غلامرضا جلالی، پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی صبح امروز ۲۲ شهریورماه، همزمان با یک هزار و پانصدمین سالگرد میلاد حضرت رسول اکرم(ص) در نشستی که با عنوان «نگاهی به میراث مشترک فرهنگی ایران و ازبکستان» در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، برگزار شد، گفت: شناخت دقیق هویت تاریخی و عرفانی ما بدون رجوع به آسیای میانه امکان‌پذیر نیست.

به گفته وی، ایران و آسیای میانه در طول پنج تا شش قرن گذشته بستر مشترکات فراوانی در زمینه‌های تاریخی، هنری، معماری و عرفانی بوده‌اند و آثاری که امروز در ایران و آسیای میانه دیده می‌شود چه از نظر معماری و چه از منظر هنری و تنوع کاربردی، همگی مشابه و مکمل یکدیگرند.

این پژوهشگر ادامه داد: اگر بخواهیم عرفان اسلامی را بشناسیم ناچار باید به سراغ آسیای میانه برویم. طریقت نقشبندیه، شخصیت‌هایی چون خواجه یوسف همدانی، محی‌الدین عربی و ... نمونه‌هایی از بزرگان این خطه‌اند که تأثیر شگرفی بر عرفان نظری و تعاملات فرهنگی مسلمانان گذاشتند.

طرح واژه تمدن توسط خواجه نصیر برای نخستین‌بار
جلالی با اشاره به نقش خواجه نصیرالدین طوسی در ادبیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان گفت: برای نخستین‌بار واژه تمدن توسط خواجه نصیر در اخلاق ناصری مطرح شد. او تمدن‌سازی را بر دو پایه عدالت و محبت استوار می‌دانست و این اندیشه را برگرفته از آموزه‌های امام رضا(ع) معرفی کرد.

وی توضیح داد: بر اساس میراث فکری خواجه نصیر، عدالت به تنهایی کافی نیست، بلکه محبت و مهرورزی ضامن پایداری تمدن است. همان‌گونه که امام رضا(ع) فرمودند، استمرار نعمت‌ها و قدرت جوامع در گرو عدالت و احسان است.

نقش هنر و حکمت در فرهنگ‌سازی
این پژوهشگر همچنین بر اهمیت هنر و حکمت در فرآیند تمدن‌سازی تأکید کرد و گفت: تمدن‌سازی بدون همراهی هنر، فلسفه و دانشگاه ممکن نیست. اگر دین بخواهد با مقتضیات زمان و مکان همراه باشد، باید در قالب‌های هنری و ادبی به‌روز عرضه شود.

امیرعلی‌شیر نوایی؛ چهره‌ای تأثیرگذار
جلالی در ادامه به معرفی شخصیت امیرعلی‌شیر نوایی پرداخت و افزود: او بیش از ۳۵۰ اثر از خود به‌جا گذاشت و نقش مهمی در انتقال اندیشه‌ها و نجات کتابخانه‌ها در دوران پرآشوب تاریخ ایفا کرد. نوایی به‌عنوان یک متفکر برجسته همواره مورد احترام عالمان و اندیشمندان بوده است.

این پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: هرچه به میراث فرهنگی و عرفانی خودمان نزدیک‌تر شویم، به واقعیت‌های هویتی خویش نیز نزدیک‌تر خواهیم شد. بازخوانی آثار و اندیشه‌های مشترک میان ایران و آسیای میانه، ضرورتی انکارناپذیر برای امروز ماست.