تصمیمات عجیب مسئولان آدم را شگفت‌زده می‌کند

ظاهرا برنامه ریزی و پیش‌بینی مشخصی در تغییر ساعت شروع به کار مدارس وجود نداشته است و سرگردانی والدین و نگرانی آن‌ها از آموزش فرزندانشان هم از تبعات این بی‌برنامگی است.

محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی درباره تبعات شروع به کار مدارس از ساعت ۶ صبح می‌گوید: سخنگوی آموزش و پرورش که تغییر ساعت شروع مدارس به ۶ صبح را اعلام کرد، خیلی تعجب کردم. یکی از مسئولان مثلا وزیر نیرو است که حالا می‌گوییم ۵۰ سال پیش محصل بوده و الان اطلاعی از جزئیات آموزش دانش‌آموزان ندارد و بنابراین توقعی نداریم که بتواند این مساله را بهتر مدیریت کند اما وزیر آموزش و پرورش باید شرایط معلم، مدرسه، دانش‌آموزان و خانواده آن‌ها را درک کند.

نیک‌نژاد می‌گوید: در حال حاضر در بسیاری از کشورها که به دنبال پیشرفت و توسعه آموزش و پرورش خود و استفاده از روش‌های نوین دارند، سعی بر این است که آموزش مدارس از ساعت ۹ صبح به بعد شروع شود و این برنامه هم‌اکنون در خیلی از مدارس اجرایی شده است.

صبح زود بیدار شدن افیون آموزش است

بر خلاف باور قدیمی ضرورت شروع آموزش از ساعات اولیه صبح، نتایج تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که خواب و استراحت کافی به ویژه در زمان صبح، برای کودکان و نوجوانان ضروری است.

نیک‌نژاد می‌گوید: بر اساس آخرین یافته‌ها و تجربه‌های آموزشی در جهان، "صبح زود بیدار شدن ، افیون آموزش است" و بزرگترین آسیب‌ها را به آموزش می‌رساند و به همین دلیل در آموزش و پرورش بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپای مرکزی، آمریکای شمالی، اسکاندیناوی، کشورهای جنوب شرق آسیا مثل فیلیپین، سنگاپور، کره جنوبی، چین و ژاپن، که به آموزش خود اهمیت می‌دهند، قانونی به تصویب رسیده است که مدارس از ساعت ۹ صبح زودتر شروع نشود و حتی برخی از مدارس کشورهای فوق ساعت ۱۰ صبح شروع به کار می‌کنند و تا ۴ بعدازظهر هم ادامه پیدا می‌کند؛ دانش‌آموزان ظهر در این مدارس غذای گرم می‌خورند، فضای استراحت دارند و می‌توانند چرت کوتاهی در زمان مشخص شده بزنند و همچنین فضایی هم برای بازی کردن دارند.

نیک‌نژاد می‌گوید: ما در مدارس عادی و دولتی کشورمان که بیشتر دانش‌آموزان در آن‌ها مشغول به تحصیل هستند، چنین شرایطی را نداریم و آدم می‌ماند با تغییر ساعت این چنینی و فشار و استرسی که به کودکان و نوجوانان وارد می‌کند، چه بگوید.

او معتقد است: اگر تصمیم‌گیران درباره آموزش در مدارس چیزی می‌دانستند، می‌فهمیدند که کودک نمی‌تواند ساعت ۶ صبح در کلاس درس بنشیند.

محققان مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، انجمن خواب، انجمن روانشناسی و انجمن پزشکی آمریکا در تحقیقات جامعی دریافته‌اند که کار مدارس نباید زودتر از ساعت ۸:۳۰ صبح آغاز شود و نتیجه این تحقیق باز هم تاکیدی بر اهمیت خواب صبح کودکان و نوجوانان است.

بر اساس تحقیقات شروع به کار مدارس در صبح زود سبب می‌شود که مرحله آخر خواب که حیاتی‌ترین بخش آن است کوتاه شود و این مسأله به سلامت کودکان آسیب می‌زند. کمبود خواب در کودکان و نوجوانان با ابتلای زودهنگام به فشار خون بالا، چاقی، دیابت و تضعیف سیستم ایمنی مرتبط است.

نیک‌نژاد دبیر بازنشسته آموزش و پرورش می‌گوید: در فضای دنیای امروز، افراد در گروه‌های مختلف سنی عموما درگیر تلویزیون، فضای مجازی، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی هستند و این مسئله به ویژه در خصوص نوجوانان دوره متوسطه صدق می‌کند.

نیک‌نژاد می‌گوید: دانش‌آموزان دوره‌های متوسطه اول از ۱۳ سالگی دچار به هم ریختگی هورمون‌ها شده و تغییرات بلوغ و هورمونی تا حدود ۱۹ سالگی ادامه دارد و بنابراین گفته می‌شود به حدود ۱۰ ساعت خواب نیاز دارند و با وجود شبکه‌های اجتماعی شب دیر وقت به خواب می‌روند و در نتیجه صبح نیز نمی‌توانند به راحتی بیدار شوند.

او می‌گوید: بچه‌های دانش‌آموز ابتدایی هم که با توجه به سن کمی که دارند، به خواب بیشتری احتیاج دارند؛ مسائل مهم این چنینی موجب شده است تا کلاس‌های درسی مدارس برخی کشورهای دنیا که پیشتر به آن اشاره کردیم، عموما در دوره ابتدایی و متوسطه اول بعد از ساعت ۱۰ صبح آغاز شود و به عبارتی آموزش در اولویت است.

این کارشناس آموزشی می‌گوید: خلاف تمام تجربه‌های انسانی و تجربه‌های آموزشی و جهانی است که دانش‌آموزان را ساعت ۶ صبح در کلاس درس بنشانیم و این تصمیم اخیر آموزش و پرورش قابل فهم نیست.

نیک‌نژاد می‌گوید: با وجود اینکه زمان زیادی تا پایان سال تحصیلی باقی نمانده است، بهتر است که حداقل به همان وضعیتی که دانش‌آموزان به آن عادت داشتند بازگردیم. مدارس را باید در اولویت از تمام سیاست‌های اجرایی استثنا دانست.

او می‌گوید: ما در تلاش بودیم تا ساعت شروع به کار مدارس را به ساعت ۹ _ ۱۰ صبح تغییر دهیم اما حالا با این تصمیم غافلگیر شدیم. خانم حکیم‌زاده که معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش است آدم باسوادی است و با چهارچوب‌های آموزشی آشنا است و به همین دلیل از او تعجب کرده‌ام.

ضعف در اطلاع‌رسانی تغییر ساعت شروع به کار مدارس

اطلاع‌رسانی به هنگام در رسانه‌های جمعی نخستین اقدامی است که باید در زمان گرفتن تصمیمات مهم که جامعه هدف گسترده‌ای مثل دانش‌آموزان و والدین آن‌ها را دربرمی‌گیرد، مدنظر باشد.

نرگس ملک‌زاده، دبیر مطالعات اجتماعی متوسطه دوره اول، درباره تغییر ساعت شروع به کار مدارس می‌گوید: اطلاع‌رسانی این تغییر ضعیف بود و فعالیت مدرسه را دچار بی‌نظمی کرده بود؛ درست است که روز چهارشنبه آخرین روز کاری مدرسه پیش از امتحانات است اما بهتر بود زودتر اطلاع رسانی می‌شد.

او می‌گوید: باید صبر کنیم و ببینیم که تغییر ساعت شروع به کار مدارس در امتحانات چه تاثیری دارد و با وجود این تغییر هنوز برنامه جدیدی به مدارس اعلام نشده است و اگر ساعت برگزاری امتحانات هم تغییر کند که دوباره موجب ایجاد یک بی‌نظمی جدید خواهد شد.

این دبیر آموزش و پرورش می‌گوید: بچه‌های مقطع ابتدایی تا روز آخر مدارس برنامه تکرار و تمرین دروس و دوره کردنشان را دارند و تصمیم تغییر ساعت شروع به کار مدارس، بیشتر آموزش این دانش‌آموزان و برنامه ریزی معلمان آن‌ها را دچار مشکل کرده است.

ملک‌زاده اضافه می‌کند: من خودم مادر دو فرزند پیش دبستانی و دبستانی هستم و این تغییر ساعت که از روز سه‌شنبه شروع شد، به نوعی آشفتگی ایجاد کرد و مرا سردرگم کرده بود.

با پایان مدارس هم این سردرگمی و آشفتگی والدین که به ویژه فرزند کوچکی که به مهدکودک می‌روند دارد، ادامه خواهد داشت؛ چرا که باید قبل از ساعت ۶ صبح فرزند خود را به مهدکودک فرستاده و خودشان راس ساعت ۶ صبح در اداره محل کارشان حضور پیدا کنند. اینکه مهدکودک‌ها قبل از ساعت ۶ صبح باز و آماده پذیرش بچه‌ها هستند یا خیر، چالشی بزرگ است که باید مورد توجه مسئولان تصمیم‌گیر قرار بگیرد.