به دست نیامده است. الواح بارو منظور جایی است که از بالا آغاز می‌شود و پایین روی بخش شمالی-جنوبی تخت جمشید ادامه پیدا می‌کند. آن پایین دست سمت آپادانا به ضلع غرب تخت جمشید و دشت ۱۷ متر ارتفاع دارد و نیازی به بارو نداشته است.ولی ضلع شمالی و جنوبی تخت جمشید بارو داشته است.

حالا گردشگرانی که می‌خواهند از محل بارو و کشف الواح در تخت جمشید با خبر شوند، تابلویی نمی‌بینند و نمی‌دانند محل این کشف کجاست. ولی عسگری چاوردی می‌گوید در طرح ساماندهی این مجموعه، توضیحات اینکه بارو کجا بوده و کشف لوح‌ها چطور انجام شده را نصب خواهیم کرد.

وی همچنین از تغییراتی که در موزه تخت جمشید رخ خواهد داد خبر می‌دهد و می‌گوید: تعدادی از الواح که اکنون در موزه ملی نگهداری می‌شود، در موزه تخت جمشید پس از ساماندهی، به نمایش در می‌آید.