تکریم بازنشستگان و قدردانی از نقش آن‌ها وظیفه خانواده و جامعه است، اما آیا این دو توانسته‌اند به این نیاز پاسخ دهند؟
ویژگی‌های این دوره چیست و چگونه می‌توان این مرحله را در ذهن بازنشستگان ماندگار کرد.
جنگ نیازمند اسلحه است و معاشرت نیازمند هزینه
بهرامی، یکی از فرهنگیان بازنشسته به قدس می‌گوید: مهم‌ترین مشکل بازنشستگان، مسائل اقتصادی و مالی است که اگر این مشکل حل شود بیشتر مشکلات حل خواهد شد.
بازنشستگان و سالمندان با مشکلات جسمی زیادی روبه‌رو هستند، هزینه‌های درمان نیز به‌شدت افزایش پیدا کرده و با توجه به کاهش درآمد، از عهده پرداخت هزینه‌های درمان برنمی‌آیند.
او با بیان اینکه برای جلوگیری از بروز مشکلات روحی، سالمندان به تعامل با آشنایان و شرکت در دورهمی‌ها دعوت می‌شوند، می‌گوید: از قدیم گفته‌اند «جنگ نیازمند اسلحه است و معاشرت، نیازمند هزینه» با شرایط کنونی یک بازنشسته چطور از پس هزینه‌ها برمی‌آید؟
این فرهنگی بازنشسته تأکید می‌کند: ارائه خدمات به بازنشستگان، نیازمند تخصیص اعتبار به کانون‌های بازنشستگی دستگاه‌های اجرایی است؛ بنابراین نمی‌توان بدون صرف هزینه به این قشر خدمات با کیفیت ارائه داد.
او با اشاره به مشکلات جسمی خود ادامه می‌دهد: اگر مشکلات اقتصادی در کشور حل شود، بازنشستگان نیاز به شغل دوم نخواهند داشت و تأمین هزینه‌های درمان برای افرادی مثل من که به دلیل مشکلات جسمی از چند سال پیش خانه‌نشین شده دشوار نخواهد بود.
صالحی، بازنشسته دیگری است که می‌گوید: سال۹۱ بازنشسته شدم، در ابتدا فراغت از کار و استراحت برایم بسیار لذت‌بخش بود. اما برای افرادی که مدت زیادی از عمر خود را در اجتماع و کارهای گروهی صرف کرده‌اند، خانه‌نشینی بسیار سخت است. از طرفی معمولاً افراد خانواده عادت به بودن پدر در خانه ندارند و این مسئله به مرور به بازنشستگان حس غیرمفید بودن در منزل می‌دهد.
شرایط اقتصادی روز به روز بدتر می‌شود، بازنشستگان پس از فراغت از شغل به دلیل کاهش درآمد با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌رو می‌شوند و پذیرایی از فرزندان و نوه‌ها، تهیه جهیزیه، هزینه ازدواج فرزندان و... ازجمله هزینه‌هایی است که افراد در سن بازنشستگی با آن مواجه می‌شوند و اگر شغل دوم نداشته باشند با مشکلات زیادی برای تأمین این هزینه‌ها روبه‌رو خواهند شد.
این کارمند بازنشسته ادامه می‌دهد: برای گذران وقت با دوستان و همکاران قدیمی به پارک می‌روم، برنامه خاصی برای اوقات فراغت خود ندارم و مشکلات جسمی مانع شرکت در فعالیت‌های اجتماعی شده است.
سالمندان؛ سرمایه‌ای ارزشمند برای هر کشور
یک روان‌شناس در گفت‌وگو با قدس درباره دوره بازنشستگی می‌گوید: جمعیت سالمند سرمایه‌ای ارزشمند برای هر کشور است، این افراد شناسنامه فرهنگ و تمدن کشور هستند و دولت موظف است همانند دیگر کشورهای پیشرفته به این افراد خدمات همه‌جانبه برای پیشگیری از آسیب‌های روحی روانی ارائه دهد.
امین زارع توضیح می‌دهد: بیشتر افراد در سن بازنشستگی با انواع مسائل جسمی، اجتماعی، اقتصادی، روانی و... روبه‌رو می‌شوند. این افراد جایگاه اجتماعی و شغلی خود را از دست می‌دهند، از دست دادن جایگاه شغلی می‌تواند آن‌ها را از نظر روانی دچار آسیب کند.
ممکن است آن‌ها در این دوران احساس افسردگی، تنهایی، طردشدگی، مؤثر نبودن و سربار بودن پیدا کنند.
سالمندان باید ورزش و فعالیت‌های بدنی را جدی بگیرند و به‌طور منظم پیاده‌روی داشته باشند و برای جلوگیری از آسیب‌های روحی و روانی در دورهمی‌های دوستانه و خرید خانه مشارکت کنند.
همچنین رفتن به مسافرت‌های کوتاه، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی ازجمله خیریه و مراسم مذهبی، انجام فعالیت‌های باغبانی و کشاورزی می‌تواند برای سالمندان مفید باشد.
او تأکید می‌کند: مسئولان وظیفه دارند به لحاظ اقتصادی بازنشستگان را حمایت کنند. در حقیقت سالمند نباید پس از بازنشستگی دغدغه مالی داشته باشد، بنابراین با ایجاد کانون‌های خدمات ارزان‌قیمت و با کیفیت در حوزه گردشگری، برنامه‌های فرهنگی، خدمات پزشکی، روان‌شناختی و باشگاه‌های ورزشی می‌توان به این قشر خدمات ارائه داد.
به افراد جوان نیز پیشنهاد می‌شود پیش از رسیدن به بازنشستگی، خود را برای ورود به این دوره آماده کنند و شغل دومی برای این دوران در نظر بگیرند، همچنین به سلامت جسم و روان خود اهمیت دهند و پیوندهای خانوادگی را استحکام بخشند تا در این دوران احساس ناامیدی و غیرمفید بودن نکنند، چراکه ناامیدی زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات در سنین بازنشستگی است.
بازنشستگی مرحله‌ای از زندگی است که دیر یا زود تمامی افراد جامعه وارد آن می‌شوند، ورود به این مرحله هر فرد را با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌کند و اگر وی آمادگی لازم را برای ورود به این مرحله نداشته باشد، بی‌تردید این چالش‌ها با آسیب‌های فراوان همراه خواهد بود.
دوران بازنشستگی با بحران‌های متعددی ازجمله آسیب‌های روحی، طرد شدن از جامعه، روبه‌رو شدن با مشکلات مالی شدید، بیماری‌های جسمی و... همراه است، چنانچه افرادی که در حال ورود به این مرحله از زندگی هستند برنامه‌ای برای روبه‌رو شدن با این دوران نداشته باشند، این مشکلات می‌تواند فرد را با چالش‌های متعدد روبه‌رو کند.
بازنشستگان در جامعه ما با مشکلات مالی به علت کاهش درآمد مواجه می‌شوند، این مشکلات مالی زمینه‌ساز بروز انواع چالش‌ها برای این افراد است، مثلاً اگر این فرد دچار بیماری شود، به دلیل هزینه‌های هنگفت درمان با مشکل مواجه خواهد شد.
امروزه تعامل با آشنایان و شرکت در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه نیز از مهم‌ترین ضرورت‌ها برای بازنشستگان و سالمندان محسوب می‌شود تا این قشر با آسیب‌های روحی و روانی ناشی از تنهایی درگیر نشوند.
امید به زندگی در دوره بازنشستگی
رئیس انجمن علمی سالمندان ایران درباره ویژگی‌های سن بازنشستگی و میزان آمادگی ما برای ورود به این دوره به قدس می‌گوید: سن بازنشستگی در ایران به‌طور معمول ۵۰ تا ۵۵سال در نظر گرفته می‌شود، اما ویژگی‌های این سن تنها به خروج از بازار کار محدود نمی‌شود.
احمد دلبری می‌افزاید: براساس پژوهش‌های منتشر شده در نشریه پژوهش‌های سالمندی، ویژگی‌های این دوره شامل کاهش نقش‌های اجتماعی پیشین به‌ویژه نقش شغلی، افزایش زمان آزاد و نیاز به بازتعریف هویت فردی، تغییر در الگوی درآمد و نگرانی‌های مالی و افزایش وابستگی به حمایت خانواده و نظام رفاهی است.
این استاد دانشگاه تصریح می‌کند: مطالعات نشان داده آمادگی ذهنی، اجتماعی، اقتصادی و روانی برای ورود به این دوره در میان اغلب بازنشستگان ایرانی کافی نیست.
نتیجه مطالعات منتشر شده مقاله‌ای در مجله سلامت روان جامعه در سال۱۴۰۰ نشان داد بیش از ۴۰درصد بازنشستگان مورد مطالعه، خود را از نظر آمادگی برای زندگی پس از بازنشستگی «ناآماده» ارزیابی می‌کنند.
براساس آمارهای منتشر شده توسط مرکز آمار ایران و نیز سازمان جهانی بهداشت، امید به زندگی در ایران در حال حاضر ۷۶سال برای مردان و ۷۸سال برای زنان است.
اگر فردی در سن ۶۰سالگی بازنشسته شود، به‌طور متوسط ۱۵ تا ۲۰ سال فرصت دارد از زندگی پس از کار بهره‌مند شود.
سال‌های پس از بازنشستگی، فرصتی طلایی برای پرداختن به فعالیت‌های معنادار توسط روابط انسانی و حفظ سلامت جسم و روان محسوب می‌شود، به شرط آنکه زیرساخت‌های لازم برای حمایت از سالمندان فراهم باشد.
تکریم بازنشستگان در خانواده و جامعه
دلبری می‌گوید: تکریم بازنشستگان در خانواده‌های ایرانی به‌شدت وابسته به فرهنگ بین‌نسلی، میزان استقلال اقتصادی فرد و سطح سواد فرزندان است.
متأسفانه با افزایش مشکلات اقتصادی و کاهش کارکرد حمایتی خانواده‌ها، میزان تکریم بازنشستگان در جامعه روندی کاهشی پیدا کرده است. در سطح اجتماعی نیز نگاه بهره‌ورانه به افراد بازنشسته به جای نگاه تجربه‌محور، سبب شده از ظرفیت این افراد در تصمیم‌سازی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها کمتر استفاده شود.
او درباره افسردگی دوران بازنشستگی و تفاوت آن میان زنان و مردان توضیح می‌دهد: دوران بازنشستگی یکی از نقاط حساس بروز افسردگی در افراد است، به‌ویژه اگر این دوره با نبود نقش اجتماعی، مشکلات مالی یا تنهایی همراه شود.
در حقیقت زنان به دلیل از دست دادن نقش‌های خانوادگی همزمان با بازنشستگی، برخوردار نبودن از درآمد مستقل و کاهش تعاملات اجتماعی، بیشتر از مردان در معرض افسردگی دوران بازنشستگی هستند. در مردان نیز هنگامی که هویتشان کاملاً با شغلشان گره خورده باشد، احتمال بروز افسردگی افزایش پیدا می‌کند.
رئیس انجمن علمی سالمندان ایران تأمین نیازهای بازنشستگان را در سه سطح شامل نیازهای پایه، نیازهای روانی- اجتماعی و نیازهای تحول‌محور می‌داند و می‌افزاید: نیازهای پایه، درآمد ثابت و کافی (متناسب بودن حقوق بازنشستگی با تورم)، دسترسی به خدمات سلامت، بیمه تکمیلی و دارو را دربرمی‌گیرد.
نیازهای روانی- اجتماعی شامل حفظ کرامت و احترام اجتماعی، حمایت از فعالیت‌های فرهنگی داوطلبانه و آموزشی و نیز امکان مشارکت در تصمیم‌گیری‌های اجتماعی است.
نیازهای تحول‌محور نیز آموزش مهارت‌های جدید به‌ویژه دیجیتال، توسعه فرصت‌های معنادار برای مشارکت همچنین حمایت در طراحی سبک زندگی سالم و هدفمند را شامل می‌شود.
نظر شما