حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر ناصر رفیعی با تبیین نقش انتظار پویا به عنوان موتور محرکه حیات شیعی، از ارتباطی سخن می‌گوید که مرزهای زمان و مکان را درنوردیده است؛ ارتباطی که دعای شبانه عاشقان را به استجابت میرساند و جامعه منتظر را به سمت تجدید عهد با قرآن و سنت رهنمون میسازد. در این مسیر، غیبت نه نقطه پایان که آغازی است برای خودسازی و آمادگی در پرتو راهبریهای غیبی حجتی که «همواره حاضر است».

نقش امام زمان (عج) قبل از ظهور؛ راهبری غیبی و ارتباط مستمر با شیعیان

دکتر رفیعی با اشاره به موضوع نقش امام زمان(عج) قبل از ظهور می‌گوید: امام زمان(عج) غایت و مقصد تاریخ است و ممکن است ما همانند نسل‌های پیشین، او را در زمان خود درک نکنیم. حتی اگر فرض کنیم ظهور حضرت هزار سال دیگر هم رخ دهد، نمی‌توانیم زمانی قطعی برای آن تعیین کنیم. علائم ظهور هم بحث پیچیده‌ای است. حال سوال اینجاست که در این دوران غیبت، نقش امام زمان چیست و چه تأثیری در زندگی ما دارد؟ برای درک این موضوع، باید سیره امام زمان(عج) را در دوران غیبت مورد بررسی قرار دهیم.

او با اشاره به آگاهی حضرت(عج) از احوال شیعیان ادامه می‌دهد: درست است که امام زمان(عج) غیبت دارد اما او کاملاً از احوال شیعیان آگاه است. علامه مجلسی در بحارالانوار به روایتی از امام زمان(عج) اشاره کرده که به شیخ مفید نوشته‌اند: «به راستی که علم ما بر اوضاع شما احاطه دارد و هیچ چیز از احوال شما بر ما پوشیده نیست و نسبت به لغزش‌هایی که از شما سر می‌زند شناخت داریم». این بدان معناست که امام زمان(عج) از اعمال و شرایط ما کاملاً آگاه است و این انتظار ما از یک امام غایب نیست، بلکه از یک امام حاضر و زنده است که از تمامی کارهای ما باخبر است. آن حضرت به امور شیعیان نیز توجه داشته و رسیدگی می‌کند. گاهی اوقات در زندگی ما مشکلاتی پیش می‌آید که با دعای امام زمان(عج)، زیارت آل یاسین و نمازهایی که مخصوص اوست، حل می‌شود. امام(عج) در احتجاج طبرسی می‌فرماید «ما شما را فراموش نکرده‌ایم، ما در سرپرستی شما هیچ‌گاه کوتاهی نکرده‌ایم و اگر این‌طور نبود، مشکلات شما افزایش می‌یافت و دشمنان شما را ریشه‌کن می‌کردند». این امر نشان می‌دهد که امام زمان(عج) در دوران غیبت نیز در رفع مشکلات شیعیان دخالت دارد.

چرا باید منتظر امام زمان (عج) باشیم؟

این استاد حوزه و دانشگاه توضیح می‌دهد: یکی دیگر از مسائل مهم در دوران غیبت، توجه به دعا و صدقه دادن است. روایات زیادی داریم که به اهمیت یاد کردن از امام زمان(عج) اشاره کرده‌اند. امام زمان(عج) در شب‌های قدر در کنار ما حضور دارد و فرشتگان به او گزارش‌های اعمال ما را می‌آورند. این امر نشان‌دهنده ارتباط دائم امام با ما در تمام این دوران است. باید در نظر داشته باشیم که انتظار امام زمان(عج) تنها یک حالت غیابی نیست، بلکه یک انتظار پویا است. کسی که منتظر است، باید عقاید، عمل و روش‌های خود را با امام زمان تطبیق دهد. انتظار امام زمان یک انتظار سبز و شفاف است، نه یک انتظار تاریک و جامد. انتظار باید انسان را به فعالیت و تلاش بیشتر برای آمادگی ظهور هدایت کند.

دکتر رفیعی در پاسخ به شبهه‌ای که چرا باید منتظر امام زمان باشیم و جشن نیمه شعبان را برگزار کنیم، با اشاره به تاریخچه طولانی غیبت حضرت(عج) می‌گوید: ما که نمی‌دانیم ظهور در زمان ما خواهد بود یا نه، چرا باید منتظر باشیم و جشن بگیریم؟ بسیاری از نسل‌ها آمده‌اند و رفته‌اند و حضرت را درک نکرده‌اند و ظهور حضرت نیز تحقق نیافته است. پدران و مادران ما، اجداد ما، همواره گریه کرده‌اند، ناله کرده‌اند و جشن گرفته‌اند. نیمه شعبان و جشن آن مربوط به هزار سال پیش است. حالا چرا باید چنین باشد که ما در انتظار امامی باشیم که نمی‌دانیم چه زمانی ظهور می‌کند؟ این سوالی است که برخی افراد مطرح کرده‌اند و حتی در این رابطه کتاب‌هایی نوشته‌اند. شاید بگویید که چرا قبل از ظهور این همه مراسم برگزار می‌کنیم؟ در زمان پیامبر(ص)، هنگامی که حضرت هنوز متولد نشده بود، مردم انتظار تولد او را می‌کشیدند. اما ما الان در انتظار حضور امام زمان هستیم، نه فقط تولد او. این مسئله دقیقاً مشابه زمانی است که امام صادق(ع) و امام باقر(ع) و... در جامعه حضور داشتند و هیچ تفاوتی در این زمینه وجود ندارد. امام زمان(عج) در حال حاضر ناظر و حاضر است و پرونده اعمال ما نزد او می‌رود و حضرت برای ما دعا می‌کند و به توسلات ما توجه دارد.

ایشان در ادامه بیان می‌کند: در مسئله مهدویت باید دقت کنیم که از پرداختن به مسائل فرعی و حاشیه‌ای پرهیز کنیم. مانند اینکه همسر امام زمان کیست؟ کجا زندگی می‌کند؟ فرزندان او چه کسانی هستند؟ علائم ظهور چیست؟ و یا چه سالی حضرت ظهور می‌کند؟ همه این سوالات را باید کنار بگذاریم. در روایات آمده است که دنبال این مسائل نباید برویم. دغدغه اصلی ما باید انجام وظیفه در این دوران غیبت و عمل به آن وظایف باشد. درست است که فرج و گشایش اصلی در ظهور حضرت حجت (عج) است و آیات و روایات فراوانی دراین‌باره نیز وجود دارد اما طبق روایات متعدد انتظار فرج، خود فرج است. در دانشنامه امام مهدی(عج) محمد بن فضیل از امام رضا(ع) روایت کرده است که از حضرت درباره انتظار فرج پرسیدم. فرمود: «مگر نمی‌دانی که انتظار فرج، خود ، فرج است؟ خداوند می‌فرماید: «انتظار بکشید، که من نیز با شما از منتظران هستم». انکار امام زمان، انکار قرآن و انکار اصل نبوت است. اگر بین ما و امام زمان فاصله‌ای به نام مرگ وجود دارد و نتوانستیم او را درک کنیم، باید بدانیم که در فرصتی که داریم، باید وظیفه خود را به بهترین نحو انجام دهیم.

اولویت‌های ولی عصر(عج) در دوران ظهور

او در پاسخ به این سوال که امام زمان(عج) در زمان ظهور از کجا شروع خواهد کرد به روایتی نقل شده در بحارالانوار اشاره کرده و می‌گوید: امیرالمؤمنین(ع) در این روایت بیان می‌کند «یعطف الهوی علی الهدی اذا عطفوا الهدی علی الهوی، و یعطف الرای علی القرآن اذا عطفوا القرآن علی الرای، و یریهم کیف یکون عدل السیره، و یحیی میت الکتاب و السنه». یعنی حضرت مهدی(عج) امیال نفسانی را تابع هدایت قرار می‌دهد آن گاه که مردم هوای نفس را بر هدایت مقدم بدارند و رأی و نظر خود را دنباله رو قرآن خواهد ساخت آن گاه که دیگران قرآن را تابع نظر و آرای شخصی قرار داده باشند؛ و به مردم راه و رسم عدالت را نشان خواهد داد؛ و آن چه را از قرآن و سنت مرده باشد، زنده خواهد کرد.

او توضیح می‌دهد: امام زمان(عج) در ظهور خود اولویت‌هایی را در جامعه گسترش خواهد داد. اولین اولویت حضرت، قرآن است. حضرت قرآن را از مرگ نجات خواهد داد. آیا ما خانواده‌های قرآنی داریم؟ خانواده قرآنی باید محل آرامش باشد، در چنین خانواده‌ای فرزند نباید در مقابل پدر بی‌احترامی کند و باید درک کند که این خانواده باید براساس آموزه‌های قرآن عمل کند. آیا اخلاق ما با قرآن هماهنگ است؟ در سوره حجرات آمده است که در جامعه قرآنی غیبت، تهمت، سوءظن و تجسس جایی ندارد. آیا جامعه ما امروز این‌گونه است؟ حتی در مورد غذای قرآنی باید گفت که باید از غذای حلال و پاکیزه استفاده کنیم. آیا لقمه‌های ما حلال است؟ واقعیت این است که قرآن در میان ما غریب است. در روایت آمده که در آخر الزمان، قرآن یکی از چیزهایی خواهد بود که در غربت قرار می‌گیرد. منتظران امام زمان(عج) باید به یاد داشته باشند که اولین اولویت حضرت، قرآن است و او قرآن را از مرگ و تنهایی نجات خواهد داد. اولویت دیگر حضرت، برپایی سنت نبوی است چرا که سنت پیامبر(ص) امروز بسیار کمرنگ شده است. سنت پیامبر(ص) شامل احترام به اهل بیت(ع)، تبرک و توسل به آنها، ساده زیستی و رسیدگی به امور مردم است. یکی دیگر از ویژگی‌های سنت پیامبر عدالت در جامعه است و حضرت پیامبر(ص) اینگونه عمل می‌کرد که مردم در جامعه به درد هم برسند و مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد نکنند. اگر امام زمان(عج) بیاید، این سنت‌ها را احیا خواهد کرد. سنت پیامبر(ص) این بود که آن کسی که به او بدی کرد، او را ببخشید.

دکتر رفیعی در پایان بیان می‌کند: از خداوند می‌خواهیم که به عظمت آن آقایی که چشم‌ها و دل‌ها به دنبال اوست، توفیق خدمت‌گذاری به حضرت مهدی(عج)، گام برداشتن در رکاب او و درک حضور ایشان را به ما عطا فرماید.