نوروز با قدمت بیش از ۳هزار و ۵۰۰ سال، نه ‌تنها یک جشن ملی بلکه یک میراث مشترک و وسیله‌ای برای ایجاد همبستگی فرهنگی در کشورهای مختلف از جمله ایران، افغانستان، پاکستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و پنج کشور آسیای میانه به ‌شمار می‌آید. این جشن به ‌واسطه ویژگی‌های مشترک میان ملت‌ها همچون ارتباط با طبیعت، آداب و رسوم مشابه و تأثیرات فرهنگی یکسان می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در تقویت دیپلماسی عمومی و همگرایی سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح شود.

همگرایی بر مدار ایران
دکتر غلامعباس ارباب خالص، سفیر پیشین ایران در ترکمنستان و رئیس سابق نمایندگی وزارت خارجه در شمال و شرق کشور که در حال حاضر رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در استان خراسان شمالی است در گفت‌وگو با قدس، با اشاره به ظرفیت‌های نوروز در ایجاد همبستگی میان ایران و کشورهای همسایه و منطقه معتقد است: باید ظرفیت‌های غنی نوروز را که میراث مشترک تاریخی و کهن منطقه است، به عنوان ابزاری مؤثر در مسیر گسترش همگرایی منطقه‌ای، تقویت روابط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه مناسبات دیپلماتیک میان کشورهای منطقه مورد بهره‌برداری و رفتار عملی قرار داد .
وی با اشاره به قدمت نوروز و ریشه‌ ایرانی این میراث فرهنگی- اجتماعی باستانی، اظهار کرد: نوروز مهم‌ترین، غنی‌ترین و کهن‌ترین ظرفیت‌ بالقوه و بالفعل فرهنگی منطقه آسیای مرکزی، غرب چین، آسیای غربی و جنوبی، به مرکزیت ایران است که ریشه در سرزمین، تمدن و تفکر ایرانی دارد. نوروز که بر مبنای علوم و دانش‌هایی همچون نجوم، محیط زیست، جغرافیا و اقلیم و پزشکی استوار است و اهداف اجتماعی و فرهنگی را مد نظر دارد، از متغیرهای برخاسته و موجود در طبیعت نظیر چرخه فصول، آفتاب، آب، هوا، خاک که با سرشت و وابستگی‌های حیاتی انسانی عجین است الهام گرفته و تنها عامل و نماد نخستین همگرایی منطقه‌ای تمدنی بشری است که توانسته در طول بیش از ۳هزار و ۵۰۰ سال به‌ طور مستمر میان مردم این مناطق پیوندهای فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی ایجاد کند.

اتحاد بر مبنای اشتراکات فرهنگی
علاوه بر این، در دوران معاصر نوروز به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای دیپلماسی عمومی شناخته می‌شود. این میراث سنتی و تمدنی با ریشه‌های فرهنگی مشترک به‌ ویژه در کشورهای همسایه ایران می‌تواند به‌ عنوان عاملی مؤثر در تحکیم و تعمیق پیوند مناسبات دوستانه و همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه میان مردم و دولت‌های منطقه عمل کند.
رئیس پیشین نمایندگی وزارت خارجه در شمال و شرق کشور با ذکر این نکته به نقش نوروز در تقویت روابط دیپلماتیک ایران اشاره کرد و با تأکید بر اینکه این جشن باستانی یک پل ارتباطی برای همگرایی سیاسی در سطح منطقه نیز هست، عنوان کرد: ثبت نوروز در فهرست میراث فرهنگی یونسکو و گرامیداشت آن در سازمان ملل متحد، نشان‌دهنده جایگاه و مقبولیت بین‌المللی این سنت دیرینه است. به همین دلیل این میراث نیاکان قادر است در راستای تقویت همگرایی سیاسی و دیپلماتیک کشورهای منطقه، همگرایی‌های فرامنطقه‌ای را نیز ترسیم کرده و تأثیرگذاری بین‌المللی‌اش را نمایان کند. وی ادامه داد: ایران باید از این ظرفیت فرهنگی منحصر به فرد به شکل مؤثرتری استفاده کند و ابتکارات جدیدی برای گسترش آن در سطح منطقه و بین‌المللی به‌ کار بندد. نشست‌های نوروزی حوزه نوروز که پیش از این با ابتکار کشورمان و حضور رئیسان جمهور کشورهای منطقه برگزار می‌شد و متأسفانه چندین سال است که مورد غفلت واقع شده می‌تواند به‌ عنوان یک پلتفرم مؤثر برای گسترش همکاری‌ها و رایزنی‌های دوستانه میان کشورهای مذکور و حتی دعوت از سایر رؤسای دولت‌های همسو، مجدداً احیا شود و ادامه یابد.

چند پیشنهاد
دکتر ارباب خالص به‌ منظور تقویت جایگاه نوروز و گسترش آن در سطح بین‌الملل، پیشنهاد راه‌اندازی «دبیرخانه دائمی نوروز» از سوی ایران را مطرح می‌کند. این کارشناس ارشد مسائل منطقه و حوزه آسیای مرکزی در این زمینه معتقد است: دبیرخانه دائمی نوروز می‌تواند برنامه‌های متنوع فرهنگی، اجتماعی و هنری مرتبط با این پدیده را تنظیم کند و در دستور کار قرار دهد و به‌ صورت دوره‌ای در هر یک‌ از کشورهای حوزه نوروز برگزار کرده و از طریق این دبیرخانه، نقشه‌ راه همکاری‌های فرهنگی و اجتماعی دوجانبه و چندجانبه را در سطح منطقه و فراتر از آن تدوین و اجرایی کند.
ارباب خالص در ادامه ضمن تصریح بر اهمیت‌ موضوع، پیشنهاد تکمیلی دیگری ارائه و تأکید کرد: دبیرخانه نوروز باید در چارچوب و ذیل تشکیلاتی مانند بنیاد، انجمن و یا «اتحادیه فرهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی نوروز» به عنوان یک نهاد مرجع تأسیس و راه‌اندازی شود که اولاً دارای اساسنامه کارکردی باشد و دوم اینکه با عضویت و الحاق کشورهای منطقه نوروز به آن، همکاری‌های جدید فرهنگی - اجتماعی همچون فعالیت‌های دانشگاهی و ایجاد ارتباط و تعامل میان اندیشمندان، شاعران، هنرمندان، استادان و نخبگان علمی و ادبی، دانشجویان و دانش‌آموزان، همچنین راه‌اندازی مناسبات گردشگری فرهنگی - تفریحی، درمانی و نیز توسعه همکاری‌های اقتصادی به خصوص در بخش صنایع دستی میان کشورهای حوزه نوروز را آسان و تقویت کند.
سفیر پیشین ایران در ترکمنستان درباره ویژگی مهم نوروز گفت: این جشن باستانی به عنوان یک میراث مشترک تاریخی در حدود ۱۳ کشور منطقه شامل ایران، افغانستان، پاکستان، هند، ترکیه، آذربایجان و بخش‌هایی از کشورهای عراق و چین به ویژه پنج کشور آسیای میانه شامل ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و قزاقستان از جایگاه ویژه‌ای در حوزه همکاری‌های بین‌المللی برخوردار است.وی این گستره وسیع جغرافیایی و فرهنگی توأم با پهنه گسترده سیاسی منطقه در قالب حوزه نوروز را ظرفیت بسیار بالایی از توانمندی‌ها برشمرد و بیان کرد: این ظرفیت عظیم و منحصر به فرد می‌تواند دستمایه و اساس تنظیم «راهبرد همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نوروزی» برای سال‌های متمادی به عنوان دستور کار اتحادیه منطقه‌ای نوروزی و دبیرخانه نوروز واقع شود.
غلامعباس ارباب خالص افزود: در واقع نوروز با ویژگی‌های منحصر به فرد خود می‌تواند در شرایط فعلی و برنامه‌ریزی‌های آتی، به توسعه همگرایی و سپس همبستگی‌های فرهنگی منطقه‌ای کمک کند و روابط بین منطقه‌ای کشورهای همسایه و پیرامونی و حتی فرامنطقه‌ای را در سطح منطقه و بین‌الملل تسهیل و تقویت کند.

خبرنگار: سیدحسین حسینی