از سوی دیگر ایجاد کریدورهای ترانزیتی در کشورهای همسایه یک تهدید استراتژیک محسوب میشود و خراسان رضوی به دلیل همجواری با آسیای میانه و افغانستان موقعیت کمنظیری دارد که سالها پیشتر میتوانست به قطب ترانزیت منطقه تبدیل شود؛ اما برخلاف دیگر استانها ایجاد بندر خشک در مشهد از اما و اگرهایی برخوردار است و اظهارنظرهای متفاوتی در این موضوع وجود دارد. برخی از این پروژه به عنوان یک پروژه در حال بهرهبرداری یاد میکنند و بعضی آن را یک پروژه در حد مطالعات و وعدهها میدانند و این پرسش جدی را پیش روی ما قرار میدهد که آخرین وضعیت ایجاد دهکده لجستیک و بندر خشک در خراسان رضوی چیست؟
فرودگاه مشهد در جنگ اخیر، تنفسگاه حریم هوایی ایران بود
در پاسخ به این پرسش میتوانیم مرور کنیم که احسان قاضیزاده هاشمی، نماینده مردم سرخس، فریمان، رضویه و احمدآباد در جریان افتتاح پروژههای هفته دولت با حضور وزیر راه و شهرسازی در مشهد عنوان کرد: جایگاه مشهد در حوزه حریم هوایی و پروازهای خارجی بسیار ویژه است، بهگونهای که در جریان جنگ ۱۲ روزه، فرودگاه مشهد بهعنوان یک تنفسگاه واقعی برای حریم هوایی ایران ایفای نقش کرد. از این رو ایجاد یک شهر فرودگاهی و بندر خشک در مشهد میتواند حتی فراتر از ظرفیت فرودگاه امام خمینی(ره) در تهران باشد. در سالهای اخیر دو گروه چینی روی این پروژه مطالعه کرده و آمادگی سرمایهگذاری داشتند؛ اما متأسفانه این موضوع متوقف ماند. سرمایهگذاری چینیها میتواند در قالب فاینانس مانند قرارداد ۲۵ ساله و سایر پروژههای مشترک پیگیری شود و حتی در سفر دولت به چین نیز بهعنوان یک کلانپروژه مورد توجه قرار گیرد.
یا اینکه در زمان سفر علی عبدالعلیزاده، نماینده ویژه رئیسجمهور در اول مرداد ۱۴۰۴، او بر ضرورت بهرهبرداری کامل از ظرفیت ۱۰میلیون تنی بندر خشک شهید مطهری مشهد در هماهنگی با اجرای سیاستهای کلی توسعه دریامحور و مکران در بازدید از این منطقه تأکید کرد و گفت: ظرفیت ایستگاه راهآهن شهید مطهری برای صادرات و واردات در حد ۱۰میلیون تن است و این برای ما یک وعده بسیار امیدوارکننده به شمار میآید. امروز بازدیدی داشتیم از منطقه بندر خشک و دهکده لجستیک شهید مطهری مشهد که در مجموعه راهگذر یا کریدور شمال-جنوب کشور موقعیت بسیار ویژهای دارد و میتواند بهعنوان یکی از نقاط بسیار مهم این کریدور به حساب بیاید. خوشبختانه تجهیزات خوبی در اینجا آماده شده و در حال بهرهبرداری است و فعالیت و جنب و جوش قابل توجهی در منطقه مشاهده میشود. نکته مهم دیگر، انتقال بار از طریق راهآهن بوده که خوشبختانه برنامهریزیهای مناسبی از سوی راهآهن در مسیر سرخس تا بندر شهید رجایی انجام شده است. بار در مدت ۷۲ ساعت از سرخس به ایستگاه شهید مطهری مشهد و سپس به بندر شهید رجایی منتقل میشود که این زمان انتقال بسیار قابل قبول و امیدوارکننده است.
در کنار این اظهارنظرها باید یادآور شد عملیات اجرایی فاز دوم شعبه لطفآباد بندر خشک و هاب لجستیکی شمالشرق کشور در هفته دولت با حضور وزیر کار آغاز شد.
بندر خشک نیازمند هویتسازی قانونی است
در این راستا و با توجه به اهمیت جادهها و راههای ارتباطی در ایجاد بندر خشک، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جادهای خراسان رضوی در گفتوگو با خبرنگار ما اظهار کرد: بندر خشک یک مفهوم عمومی است و معمولاً در نقاطی دورتر از بندرها که میخواهند برخی از نقشهای بندری را بر عهده بگیرند، ریلهایی به این مناطق وصل میشوند تا با تخلیه سریع بندر، خدمات حمل و نقل به صورت ترکیبی صورت بگیرد و این مفهوم در قالب مناطق آزاد اقتصادی یا ویژه اقتصادی یا پارکهای لجستیک یا دهکده لجستیک و یا سایتهای حمل و نقل ترکیبی شکل میگیرد به صورتی که دسترسی خوب ریلی و جادهای به آزادراهها و بزرگراهها به بازارهای مصرف و تولید و مراکز صادرات و واردات و ترانزیت برای این مناطق تعریف میشود. هر چقدر یک بندر خشک شرایط بهتری داشته باشد، زودتر رونق میگیرد و به لحاظ توجیه اقتصادی بسیار قویتر عمل خواهد کرد.
جعفر شهامت گفت: مفهومی به نام بندر خشک داریم که اگر رسمیت پیدا کند میتواند کمکهای بسیار خوبی انجام دهد. هدف از این هویتبخشی و صدور مجوزهای مربوط این است که کار به صورت رسمی تقویت شود وگرنه در حال حاضر هم محدودهای از مشهد مقدس به سمت شهر بینالود، از مشهد به سمت باغچه-تربتحیدریه، از مشهد به سمت فریمان و از مشهد به سمت سرخس تا محدوده آبروان را در نظر بگیریم، خود به خود سایتهای حمل و نقل فراوان چه پایانههای جادهای، چه ریلی و چه سایت فرودگاه شهید هاشمینژاد وجود دارد. با به رسمیت شناخته شدن این هویت میتوان از سیاستها و چارچوبهای نظاممند و حمایتی هم بهره برد تا هزینه زنجیره تأمین و لجستیک کاهش پیدا کند و فرایندی تخصصی و حرفهای شکل بگیرد.وی تشریح کرد: سایت شهید مطهری با توجه به اینکه حمل و نقل ریلی در آن فعال است و حوزه جادهای هم به شکلی با حوزه ریلی برای تخلیه و بارگیری ارتباط دارد و به کشور افغانستان و آسیای میانه نزدیک است و دسترسی به بندرهای جنوبی از ویژگیهای خاص آن به شمار میرود، سبب میشود این منطقه وزن قوی پیدا کند و بیشک این زیرساختها هر چقدر با هم هماهنگتر و باکیفیتتر باشند، عملکرد این بندر قویتر خواهد بود.
حمل و نقل ترکیبی در خراسان رضوی موجود است
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جادهای خراسان رضوی در پاسخ به این پرسش که چند سال طول میکشد بندر خشک در مشهد و خراسان رضوی ایجاد شود، عنوان کرد: متولی لجستیک در برنامه هفتم توسعه کشور، وزارت راه و شهرسازی است و بخشی از آن به حوزه ریلی، قسمتی به بخش جادهای و بخشی به حوزه هوایی برمیگردد. باید گفت در حال حاضر بندر خشک در استان کارکردهای خود را دارد و موجود است؛ اما وقتی به عنوان پارک لجستیک، دهکده لجستیک یا بندر خشک هویت پیدا کند، میتواند از مصوبات و تسهیلات قانونی بهرهمند شود و همین برندسازی به ارتقای آن کمک میکند. در مجموع مناطق یاد شده یک نقطه عطف است و اینکه ما بگوییم باید نقطهای از صفر ساخته شود، چنین چیزی نیست. در حال حاضر هم مناطق خوبی برای حمل و نقل ترکیبی در استان داریم و آنچه مورد تأکید بوده، هویتسازی است که موجب ارتقای عملکرد این مناطق میشود و در سطح کشور هم به عنوان یک برند شناخته شده تقویت خواهد شد.
تصویب طرح بندر خشک در دستور کار است
همچنین معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی توضیح داد: بندر خشک در زمان حضور آقای عبدالعلیزاده، مشاور رئیسجمهور مطرح شد. در خراسان رضوی دهکده لجستیک در محل ایستگاه راهآهن شهید مطهری از مصوبات دولت است و در حال حاضر به دنبال این هستیم که اراضی مورد نظر را در اختیار قرار بدهیم. بندرخشک یکی از موضوعات است که ذیل این موارد میگنجد و با توجه به نگاه توسعهای که به منطقه شرق کشور ایجاد شده، در تلاش هستیم بندر خشک را در مشارکت با حوزه اقتصادی پیش ببریم و یکی از موضوعات جدی مورد پیگیری در دولت است که مدنظر مشاور رئیسجمهور بود. با توجه به حضور و موافقت ضمنی وی در صدد پیگیری موضوعات برای تصویب هستیم و باید ابتدا به تصویب برسد تا میزان زمینهای مورد نیاز تعیین شود.
بندر خشک در دهکده لجستیک است
با وجود این صحبتها به نظر میرسد هنوز ایجاد بندر خشک چارچوب مشخصی ندارد؛ اما در تشریح بیشتر تحقق بندر خشک در استان، مدیرکل راهآهن خراسان گفت: ستاد لجستیک کشور آییننامه بندرخشک و لجستیک را با هم ادغام کرده و در نهایت منجر به سند لجستیک کشور شده که مستند بر سند آمایش سرزمین است. در این سند برای مشهد با توجه به نزدیکی که به مرز دارد، دهکده لجستیک پیشبینی شده ضمن آنکه بندر خشک محدودهای در داخل دهکده لجستیک تعریف میشود که تشریفات گمرکی در آن صورت میگیرد.
مصطفی نصیری ورگ ادامه داد: با توجه به مطالعات انجام شده و بر مبنای اینکه شرکت راهآهن جمهوری اسلامی ایران براساس مصوبه ستاد لجستیک کشور، دستگاه مسئول برای مطالعات، مکانیابی و ایجاد دهکده لجستیک بود، ایستگاه شهید مطهری به عنوان دهکده لجستیک با تأیید استانداری خراسان رضوی به ستاد لجستیک در سال ۱۴۰۲ معرفی و در سال ۱۴۰۳ مصوب شد. در مقدمه سند آمایش لجستیک کشور آییننامه دهکده لجستیک با آییننامه بندر خشک ادغام شده و وقتی دهکده لجستیک را مصوب گرفتهایم، پس مصوبه بندرخشک را هم داریم و باید بخشهای توسعهای آن انجام شود.
بارگیری همزمان ۳۵۰ واگن در ایستگاه شهید مطهری
وی با ارائه آمار تصریح کرد: حدود ۸۰ درصد صادرات ریلی مرز سرخس به دلیل زیرساختهای مناسب از ایستگاه شهید مطهری بارگیری میشود و با سرمایهگذاری تقریبی ۸۰۰ میلیارد تومانی که در چند سال گذشته از طریق شرکت راهآهن جمهوری اسلامی در این منطقه برای توسعه ایستگاه شهید مطهری صورت گرفته، در حال حاضر میتوان ۳۵۰ واگن را همزمان بارگیری کرد که موجب رشد صادرات از این ایستگاه شده است. در چهار ماه ابتدای امسال نسبت به سال گذشته ۸۰ درصد رشد داشتهایم و در حال حاضر سالانه یکمیلیون تن کالای صادراتی به مقصد مرز سرخس بارگیری میشود و ترانشیپمنت کالاهای ترانزیتی با مجوز گمرک در مواردی که نیاز است، در این ایستگاه صورت میگیرد ضمن آنکه حدود یکمیلیون تن هم تخلیه بارهای وارداتی داریم.
الزاماتی برای تحقق دهکده لجستیک و بندر خشک
مدیرکل راهآهن خراسان ظرفیت حال حاضر این ایستگاه را ۵ میلیون تن در سال عنوان کرد و گفت: با توجه به سرمایهگذاریهای صورت گرفته، این منطقه در بخش ریلی توسعه خوبی داشته؛ اما برای اینکه کل دهکده لجستیک شامل حمل و نقل ریلی و جادهای کامل بشود، نیاز است حدود ۱۲۰ هکتار دیگر توسعه یابد تا با تکمیل زیرساختها برای سردخانهها، کانتینرها و انبارهای بیشتر که در حال حاضر ۷هزار متر انبار داریم، به چشمانداز صادرات ۱۰میلیون تن در سال برسیم. انبارها تا حدودی ایجاد شده و نیاز به توسعه بیشتر دارند و هاب کانتینری آن هم نیازمند توسعه است و ایجاد سردخانهها نیز از دیگر الزامات برشمرده میشود. به طور کلی در ایستگاه شهید مطهری به عنوان بندرخشک فعالیت وجود دارد و گمرک در آنجا مستقر است و مصوبه دهکده لجستیک هست و فقط به توسعه و سرمایهگذاری نیاز دارد.
نصیری ورگ افزود: کل دهکده لجستیک ۲۶۰ هکتار است و در طرح نهایی ابعاد بندر خشک پس از پایان یافتن مطالعات که شامل مشخص شدن جزئیات طرح است، منطقه در اختیار گمرک قرار میگیرد و بیشک الزامات بندر خشک در آن باید رعایت شود و با تعریف جزئیات و نهایی شدن طرح فراخوان سرمایهگذار آغاز خواهد شد تا توسعه منطقه در چند فاز مورد پیگیری قرار بگیرد.
درآمدزایی دهکده لجستیک برای استان چقدر است؟
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما با اشاره به تصویب ایستگاه شهید مطهری به عنوان محدوده ایجاد دهکده لجستیک و قرارگیری بندر خشک در این دهکده عنوان کرد: دهکده لجستیک یا ایستگاه شهید مطهری در مسیر کریدور ترانزیتی شرق به غرب یعنی سرخس تا مرز با ترکیه و شمال به جنوب یعنی سرخس تا بندر عباس و در آینده تا چابهار قرار دارد و از طرفی قرارگیری آن در نزدیکی ایستگاه سرخس فعالترین مرز ریلی کشور و شهرستان خواف به عنوان بهترین محل برای بارگیری کالاهای صادراتی شناخته میشود که همه این موارد جزو نقاط قوت و فرصت این منطقه است.
رضا جمشیدی گفت: با توجه به اینکه دهکده لجستیک در ستاد لجستیک مصوب شده، انتخاب مشاور برای طراحی اجزای دهکده لجستیک و پیشبینی و طراحی الزامات بندر خشک و دهکده در دستور کار است که پس از نهایی شدن جزئیات طرح فراخوان سرمایهگذار برای تکمیل دهکده لجستیک انجام خواهد شد و اینکه درآمدزایی دهکده چه میزان خواهد بود، به فعالیت آن بستگی دارد.
ظرفیت بالقوهای که باید سریعتر با برندسازی بالفعل شود
خراسان رضوی با موقعیت استراتژیک و دسترسی به کریدورهای ترانزیتی شرق تا غرب و شمال تا جنوب، سالهاست مستعد تبدیل شدن به قطب لجستیک و ترانزیت منطقه است. هرچند پروژه بندر خشک در مشهد گاه بهعنوان یک طرح اجرایی و گاه تنها در حد مطالعات معرفی شده؛ اما واقعیت این است که زیرساختهای ایستگاه شهید مطهری ظرفیتهای قابل توجهی دارد و با توسعه قانونی و سرمایهگذاری تکمیلی میتواند به هاب اصلی لجستیک شمالشرق کشور تبدیل شود. آنچه امروز بیش از همه ضرورت دارد، هویتسازی رسمی، جذب سرمایهگذار و تکمیل زیرساختهاست تا این ظرفیت بالقوه به یک برند ملی و بینالمللی در حوزه حمل و نقل و تجارت خارجی تبدیل شود.
نظر شما