به گزارش گروه فرهنگی قدس، جشنواره بینالمللی قصهگویی، فرصتی برای بزرگداشت هنر قصهگویی و نقش آن در ترویج فرهنگ و ادبیات در میان کودکان و نوجوانان است که سالهاست با حضور علاقهمندان به فرهنگ و هنر برگزار میشود. بیست و ششمین دوره از این رویداد خاطرهانگیز شامگاه گذشته با معرفی برگزیدگان در استان یزد به کار خود خاتمه داد. این دوره از جشنواره با افزوده شدن بخشهای جدید و متنوع، پرشورتر از چندین دوره اخیر برپا شد و به گفته داوران بخشهای مختلف تغییرات محسوسی در شیوه اجرا و قصهگویی شرکتکنندگان نسبت به قبل وجود داشت که کیفیت آثار را با تغییرات قابل توجهی روبهرو کرده بود.
در ادامه با دو تن از اعضای هیئت داوران که آثار بخشهای مختلفی از این رویداد را داوری کردند درباره ویژگیهای این دوره جشنواره قصهگویی، پیشرفت شرکتکنندگان و کیفیت آثار به گفتوگو نشستیم که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
مسلم قاسمی؛ داور چندین بخش از جشنواره قصه گویی
قاسمی، مدرس دانشگاه، نویسنده و کارگردان که داوری در چندین بخش این رویداد همچون «مدرن و کلاسیک»، «مدرن و نوآورانه» و بخش «ایثار و مقاومت» را برعهده داشت، با تاکید بر اینکه قصه یکی از مبانی اصلی تعلیمی و تربیتی ساخت تخیل و خلاقیت کودکان است، میگوید: من از چند سال پیش با هدفی مشخص وارد این عرصه شدم، زیرا قصهگویی را یکی از ابزار مهم تعلیمی میدانم و خودم هم با قصه بزرگ شدم.
مرز بین روایت و نمایش را مشخص کنیم
وی در واکنش به اینکه در بخش مدرن و نوآورانه قصهگویی چقدر شاهد حال و هوای تازه بودیم، میگوید: به نظرم در وهله نخست باید مسئله نوآوری را برای بچهها توجیه و تفسیر کنیم. به عبارتی آنها ابتدا باید اساس «قصهگویی و روایت» و مرز میان «قصهگویی و نمایش» را بشناسند. درست است که در این بخش ساختار کار بر نوآوری استوار است اما باید به مبنای قصه و اصل روایت متعهد باشیم و اگر نوآوری هم اتفاق میافتد نباید موجب شود اصل روایت را فراموش کنیم.
به گفته این مدرس دانشگاه؛ یکی از چالشهایی که بچهها در این بخش با آن روبهرو هستند این است که آنها در این فرایند میخواهند نوآوری کنند، ابزاری را به کار بگیرند و حرکات نمایشی انجام دهند. همه این کارها را میتوان در وادی هنر و در عصر مدرن اجرا کرد اما هیچ وقت نمیتوان این شیوه قصهگویی را با قصهگویی مادربزرگها که بدون داشتن هیچ ابزاری کارشان را انجام میدادند، مقایسه کرد. در واقع آنها با استفاده از اصوات مختلف و توصیفاتی که از حال و هوای داستان داشتند قصه را تعریف میکردند و ما هم میخکوب میشدیم.
ابزارهای نمایشی قصهگو را از روایت داستان جدا میکند
خب ما میتوانیم از ابزارهای نمایشی، ماسک و... استفاده کنیم اما این وسایل و ترفندها نباید ما را فریب دهد و مخاطب را در مقابل یک نمایش یا یک استندآپ قرار بدهد. فراموش نکنید بچهها به واسطه تخیل و همذاتپنداری است که با قصه پیش میروند. مادربزرگها وقتی داستانی از جنگل میگفتند افکت پخش نمیکردند و با صدای خودشان این کار را انجام میدادند و اصوات مختلف و متنوعی داشتند اما آن هم در قالب روایت شکل میگرفت. به نظرم ما هم باید با این شیوه کار کنیم.
عضو هیئت مؤسس بنیاد نمایش کودک ایران ادامه میدهد: شاید بد نباشد مثالی بزنم. در همین دوره جشنواره یک سری از آثار را که بازبینی میکردیم بچهها با خودشان ابزارهای مختلفی آوردند اما زمان استفاده از این ابزار از اصل نقل جدا میشدند و در واقع این ابزار نه تنها کمکی نمیکرد بلکه مانعی هم برای قصهگویی ایجاد میکرد.
ضرروت برپایی کارگاههای آموزشی برای قصهگویی خلاق
قاسمی ادامه میدهد: نوآوری خوب است اما اساس قصهگویی نمایش نیست، روایت و نقل است و به قول معروف «بیا با من بنشین تا تو را به دنیاهای دیگری ببرم». در حالی که برخی قصهگوها این موضوع را اشتباه متوجه شدند و قصهگویی را با فرم و افکت اشتباه گرفتند. اما در مجموع آثار خوبی دیدیم و یکی از افتخارات من این بود که در این مسیر با آنها همراه بودم اما توصیهام به برگزارکنندگان جشنواره قصهگویی این است که برای آن دوستانی که رگههای پویایی در اجرا و خلاقیت دارند، جلسات و کارگاههای عملی و آموزشی برگزار کنند تا ببینیم این نوآوری تا چه حد میتواند ادامه پیدا کند.
وی درباره اهمیت آموزش در جریان قصهگویی تصریح میکند: در حال حاضر فعالیتهایی انجام میشود و ما هم با مربیان کانون و همچنین آموزش و پرورش گام به گام و به صورت عملی جلو میرویم. یکی از این کارها فن بیان است؛ مثلاً زمانی که برخی قصهگویان در حال تعریف کردن قصه خود هستند عملاً خیلی از کلمات را نمیشنویم یا بیان آنها واضح نیست؛ ما روی این موضوع کار میکنیم، همچنین در کارگاههای اولیه دامنه لغات را گسترش میدهیم و مسائل اولیه را نهادینه میکنیم و بعدها این روند را در کلاسهای مجازی ادامه میدهیم. در حال حاضر هم کلاسهای رادیو و نمایشنامهخوانی در کانون داریم.
تاثیر جشنواره قصه گویی در اعتلای این فرهنگ ایرانی انکارناپذیر است
این داور درباره برپایی ۲۶ دوره جشنواره قصهگویی و تأثیر آن بر اعتلای فرهنگ قصهگویی تأکید میکند: به نظرم این جشنواره حتماً تأثیر خودش را گذاشته و شور و حال عجیبی در شهرهای مختلف حین برپایی جشنواره وجود داشت که نتیجه این ۲۶ سال است؛ البته شاید در برخی سالها تحولی هم رخ نداده اما الان قصهگویی را به خوبی لمس میکنیم و مربیان نیز به طور جدی قصهخوانی میکنند. قصهگویی برای بچهها مهم است و باید به مربیان یاد بدهند قصهگویی کنند و به همین طریق باید قصهها را به خانوادهها بکشانیم. نخستین چیزی که من را در سن ۱۴سالگی به کانون کشاند قصهگویی بود و خاطرم است که م.آزاد، شاعر مرحوم قصه طوقی را برای ما خواند و از همان زمان جذب کانون شدم.
کیفیت بالای آثار کار داوران را سخت کرد
مهرداد کاووسی، داور بخش آیینی ـ سنتی و بینالملل
اما مهرداد کاووسی، نویسنده و کارگردان تئاتر و قصهگو که داوری در بخشهای مختلفی همچون آیینی سنتی، کلاسیک، مدرن و نوآورانه و همچنین بخش بینالملل را عهدهدار است درباره کیفیت آثار این دوره از جشنواره میگوید: من در مرحله پایش آثار بخش ملی هم به عنوان داور حضور داشتم و باید بگویم آثاری که انتخاب شد آثاری بسیار خوب و اجراها هم در سطح بینالمللی بودند و به نظرم این دوره، داوران کار سختی داشتند.
وی در ادامه میافزاید: قصهگوها قدرت اجرای خوبی داشتند و شرایط و ویژگیهای قصهگویی را به خوبی درک کردهاند و داورهایی که در این دوره حضور داشتند هم با یک نگاه تخصصی به این اجراها نگاه میکردند. نکته دیگر این است که در دورههای پیشین، قصهگویی بداهه بود و قاعده خاصی نداشت اما در حال حاضر قصهگویی به یک تخصص تبدیل شده و صرفاً یک نمایش نمیبینیم و قصهگویی به نوعی هویت مستقل خودش را پیدا کرده است.
وی در واکنش به یکی دیگر از مشکلات در دورههای گذشته که اجراها به نمایش نزدیک میشدند و یا برعکس کارها تکبعدی بود و فرم نادیده گرفته میشد، میگوید: درست است، امسال با افزوده شدن بخش نوآورانه، آنهایی که میخواستند فضای نمایشی به کارشان بدهند میتوانستند در آن بخش شرکت کنند و انتخاب خوبی برای آنها بود. در بخش نوآورانه قصهگو میتواند از ابزارها و حرکاتی در اجرا استفاده کند و اتفاقاً کسانی که در بخش نوآورانه حضور داشتند افرادی بودند که کارهای نمایشی هم انجام میدادند. در این نمایشها میتوان از المانها و ابزارهایی هم استفاده کرد و این چیزی است که در بطن قصهگویی کمتر محسوس بوده است. اما افزودن این بخش موجب میشود تنوع در قصهگویی بالاتر برود و افرادی که در شیوه اجرا و گونه نمایشی سردرگمی دارند در این بخش شرکت کردند.
قصهگویی حالا دیگر به یک تخصص تبدیل شده است
وی که سابقه داوری در دوره گذشته را هم داشته درباره تفاوت عمده آثار این دوره نسبت به دورههای پیشین اظهار میکند: دورههای آموزشی در طول یک سال برگزار شد که نتیجهاش این بود که آثار این دوره با ساختار و تکنیکهای مشخصی تولید شدند. در حالی که قبلاً قصهگوها ذاتی و بداهه قصه میگفتند و نگاه علمی و تخصصی به آن نداشتند. به طور مثال من در طول یک سال اخیر برای بیشتر مراکز کانون کشور دوره آموزشی نقالی برگزار کردم و این رشد و تغییر را میشد در کیفیت آثار این دوره جشنواره در بخش آیینی سنتی دید. یک تغییر مثبت دیگر که امسال شاهد آن بودیم تفکیک بخش منظوم بود. در گذشته قصههای منظوم در رقابت با قصههای دیگر چندان مورد توجه قرار نمیگرفتند اما تفکیک آنها از سایر بخشها به بیشتر دیده شدن آنها کمک کرد.
قصهگویان از محتواهای جدید و تازه غافل نشوند
وی درباره اولویت محتوا بر فرم در قصهگویی که از رویکردهای مهم در انتخاب آثار این دوره است، میگوید: به نظرم هر دو مهم است و باید به اندازه در قصهگویی وجود داشته باشند اما نکته مهم درباره برخی محتواهاست که آن قدر تکرار شده که دیگر جذابیتی برای مخاطب ندارد، اما اگر قصهگوها سراغ محتواهای تازه و جدید بروند و در قالب فرم درستی آن را ارائه کنند قطعاً بازخوردهای بهتری هم خواهند گرفت.
کاووسی یادآور میشود: به نظرم جشنواره قصهگویی امسال یکی از بهترین دورههایش را تجربه کرده و از لحاظ آثار و قدرت اجرای شرکتکنندگان در جایگاه خوبی قرار داشت.
اهمیت برپایی جشنواره و تداوم قصه گویی
وی در پایان درباره اهمیت این جشنواره و ترویج آن در فرهنگ عامه و دنیای امروز میگوید: این ایده بسیار جذابی است اما رسیدن به آن زمان میبرد و به نظرم نقش رسانهها در تسریع این روند انکارناپذیر است. متأسفانه خیلی از مردم از برپایی این جشنواره مطلع نیستند. در حالی که ما در همین دوره بخشی با عنوان قصهگویی پدربزرگها و مادربزرگها را داشتیم که خودش به ترویج قصهگویی کمک بسیاری میکند.
من حتی یک بار پیشنهاد کردم یک بخش جنبی با عنوان قصههای خانگی داشته باشیم که مردم در جمع خانوادگیشان قصه بگویند و برای دبیرخانه ارسال کنند و در نهایت تعدادی برگزیده هم انتخاب شوند. این گونه فعالیتها به دیده شدن جشنواره و البته تداوم قصهگویی هم کمک بیشتری میکند.
نظر شما