مقاومت، مکتبی است که با خون شهیدان و ایستادگی مردان الهی از دیروز تا امروز تاریخ‌ساز شده است. در این میان، نام شهید سیدحسن نصرالله، پرچمدار مقاومت اسلامی همچون خورشیدی می‌درخشد؛ مردی که نه تنها یک رهبر، بلکه یک مکتب بود. او با ایمانی استوار به ولایت فقیه و رهبری حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، الگویی بی‌بدیل برای تمامی آزادگان جهان شد.

به‌تازگی سید کمیل باقرزاده، فرزند سردار شهید باقرزاده و رایزن فرهنگی ایران در لبنان، دست‌نوشته‌ای از شهید نصرالله منتشر کرده که مربوط به ۱۶سال پیش است. در این دست‌نوشته، سید حسن نصرالله با تأکیدی ژرف می‌نویسد: «توصیه می‌کنم که برای خیر دنیا و آخرتتان، ایمانتان به رهبری آیت‌الله خامنه‌ای محکم و قوی باشد». این جمله، گواهی است بر عمق ارادت و اخلاص این شهید به ولایت و رهبری انقلاب اسلامی. اما راز ماندگاری و تأثیرگذاری چنین رهبرانی چیست؟

برای یافتن پاسخی به این پرسش، سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رفتیم تا با نگاهی قرآنی، مؤلفه‌های رهبران مقاومت را با محوریت مکتب سیدحسن نصرالله بررسی کنیم. از استقامت در راه حق تا ایمان راسخ به ولایت، از شجاعت در برابر دشمن تا توکل بر خداوند متعال؛ این‌ها تنها بخشی از ویژگی‌هایی است که قرآن کریم برای رهبران الهی برمی‌شمارد و سید حسن نصرالله، تجلی‌بخش تمام‌عیار این صفات بود.

مقاومت؛ پرچم ایستادگی در برابر ظلم و ستم

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده در ابتدا در تبیین مقاومت می‌گوید: مقاومت به معنای پافشاری، ایستادگی و پایداری در برابر هر چیزی است که توازن و تعادل را برهم می‌زند. این مفهوم، تنها یک رویارویی نظامی نیست، بلکه نبردی همه‌جانبه است؛ نبردی فرهنگی، تبلیغاتی، تربیتی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی و نظامی. مقاومت، واکنشی است که فرد یا جامعه در برابر تهدیدها و تجاوزهای داخلی و خارجی از خود نشان می‌دهد. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای، در تبیین مقاومت فرمودند: «مقاومت یعنی انتخاب راه حق و پایداری در آن، بی‌آنکه موانع بتوانند انسان را از حرکت بازدارند». (بیانات، ۲/۳/۹۸) ایشان در بیان مفهوم دولت مقاومت نیز تأکید کردند: «دولت مقاومت یعنی تسلیم نشدن در برابر زورگویی و زیاده‌طلبی و ایستادن در موضع اقتدار و قدرت بازدارندگی». (بیانات، ۲۰/۲/۱۳۹۶)

مقاومت در قرآن کریم با واژگانی مانند «استقم» آیه ۱۱۲ سوره هود و «اصبر» آیه ۱۰ سوره مزمل بیان شده است. این راه، راه پیامبران و اولیای الهی است و امروز پرچمدارانی مانند سید حسن نصرالله آن را ادامه می‌دهند. رهبر معظم انقلاب در وصف ایشان فرمودند: «سید حسن نصرالله، یک شخص نبود، یک راه و یک مکتب بود و این راه همچنان ادامه خواهد یافت». (پیام تسلیت، ۷/۷/۱۴۰۳). مقاومت، مکتبی است که با خون شهیدان آبیاری شده و با ایستادگی امت‌های آزاده جهان، جاودانه خواهد ماند. مقاومت یعنی نهراسیدن از دشمن، یعنی ایستادن در برابر ظلم و یعنی پایداری در راه حق تا پای جان.

ایمان راسخ؛ کلید پیروزی مقاومت در سایه نصرت الهی

این محقق قرآنی ادامه می‌دهد: یکی دیگر از شاخصه‌های رهبران مقاومت که در سید شهیدان مقاومت، سید حسن نصرالله به اوج تجلی رسید، ایمان راسخ به خداوند متعال است. براساس وعده‌های الهی و واقعیات تاریخی، مقاومت و پایداری همراه با نگرش توحیدی و ایمان قلبی، همواره مورد تأیید و نصرت خداوند قرار می‌گیرد. این موضوع در آیات متعددی از قرآن کریم مورد تأکید قرار گرفته است. در آیه‌های ۳۰ و ۳۱ سوره فصلت می‌خوانیم: «إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتی‌ کُنْتُمْ تُوعَدُونَ»؛ همانا کسانی که گفتند پروردگار ما خدای یکتاست، سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند و می‌گویند: نترسید و غمگین نباشید و بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است. همچنین در آیات ۱۳۹ و ۱۴۰ سوره آل‌عمران آمده است: «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ»؛ و اگر مؤمن هستید، سستی نکنید و غمگین نشوید که شما برترید. خداوند در این آیات، پایداری و برتری مسلمانان را مشروط به ایمان دانسته و مقاومت مجاهدان در برابر دشمنان را از نشانه‌های مؤمنان برشمرده است. این آیات نشان می‌دهد ایمان، رکن اساسی هر مقاومتی است که مورد قبول درگاه الهی قرار می‌گیرد. تجلی این ایمان را در زندگی سیدحسن نصرالله به‌وضوح می‌توان دید. ایشان در توصیف پیروزی جنگ ۳۳ روزه به آیت‌الله مصباح فرموده بود: «ما در این جنگ کاری انجام ندادیم، بلکه صرفاً وسیله بودیم. خداوند بود که مبارزه می‌کرد، شلیک کرده و از مؤمنان دفاع می‌کرد. اگر بخواهم این جنگ را در یک جمله خلاصه کنم، می‌گویم: ما در این جنگ، خدا را دیدیم».

اخلاص؛ رمز ماندگاری رهبران مقاومت

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقش اخلاص اشاره و تصریح می‌کند: یکی دیگر از مؤلفه‌های برجسته رهبران مقاومت، اخلاص است که در پرچمدار مقاومت، شهید سید حسن نصرالله به اوج ظهور رسید. قرآن کریم در آیات متعددی بر اهمیت اخلاص تأکید کرده است. در آیه ۴۶ سوره سبأ خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «قُلْ انَّما اَعِظُکُم بِواحِدَةٍ أنْ تَقُومُوا لِلّهِ مَثنی‌ وَ فُرادی»، بگو من شما را به یک چیز پند می‌دهم و آن این است که تنها برای خدا قیام کنید. همچنین در آیه ۴۷ سوره انفال، مسلمانان از هرگونه ریا و خودنمایی در مبارزه با دشمنان برحذر داشته شده‌اند «وَلا تَکُونُوا کَالَّذینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النَّاسِ»؛ مانند کسانی نباشید که با تکبر و برای خودنمایی از خانه‌های خود بیرون رفتند. بنابراین، مقاومتی می‌تواند به ثمر بنشیند که از اخلاص و رضایت الهی سرچشمه بگیرد. چنین مقاومتی به تعبیر قرآن، به عروة الوثقی، دستگیره محکم چنگ زده است که نتیجه‌ای درخشان به همراه خواهد داشت. (لقمان: ۲۲) سید شهید، حسن نصرالله با اخلاص بی‌نظیرش به الگویی برای تمام جبهه‌های مقاومت تبدیل شد. بر اساس گفته‌های اطرافیان، او در تمام اقداماتش تنها به رضای خداوند می‌اندیشید و همین ویژگی، او را در توکل به خدا کم‌نظیر کرده بود. اخلاص او نه تنها در میدان‌های نبرد، بلکه در تمام عرصه‌های زندگی‌اش مشهود بود و همین امر، او را به نمادی ماندگار در تاریخ مقاومت تبدیل کرد.

یاد خدا و دعا؛ سلاح نفوذناپذیر مقاومت

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده اظهار می‌کند: یاد خداوند یکی دیگر از مهم‌ترین شاخصه‌های الگوی مقاومت در برابر دشمنان است. خداوند در آیه ۴۵ سوره انفال، مؤمنان را به یادآوری خود سفارش کرده و رستگاری آنان را در گرو این عمل دانسته است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا لَقیتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَ اذْکُرُوا اللَّهَ کَثیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»؛ ای مؤمنان، هنگامی که در میدان نبرد با گروهی از دشمنان روبه‌رو شدید، استقامت کرده و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید. یاد خداوند نه تنها عامل رستگاری، بلکه مایه قوت قلب و آرامش روح است. همچنان که در آیه ۲۸ سوره رعد آمده است «الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»، همانا دل‌های مؤمنان با یاد خدا آرام می‌گیرد. اگر مؤمنان و مجاهدان به این سلاح قدرتمند مجهز شوند، هیچ دشمنی توان مقابله با آنان را نخواهد داشت. یکی دیگر از جلوه‌های زیبای مقاومت، دعا و اظهار نیاز به درگاه خداوند است. در داستان طالوت و یارانش، هنگامی که آنان در برابر جالوت و لشکریانش صف‌آرایی کردند، با دعایی پرشور از خداوند یاری خواستند: «رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقْدامَنا وَ انْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرینَ» پروردگارا! بر ما صبر و استقامت فرو ریز، گام‌هایمان را استوار و ما را بر قوم کافران پیروز کن. (بقره: ۲۵۰) خداوند نیز دعایشان را مستجاب و آنان را بر دشمنانشان پیروز کرد. این الگو در تاریخ مقاومت‌های اسلامی نیز تکرار شده است. رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس، با یاد خدا و دعا، فتوحات بزرگی آفریدند. سید حسن نصرالله نیز در جنگ ۳۳روزه، با توصیه‌های معنوی آیت‌الله مصباح، هر صبح و شب بر ذکر خاصی مداومت می‌کرد. همچنین سردار شهید قاسم سلیمانی نقل کرده که مجاهدان مقاومت در این جنگ، به توصیه رهبر معظم انقلاب، دعای جوشن صغیر را قرائت می‌کردند. یاد خدا و دعا نه تنها سلاحی معنوی، بلکه رمز پیروزی مقاومت‌های بزرگ تاریخ بوده است.

توکل؛ پشتوانه مقاومت در سایه حمایت الهی

این پژوهشگر قرآنی یادآور می‌شود: توکل و اعتماد به خداوند، از دیگر ویژگی‌های برجسته رهبران و مجاهدان مقاومت است. خداوند در آیات ۱۷۲ و ۱۷۳ سوره آل‌عمران می‌فرماید: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیل» خدا ما را کافی است و او بهترین حامی است. در این آیات، خداوند مجاهدانی را ستایش می‌کند که پس از جراحات سنگین نبرد احد، دوباره به ندای خدا و رسولش پاسخ دادند و به میدان حمراءالاسد شتافتند. هنگامی که برخی به آنان هشدار دادند دشمنان برای حمله گرد هم آمده‌اند، ایمان آنان افزون شد و گفتند: «خدا ما را کافی است». این آیات نشان‌دهنده ارزش والای توکل به خداست که از ویژگی‌های ضروری هر مسلمان مجاهد به شمار می‌رود. توکل نه تنها پشتوانه معنوی مجاهدان، بلکه سلاحی است که دشمنان را به هراس می‌اندازد. شهید سیدحسن نصرالله نیز نمونه‌ای بارز از این ویژگی بود. نقل شده که او در تمام تصمیماتش، توکل به خدا را محور اصلی قرار می‌داد. این اعتماد عمیق به خداوند، او را به الگویی بی‌بدیل در جبهه مقاومت تبدیل کرد. توکل به خدا، رمز پیروزی مجاهدان در میدان‌های نبرد و عامل استقامت در برابر سختی‌هاست. این ویژگی، مقاومت را نه تنها در میدان جنگ، بلکه در تمام عرصه‌های زندگی به حرکتی پیروزمند تبدیل می‌کند.

ولایت‌پذیری؛ رمز پیروزی مقاومت در سایه رهبری الهی

حجت‌الاسلام عیسی‌زاده در پایان تصریح می‌کند: علاوه بر تمام آنچه گفته شد، ولایت‌پذیری از ارکان اساسی رهبران و مجاهدان مقاومت است. خداوند در قرآن کریم، مؤمنان را به اطاعت از خدا و رسولش در مواجهه با دشمنان سفارش کرده و در آیه ۴۶ سوره انفال می‌فرماید: «وَ أَطیعُوا اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ وَ اصْبِرُوا إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ»؛ از خدا و رسولش اطاعت کنید و نزاع نکنید که سست می‌شوید و قدرتتان از بین می‌رود. خداوند بارها در آیات متعدد، مؤمنان را به پیروی از رهبری الهی و پرهیز از نافرمانی توصیه کرده است. (آل‌عمران: ۳۲ و ۱۳۲؛ نسا: ۵۹؛ مائده: ۹۲ و...) نافرمانی از رهبری، نتیجه‌ای جز شکست ندارد، همان‌گونه که در غزوه احد، نافرمانی برخی مسلمانان از دستور پیامبر(ص) موجب شکست آنان شد. (آل‌عمران: ۱۵۲ و ۱۵۳) امروز نیز اگر مسلمانان بخواهند از ثمرات مقاومت بهره‌مند شوند، باید همانند شهید سید حسن نصرالله و سردار شهید قاسم سلیمانی، پیروی از رهبر معظم انقلاب را سرلوحه کار خود قرار دهند. این دو بزرگوار با ولایت‌پذیری و اطاعت از رهبری، پیروزی‌های درخشانی را برای امت اسلام به ارمغان آوردند.