قدس آنلاین: با کنار گذاشته شدن اتحادیه اروپا از مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا، اکنون روسیه به عنوان یکی از اعضای گروه ۵+۱ و همچنین دارای روابط گسترده و مناسب با کشورمان، نقش سازنده‌ای در روند گفتگوها و دستیابی به توافق احتمالی ایفا میکند.
از سوی دیگر، مقامات روسی بر حمایت کامل از برنامه هسته‌ای تأکید دارند و توسعه صلح‌آمیز را حق مشروع ایران می‌دانند. نعمت‌الله ایزدی سفیر سابق کشورمان در روسیه در اظهارنظری در این باره میگوید: « به هر حال، روسیه یکی از اعضای گروه ۵+۱ است و باید در جریان گفت‌وگوهای هسته‌ای ما باشد. این امر ضروری است تا در صورت پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای و رسیدن به توافق، کشورهای دیگر، از جمله روسیه، در جریان قرار گرفته باشند و احساس نکنند که از این روند دور مانده‌اند. به نظر من، این اقدام مثبت و به‌جا بوده است. این سفر و پیام‌های ردوبدل شده، نه تنها به مذاکرات کمک میکند، بلکه برای پیشبرد اصل مذاکرات نیز لازم بود که چنین مشورت‌هایی انجام شود. ارائه گزارش مختصر از روند مذاکرات باعث میشود که در آینده، اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا شورای امنیت اقدامی انجام دهند، مشکلات جدیدی برای ما ایجاد نشود.»
نفع مشترک روسیه و اروپا در رفع بحران امنیتی
اما از سوی دیگر به نظر میرسد موضعگیری‌های روسیه درباره پرونده هسته‌ای ایران با اروپا همسو باشد و تلاش کنند تا به زعم آنان خطر تنش فراگیر را خنثی سازند. در همین راستا، اندیشکده استیمسون در تحلیلی درباره اقدامات روسیه می‌نویسد: «منافع مشترک فعلی اروپایی‌ها و روسیه آن است که از افزایش تحریم‌ها علیه ایران جلوگیری کنند. تشدید تحریم‌ها در حال حاضر نتیجه معکوس خواهد داشت و به یک بحران امنیتی خواهد انجامید که فرآیند مدیریت آن دشوار خواهد بود. بنابراین، مسکو و پایتخت‌های اروپایی از آمریکا انتظار دارند تا مسئولیت خروج یکجانبه خود از چارچوب برجام را برعهده گیرد»
از سوی دیگر، نوعی شک و تردید نسبت به مواضع روسها درباره همراهی کامل و میانجیگری سازنده روسیه برای حل و فصل مسئله هسته‌ای در داخل ایران وجود دارد. بااینحال به نظر میرسد روسیه برای نفوذ بیشتر و داشتن شریکی راهبردی در منطقه خاورمیانه از یکسو و نیز توازن بخشی به معادلات منطقه‌ای و ترجیح به حفظ ایران از چرخش به سمت غرب، تلاش خواهد کرد تا نقش سازنده‌ای را در روند مذاکرات ایفا کند. اما اینکه موضع فعلی روسیه مبنی بر ایفای نقش سازنده و موثر در روند مذاکرات تا کجا ادامه خواهد داشت و تأثیر سایر عوامل و مولفه‌های جاری در عرصه سیاست بین الملل بر این موضوع چگونه خواهد بود، موضوعی است که نتایج آن در طی زمان مشخص خواهد شد.
راهبرد اتحاد و حل برنامه هسته‌ای برای منافع بلندمدت روسیه مناسبتر است
در همین راستا، حمید حکیم کارشناس مسائل روسیه در گفت‌وگو با قدس، درباره نقش روسیه در مذاکرات ایران و آمریکا و میزان همراهی آن با مواضع ایران، تصریح میکند: اگر براساس واقعیتهای موجود به موضوع نگاه کنیم، باید گفت همسویی کلان میان جمهوری اسلامی ایران و روسیه وجود دارد که فارغ از بحث منافع ملی و در سطح راهبردهای کلان است. برهمین اساس، این همسویی کلان در نوع مواجهه با غرب است. روسها به عنوان دولتی که خودشان را قدرت جهانی و ابرقدرت شرق می‌دانند، طبیعی است هژمونی غرب و نظام یکجانبه آمریکا را برنتابند. از سوی دیگر، ایران هم براساس ارزشها، منافع و اصول ایدئولوژیکی خود نمیتواند یکجانبه‌گرایی مطلق آمریکا را بپذیرد. بنابراین باتوجه به رویکرد کلانی که هر دو کشور دارند، عملاً همسویی میان آنها در موضوعات مختلف از جمله پرونده هسته‌ای پدید می‌آید.
حمید حکیم گفت: البته در این مسیر، یکسری نکات و موضوعات هم مطرح میشود. اول اینکه، ما وقتی از سطح رویکرد کلان پایین‌تر می‌آییم برخی تفاوتها و تضاد منافع بروز میکند که همین موضوع بر روابط دو کشور تأثیر میگذارد. به عبارتی بهتر، مسئله منفعت محوری روسها در ارتباط با ایران مشهود است، درحالیکه دو کشور باید به رویکرد کلان توجه داشته باشند. قطعاً حضور روسیه به عنوان یک قدرت جهانی و نیز یکی از پنج عضو دایمی شورای امنیت، بر روند گفتگوها موثر است، اما باید دید در ارتباط با پرونده هسته‌ای از همان رویکرد کلان عقب‌نشینی میکند یا خیر. اگر روسیه رویکرد کلان مقابله با یکجانبه‌گرایی غرب را مدنظر قرار دهد، بنابراین باید خواه ناخواه همسویی و هم مسیری بیشتری با ایران در موضوع برنامه هسته‌ای داشته باشد.
این کارشناس مسائل روسیه بیان کرد: گرچه از نظر تاکتیکی ممکن است تعاملات با غرب برای روسها مهم‌تر باشد، اما راهبرد اتحاد و همکاری و تلاش برای حل و فصل موضوع هسته‌ای برای تامین منافع بلند مدت روسیه گزینه مناسب‌تری است. حضور روسیه در صورتی در مذاکرات موثر است که مواضع آن به شکل برد-برد برای ایران و روسیه باشد. البته عوامل دیگری هم همچون تعاملات موجود بین قدرتهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و تعاملات ایران با کشورهای مطرح اینها می‌توانند بر روند و نتیجه مذاکرات موثر باشند و اگر روسیه رویکرد کلان و مواضع مشترک با ایران را درنظر نگیرد، تبعات منفی برای آن رقم خواهد خورد.
انتهای پیام/
نظر شما