گفتوگوهای آقای عراقچی با وزیران خارجه پاکستان و طالبان و همچنین رایزنیهای گسترده وزیر خارجه با مقامات کشورهای منطقه از جمله روسیه، قطر و ترکیه در ارتباط با تنش میان پاکستان و طالبان موجب شده موضوع احتمال میانجیگری ایران میان دو طرف به شکل جدیتری مطرح شود. در همین راستا بقایی، سخنگوی وزارت خارجه نیز از آمادگی ایران برای وساطت میان پاکستان و طالبان خبر داد و تأکید کرد: تماسهای جداگانه ایران با مسئولان در اسلامآباد و کابل را باید نشاندهنده جدیت ایران در این زمینه تلقی کرد. اما در ارتباط با موضوع میانجیگری ایران در تنش اخیر میان پاکستان و طالبان باید به چند نکته مهم اشاره کرد.
الف: اهمیت میانجیگری ایران در تنش طالبان و پاکستان؛ بدون تردید این ذهنیتی بسیار کوتاهبینانه خواهد بود که تصور کنیم به دلیل برخی منافع اقتصادی کوتاهمدت و مقطعی، جمهوری اسلامی از تنش میان طالبان و پاکستان بهره خواهد برد. آنچه مشخص بوده این است که تداوم تنش میان پاکستان و طالبان از جهات بسیار مهمی برای ایران آسیبزا خواهد بود. در وهله نخست چنین رخدادی با احتمال تشدید بیثباتی و تنش در منطقه، میتواند به برنامهها و رویکردهای سیاست خارجی ایران در شرق، که به طور عمده زوایای اقتصادی بر آن حاکم است، تأثیرات مخربی بر جای گذارد. علاوه بر این بالا رفتن سطوح ناامنی در منطقه میتواند برای ایران از جهت احتمال مداخلات فرامنطقهای به خصوص تلاش ایالات متحده برای مداخله و بازگشت به منطقه خطرناک باشد. بنابراین برقراری آرامش و ثبات در منطقه را باید نخستین و مهمترین اولویت منطقهای جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کرد.
ب: کنار گذاشتن دیپلماسی منفعل از سوی دستگاه سیاست خارجی؛ اگرچه سخنگوی وزارت خارجه تأکید کرده از ابتدای بروز تنش میان طرفین، ایران آمادگی خود را برای کمک به حل و فصل اختلافات اعلام کرده، با این حال نکته مشهود آن است که تحرکات وزارت خارجه و یا حداقل تحرکات علنی آن در این زمینه، صرفاً در چند روز اخیر اوج گرفته است. اینکه چرا دستگاه دیپلماسی در این مدت و به ویژه در مراحل اولیه بحران منفعل عمل کرده و با وجود قرابتهای سیاسی، فرهنگی و همسایگی جغرافیایی با هر دو طرف منازعه، بدین نحو میدان عمل را برای میانجیهای فرامنطقهای چون قطر و ترکیه باز گذاشته است، جای کنکاش و تأمل دارد. در این مورد شاید حتی این انتظار وجود داشت که این موضوع در میان یکی از اولویتهای سفر اخیر رئیس مجلس به پاکستان جای داشته باشد، کما اینکه یکی از تحلیلگران پاکستانی میگوید بسیار مشتاق بودم که بدانم موضع آقای قالیباف در مورد تنش میان پاکستان و طالبان چه خواهد بود.
ج: میزان تمایل پاکستان و طالبان به میانجیگری ایران؛ به نظر میرسد وزارت خارجه از هیچ کدام از طرفهای تنش، نشانهای از تمایل برای میانجیگری مشاهده و دریافت نکرده است. علاوه بر این، بیاعتمادی شدید دو طرف به یکدیگر و ضعیف بودن احتمال موفقیت هر گونه میانجیگری را هم در این بیمیلی تأثیرگذار دانستهاند. با وجود این اگر بخواهیم موقعیت جمهوری اسلامی ایران و دو میانجی کنونی یعنی قطر و ترکیه را مقایسه کنیم، مشاهده خواهیم کرد که ظرفیتهای میانجیگری تهران از این جهت بسیار قویتر به نظر میرسد. در این راستا «محمد مهدی» تحلیلگر برجسته پاکستانی باور دارد که آنکارا در ارزیابی جایگاه خود در افغانستان دچار خوشباوری است و در شرایط کنونی دو کشور قطر و ترکیه مانند گذشته ظرفیتهای خود را برای اعمال نفوذ بر طالبان از دست دادهاند. علاوه بر این ممکن است برخی در افغانستان نسبت به موقعیت ترکیه در جایگاه یک میانجی بیطرف تردید داشته باشند؛ اما همان طور که «محمد مهدی» تحلیلگر پاکستانی در روزنامه جنگ اشاره میکند، با توجه به همراهی پاکستان با ایران در زمان جنگ ۱۲روزه و همچنین روابط اقتصادی گسترده جمهوری اسلامی ایران با طالبان، تهران از ظرفیت بسیار خوبی برای میانجیگری برخوردار است.
د: ارائه راهکار در چارچوب منطقهای؛ در نهایت جلب نظر دو طرف برای میانجیگری ایران و موفقیت این میانجیگری بیش از همه به دیپلماسی قوی و ارائه ابتکارهای مؤثر از جانب تهران وابسته خواهد بود. جلب نظر روسیه و چین برای همراهی با تهران و ارائه سازوکاری در چارچوب رایزنیهای منطقهای شاید بتواند مسیر درستی برای حل تنش در اختیار دو طرف قرار دهد، به ویژه آنکه ظرفیتهای ارائه راهکارهای منطقهای نیز فراهم است. تردیدی نیست که وجود سازمانهایی مانند شانگهای و یا نشستهایی همچون نشست اخیر امنیتی وزیران کشور اکو در تهران از ظرفیتهای قوی در این زمینه برخوردار است.
۲۴ آبان ۱۴۰۴ - ۰۰:۲۲
کد خبر: ۱۱۱۰۰۴۵
ایران و میانجیگری در تنش پاکستان و طالبان؛ ضرورتها و ظرفیتها
میراحمدرضا مشرف، کارشناس مسائل غرب آسیا
گفتوگوهای آقای عراقچی با وزیران خارجه پاکستان و طالبان در ارتباط با تنش میان پاکستان و طالبان موجب شده موضوع احتمال میانجیگری ایران میان دو طرف به شکل جدیتری مطرح شود.
زمان مطالعه: ۳ دقیقه
منبع: روزنامه قدس



نظر شما