به گزارش گروه فرهنگی قدس، گروه داوران سیزدهمین دورهی اهدای نشان طلایی و نقرهای لاکپشت پرنده، به دلیل ارائهی روایتی تأثیرگذار از هنر محلی و گشودن امکانهای توسعه جامعهمحور با زبان و نگاهی ادبی و کودکانه، نشان نقرهای لاکپشت پرنده را به زهره پریرخ نویسنده کتاب «دوتوک، عروسک کوچک بلوچی» و لوح تقدیر را به افسانه احسانی و سپیده شهبازی پژوهشگران و هاله قربانی تصویرگر این اثر اهدا کرد.
این کتاب از مجموعه کتاب عروسکهای بومی ایران (تاجمیر) نوشته زهره پریرخ، تحقیق و پژوهشِ افسانه احسانی و سپیده شهبازی و تصویرگری هاله قربانی از تولیدات کانون پرورش فکری است. «دوتوک، عروسک کوچک بلوچی» پیشتر نیز برگزیده بیستودومین جشنواره ملی کتاب رشد، نامزد دریافت جایزه نخستین جشنواره ملی و بینالمللی کتاب کودک و نوجوان و همچنین دریافت پنج لاکپشت پرنده در فهرست چهلونهم تا پنجاهودوم لاکپشت پرنده (کتابهای بهار تا زمستان ۱۴۰۲) شده بود. دوتوک نام یک عروسک بلوچی است. مردم تاجمیر و مناطق اطراف با ساختن و معرفی آن دوتوک را جهانی کردهاند. متن کتاب «دوتوک» بر اساس پژوهش تهیه شده و دو عروسک دوتوک نیز پیوست آن است.
عروسکهای بومی و دستساز «دوتوک» ریشه در فرهنگ مناطقی از استانهای خراسان جنوبی و مناطق بلوچنشین استان سیستان و بلوچستان دارد و یادآور لالاییها، شعرهای قدیمی و خاطرات زندگی روستایی و عشایری است. این عروسکهای سنتی توسط زنان استان خراسان جنوبی با استفاده از مواد حافظ طبیعت تولید می شود. هر کودک و زن این روستاها عروسکی میسازد و داستان زندگیاش را در قالب این عروسک روایت میکند.
افسانه احسانی در گفتوگویی با خبرنگار ما درباره ماجرای احیای عروسکهای بومی گفته بود: ماجرای ساخت این عروسک ها از سال ۱۳۸۴ آغاز شد. گردشگران فرهنگی با سفر به مناطق مختلف علاقمند به تهیه سوغات فرهنگی آن منطقه بودند و ما پیشنهاد کردیم به جای اینکه گردشگر جنس چینی بخرد، روی محصولاتی که جنبه هویتی دارند تمرکز کرده و براساس آن یک محصول را با سه ویژگی در نظر گرفتیم که در وهله اول گردشگر به آن علاقمند باشد، دارای هویت بومی بوده و در نهایت تولید آن با نفع اقتصادی برای بومیان همراه باشد.
احسانی میافزاید: مدتی بعد در سفر به قشم که برای یک پروژه زیست محیطی حضور داشتم از زنان کهنسال قشم خواستم که عروسکهای بومی را درست کنند، اما آنها نمیتوانستند عروسکها را به یاد بیاورند، در نهایت با تلاش و ممارست بسیار توانستیم این عروسکها را از حافظه تاریخی مادربزرگها بیرون بیاوریم. عروسکها در قشم احیا شد و سال ۸۹ جشنواره عروسکها را راهاندازی کردیم و در عین حال که بسیاری به ما انتقاد کردند که این عروسکها بسیار زشت هستند اما توانستیم با کمک پژوهشگاه میراث آنها را ثبت ملی کنیم و هنرمندان و بچهها از آنها استفاده کردند و آن چیزی که مدتها به چشم همه زشت بود دیگر زیبا شده بود.
شاید برایتان جالب باشد بدانید یکی از این روستاها تاجمیر بود که کار در در آن به سختی پیش میرفت، به دلیل این که بانوان بلوچی زیاد صحبت نمیکردند، جلوی دوربین نمیآمدند و ذهنشان در یادآوری عروسکها و ساخت آن یاری نمیکرد. احسانی به همراه یک تیم بزرگ ۸ ـ۹ ماه به روستای تاج میر رفت و آمد کرد تا بالاخره عروسکها از حافظه تاریخی آنها بیرون آمد و بازآفرینی شد و بعدتر مهارت ساختش ثبت ملی شد؛ به طوری که امروز این زنان در روستایشان چند فروشگاه دارند که این عروسکها در آن عرضه میشود.
روستای تاجمیر در ۹۰ کیلومتری مرز افغانستان واقع شده با این که با معضلات بسیاری دست و پنجه نرم میکند اما در بیرجند مکانی برای عرضه این عروسکها تدارک دیده شده که بومیان از طریق ساخت این عروسکها ارتزاق میکنند و تا به حال بیش از ۲۰ ـ۳۰ هزار عروسک تولید شده و محصولی است که جواب خودش را پس داده است.
نظر شما