اقدامی که امروزه پس از حدود چهار دهه فعالیت، شاهد خیرات، برکات و دوراندیشی مسئولان این نهاد مقدس در امر آموزش و تربیت نسل آینده ایران اسلامی هستیم.
بنیاد فرهنگی رضوی، ستاد راهبری مدارس امام رضا(ع) امروز به‌عنوان یکی ازمهم‌ترین نهادهای آموزشی و تربیتی کشور شناخته می‌شود. بررسی تاریخچه و دستاوردهای بنیاد فرهنگی رضوی نشان می‌دهد این نهاد فراتر از یک مجموعه مدرسه‌دار، خود را متولی یک رسالت بزرگ‌تر یعنی تربیت انسان تراز انقلاب اسلامی می‌داند.
به مناسبت بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی جدید، در این گزارش به اختصار به بیان تاریخچه و چگونگی تأسیس بنیاد فرهنگی رضوی و فعالیت مدارس امام رضا(ع) وابسته به آستان قدس رضوی می‌پردازیم. گفتنی است، در تهیه این گزارش از برخی اسناد مکتوب، نامه‌های اداری، گزارش‌ کارها، عکس‌ها و تصاویر و... موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی و مجموعه اداری و واحد روابط عمومی بنیاد فرهنگی رضوی بهره گرفته شده است.

همه چیز از هشتم مهر ۱۳۶۵ آغاز شد

مطابق آنچه از اساسنامه بنیاد فرهنگی رضوی در مجموعه آرشیو اداری و سابقه مکاتبات این بنیاد به‌جا مانده، سرآغاز تأسیس و شروع فعالیت بنیاد فرهنگی رضوی به تاریخ هشتم مهر سال۱۳۶۵ شمسی بازمی‌گردد. در بخشی از اساسنامه آن دوره این بنیاد این‌گونه آمده است:
«... در پی پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران به رهبری قائد عظیم‌الشأن حضرت آیت‌الله العظمی امام خمینی و با توجه به عنایات خاص تولیت عظمای آستان قدس رضوی
نسبت به گسترش و توسعه فعالیت‌های فرهنگی، در تاریخ ۰۸/۰۷/۱۳۶۵، بنیاد فرهنگی رضوی بنیان نهاده شد و تحت شماره ۲۲۴ مورخ ۲۵/۰۹/۱۳۶۵ به ثبت رسید...».
در ادامه این مطلب آمده در آن سال، عمده فعالیت‌های بنیاد فرهنگی رضوی با هدف تأسیس مؤسسات و مجتمع‌های آموزشی در سطوح مختلف از دبستان تا دانشگاه و به منظور فراهم آوردن امکانات و تسهیلات آموزشی و تحصیل علوم و فنون مورد نیاز کشور، برای تربیت نیروی انسانی متخصص آغاز شد.
در بخش دیگر این اساسنامه به این موضوع اشاره شده که هدف از تأسیس بنیاد فرهنگی رضوی، ایجاد و گسترش امکانات آموزشی در سطوح گوناگون تا پایان دوره متوسطه، به منظور رفع نیازها و تنگناهای آموزشی و دستیابی به خودکفایی آموزشی جامعه اسلامی از طریق تربیت و آموزش نیروی انسانی شایسته، متعهد و کاردان است.

ساخت واحدهای آموزشی مدارس امام رضا(ع) به روایت تقویم تاریخ

بررسی سوابق و مکاتبات اداری به‌جا مانده از آن دوره حکایت از این دارد که مدیرعامل وقت بنیاد فرهنگی رضوی (محمد مستأجر حقیقی) در اواخر دی ۱۳۶۶ در یک نامه اداری رسمی خطاب به قائم مقام وقت تولیت آستان قدس رضوی (محمدرضا اعتمادیان) اعلام می‌کند کار احداث واحدهای آموزشی زیر پوشش بنیاد فرهنگی رضوی در شرف انجام یافتن بوده و چهار واحد آموزشی به اضافه سه واحد مجتمع منطقه محمدآباد، جمعاً هفت واحد آموزشی آماده بهره‌برداری خواهد شد که به این تعداد، دو دبیرستان معارف اسلامی و دبیرستان هنرهای سنتی و اسلامی نیز افزوده می‌شود. در نامه اداری دیگری به تاریخ خرداد ۱۳۶۸ که در سوابق مکاتبات این بنیاد وجود دارد، خطاب به رئیس مجمع عمومی بنیاد فرهنگی رضوی به این مطلب اشاره شده که برنامه‌ریزی‌های سنجیده شده از سوی مسئولان این بنیاد در امور ساختمانی، موجب سرعت مطلوبی در انجام کارها شده، به‌طوری‌که این احتمال وجود دارد مجموعه آموزشی و ساختمانی سجاد شهر مشهد(بولوار سجاد فعلی) در آن سال(۱۳۶۸ شمسی) به مراحل پایانی خود بسیار نزدیک شود. همچنین در گزارش عملکرد مالی سال۱۳۶۷ اعلام شده از سوی بنیاد فرهنگی رضوی خطاب به رئیس مجمع عمومی این بنیاد که با توجه به طولانی بودن تهیه گزارش‌های مالی به تاریخ آذر ۱۳۶۹ ارسال شده، به این مطلب اشاره شده که کار ساخت واحد آموزشی واقع در منطقه قلعه ساختمان مشهد (شهرک شهید رجایی فعلی) تقریباً به پایان رسیده، به‌گونه‌ای که آماده بهره‌برداری در سال تحصیلی ۱۳۶۸ خواهد بود (یادآوری اینکه این گزارش مربوط به سال مالی ۱۳۶۷ است).
همچنین در این گزارش بیان شده احداث مجتمع آموزشی سجاد شهر مشهد در زمینی به مساحت حدود ۲۵هزار مترمربع و زیربنایی حدود ۹هزار مترمربع، به صورت امانی آغاز شده و عملیات اجرایی آن ادامه دارد و امید است در سال تحصیلی ۱۳۷۰-۱۳۶۹ مورد بهره‌برداری قرار گیرد. سرانجام نخستین واحد آموزشی مدارس امام رضا(ع) (واحد شماره یک) با دستور تولیت فقید آستان قدس رضوی، مرحوم آیت‌الله واعظ طبسی(ره) در یکی از مناطق غیربرخوردار مشهد یعنی منطقه قلعه ساختمان(شهرک شهید رجایی فعلی) و با هدف حمایت از دانش‌آموزان نخبه اما کم‌برخوردار تأسیس شد. این اقدام آستان قدس رضوی در شرایطی که مدارس غیرانتفاعی به‌تازگی در آن دوران در کشور شکل گرفته بودند، اقدام و رویکردی نو و متفاوت بود، زیرا این مدرسه‌ نه تنها آموزش رسمی را ارائه می‌کرد، بلکه فضایی برای تربیت دینی، اخلاقی و هویتی دانش‌آموزان نیز به شمار می‌رفت. این اقدام، نقطه آغازی بود برای شکل‌گیری شبکه‌ای از مدارس امام رضا(ع) که طی سال‌های بعد، این واحدهای آموزشی به‌تدریج توسعه و گسترش یافتند.

مدارس آموزشی امام رضا(ع) به روایت آمار و ارقام

هم اکنون حدود ۴۰ سال از تأسیس و فعالیت بنیاد فرهنگی رضوی می‌گذرد. امروزه بر تعداد واحدهای آموزشی مدارس امام رضا(ع) و تعداد دانش‌آموزان مشغول به تحصیل در این مجموعه آموزشی افزوده شده است، به‌گونه‌ای که آمار و ارقام حکایت از وجود ۱۴ واحد آموزشی و حدود ۷ هزار دانش‌آموز مشغول به تحصیل در این مدارس آموزشی وابسته به آستان قدس رضوی دارد. ترکیب جمعیت دانش‌آموزی این مدارس نیز نشان‌دهنده گستردگی و تنوع مقاطع تحصیلی است، به‌طوری که هم اکنون حدود۲۰۰ نفر در مقطع پیش‌دبستانی، نزدیک به ۲هزارو۵۰۰ نفر در مقطع ابتدایی، حدود ۲هزارو۱۰۰ نفر در مقطع متوسطه اول و نزدیک به ۲هزارو۱۰۰ نفر در مقطع متوسطه دوم در واحدهای آموزشی مدارس امام رضا(ع) مشغول تحصیل هستند. نکته مهم آن است نزدیک به نیمی از این دانش‌آموزان در مدارس مناطق غیربرخوردار مشهد مشغول به تحصیل هستند. اقدامی که از ابتدای تأسیس این مدارس تا امروز، با نگاه حمایتی از دانش‌آموزان مستعد اما کم‌برخوردار دنبال شده و همین موضوع، مدارس امام رضا(ع) را به یکی از نمونه‌های شاخص در پیوند میان عدالت آموزشی و کیفیت آموزشی بدل کرده است.
همچنین مطابق آمار و ارقام و سوابق موجود، حدود ۲۱هزار نفر از ابتدای فعالیت مدارس امام رضا(ع) تاکنون، از این مجموعه آموزشی، دانش‌آموخته شده‌اند.

چارچوب تربیتی، از سند تحول تا مکتب رضوی

مدارس امام رضا(ع) از آغاز فعالیت خود کوشیده‌اند تربیت را بر پایه الگوهای اصیل اسلامی – ایرانی پیش ببرند. به همین دلیل، فعالیت‌های آموزشی و تربیتی آن‌ها همواره بر دو محور اصلی و رویکرد تربیتی یعنی «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» که به‌عنوان نقشه راه رسمی نظام تعلیم و تربیت کشور شناخته می‌شود و دیگری «مکتب رضوی و سبک زندگی اسلامی» که به این مدارس هویتی متفاوت می‌بخشد و ارتباط آن‌ها را با مأموریت فرهنگی آستان قدس رضوی برقرار می‌کند، قرار داشته است. در این چارچوب، دانش‌آموزان نه‌تنها دروس رسمی را فرامی‌گیرند، بلکه مهارت‌های زندگی، توانمندی‌های اجتماعی و روحیه معنوی، انقلابی و جهادی نیز در آنان تقویت می‌شود. در مدارس امام رضا(ع) نگاه به دانش‌آموز تنها به‌عنوان فردی در حال تحصیل نیست؛ بلکه مدرسه به‌مثابه جامعه‌ای کوچک دیده می‌شود که در آن تمرین زندگی جمعی، مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعی امکان‌پذیر است. فعالیت‌هایی مانند بازارچه‌های کارآفرینی، پروژه‌های پژوهشی گروهی و برنامه‌های داوطلبانه اجتماعی، به دانش‌آموزان این فرصت را می‌دهد که نقش‌های اجتماعی واقعی را تجربه کنند.
هدف آموزشی و تربیتی مدارس امام رضا(ع) این است که با ترکیب علم و دانش، ایمان و هویت و توانمندسازی دانش‌آموزان، آینده‌ای روشن برای کشور و آینده‌سازان ایران اسلامی رقم بزنند.
چشم‌انداز بنیاد فرهنگی رضوی، حرکت به سمت شبکه‌سازی تربیتی در سطح ملی و بین‌المللی است. مدیران این مجموعه معتقدند مدارس امام رضا(ع) باید نه‌تنها در سطح شهر مقدس مشهد یا ایران اسلامی، بلکه در سطح جهان اسلام به‌عنوان الگویی موفق معرفی شوند.