همزمان با تشدید گمانهزنیها درباره آینده روابط تهران- واشنگتن، اظهارات تازه سیدکمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، بار دیگر معادله مذاکرات را از سطح «نمایشهای رسانهای آمریکا» به زمین واقعیتهای حقوقی و سیاسی بازگرداند. خرازی در گفتوگو با شبکه سیانان تأکید کرد: هر گونه مذاکره با آمریکا تنها زمانی معنا دارد که اصل برابری، احترام متقابل و تعیین دستور کار شفاف پیش از آغاز گفتوگو رعایت شود؛ اصولی که واشنگتن در سالهای گذشته بارها از آن فاصله گرفته است.
اما در سوی مقابل، کاخ سفید مسیر دیگری را دنبال میکند. دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا در دیدار محمد بنسلمان، ولیعهد عربستان سعودی با تکرار ادعاهای نخنما درباره برنامه هستهای ایران مدعی شد دولتش ظرفیت هستهای ایران را نابود کرده و ایرانیها بسیار مایل به توافق هستند، حتی اگر در ظاهر چیز دیگری بگویند. اظهاراتی که بیش از آنکه به واقعیت میدان دیپلماسی تکیه داشته باشد، ادامه همان رویکرد فشار و فضاسازی رسانهای است که واشنگتن برای تحمیل خواستههای خود دنبال میکند.
در چنین فضایی، روزنامه قدس در گفتوگو با دو تن از کارشناسان مسائل آمریکا و یک دیپلمات پیشین کشورمان تلاش کرده افق واقعی پیش روی هر گونه مذاکره احتمالی را بررسی کند؛ اینکه شرایط امروز چه تصویری از آینده میسازد و آیا امکان بازگشت به میز مذاکره، با معیارهایی که ایران تعیین کرده، اصلاً وجود دارد یا نه.
پیامها در جریان، اما توافق دور از دسترس
امیرعلی ابوالفتح، کارشناس ارشد مسائل آمریکا در گفتوگو با روزنامه قدس درباره آخرین وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا اظهار کرد: تا آنجایی که اطلاعات آشکار حکایت دارد، وضعیت فعلی صرفاً بازی با کلمات و مواضع است. آمریکا میگوید ایران نباید غنیسازی داشته باشد و ایران هم اعلام کرده شروط آمریکا را نمیپذیریم. واقعیت این است که در میدان، هیچ چیز تغییر نکرده است و صرفاً هر کدام از طرفین با ادبیات متفاوتی صحبت میکنند.
وی تصریح کرد: ایران از منظر مواضع همیشگی صلحطلبانهاش، به دنبال توافق است و این امری طبیعی است. اصلاً اینکه ایران دنبال توافق باشد، چیز عجیبی نیست، اما توافقی که هم شامل غنیسازی ایران باشد و هم موضوع موشکی را پوشش دهد.
او درباره شایعه انتقال نامهای از سوی آقای پزشکیان به ترامپ توسط بنسلمان گفت: این موضوع مربوط به روابط دوجانبه و اطلاعات غیرعلنی است و بسیار بعید به نظر میرسد. مذاکرات ایران طبق گفته آقای عراقچی در زمان جنگ هم از طریق کانالهای تعریف شده انجام میشده است؛ چنانکه اعلام شد پیامهایی با ویتکاف رد و بدل میشده. در این فضا، نیازی نیست که پیام مثلاً در قالب یک نامه در اختیار بنسلمان قرار گیرد.
ابوالفتح در پاسخ به اینکه آیا همزمانی این خبر با مذاکرات ایران صحت دارد، افزود: فرض بر صحبت مقامات کشورمان است که اعلام کردهاند هیچ ارتباطی بین این دو موضوع وجود نداشته. شاید همزمانی هم اتفاق افتاده اما این تأثیری بر روند مذاکرات ندارد.
این کارشناس ارشد مسائل آمریکا در مورد آینده مذاکرات ایران و آمریکا تصریح کرد: ما مذاکره رسمی نداشتیم و حتی وقتی ایران میگوید مذاکره نمیکنم، این یک تکنیک مذاکراتی است. ارسال پیامها الزاماً نباید از طریق سفارت سوئیس باشد. همین که ترامپ سخنرانی میکند، رهبری معظم صحبت میکنند، وزیر خارجه ایران مصاحبه میکند، همه اینها یعنی پیام
رد و بدل میشود.او اظهار کرد: هدف اصلی رسیدن به توافق است. اینکه گفته شود ایران با آمریکا مذاکره میکند یا نمیکند، امر چندان قابل توجهی نیست. مذاکرات در حال انجام است، اما شیوهها متفاوت شدهاند؛ از شبکههای اجتماعی گرفته تا کانالهای غیررسمی. اما تا وقتی زیادهخواهیهای آمریکایی مطرح باشند، دستیابی به توافق بسیار دشوار است.
افق توافق روشن نیست
اما محمدجواد اخوان، کارشناس ارشد مسائل بینالملل در گفتوگو با روزنامه قدس درباره وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا معتقد است: مذاکره اصلی که مطرح است، بر اساس خطوط کلی رهبر معظم انقلاب خواهد بود. ایشان به صراحت تأکید کردهاند با مذاکرهای که به معنای دیکته کردن و تحمیل باشد مخالفیم و این موضع بسیار روشن و شفاف است.
وی تصریح کرد: ممکن است ادبیات طرف مقابل مورد ارزیابی قرار گیرد، اما مواضع فعلی ترامپ نشان میدهد مذاکره؛ معقول و منطقی نیست. او میگوید من به شما میگویم چه کار کنید که دقیقاً مصداق تحمیل است و با مفهوم مذاکره منطقی و عادلانه فاصله دارد. بنابراین هر چند مذاکره بسته نیست، اما آنچه ترامپ مطرح میکند ماهیتاً تحمیلی است.
این کارشناس مسائل بینالملل معتقد است: رهبر معظم انقلاب بحث مذاکره غیرمستقیم را مطرح کردند تا مانعی بر سر راه تحمیل طرف مقابل ایجاد شود. مذاکره مستقیم با شخصی مانند ترامپ یا نمایندگان تحمیلی او، به دلیل ماهیت تحمیلگرانه، قابل قبول نیست و شیوه غیرمستقیم به همین دلیل منطقی است.
اخوان در پاسخ به پرسشی درباره افق مذاکرات گفت: چشمانداز مثبت به شدت بستگی به میزان تمایل ترامپ دارد. او در حال حاضر پنج، شش پرونده بینالمللی دارد که هیچ یک به نتیجه نرسیده است؛ از غزه، اوکراین، چین تا پرونده ایران. تنها زمانی ممکن است کوتاه بیاید که برای حل مشکلات خود نیاز داشته باشد و مجبور شود امتیازی بدهد، در غیر این صورت، موضع تحمیلگرانه او ادامه خواهد داشت و دستیابی به توافق نزدیک به واقعیت نیست.
وی تصریح کرد: بنابراین چشمانداز مذاکرات بسته نیست، اما موفقیت در دستیابی به توافق به شدت وابسته به تغییر موضع تحمیلی طرف مقابل است و در شرایط فعلی، افق روشنی برای توافق وجود ندارد.
برد موشکی خط قرمز است
سیدجلال ساداتیان، دیپلمات پیشین کشورمان و کارشناس ارشد مسائل بینالملل در گفتوگو با روزنامه قدس به تحلیل وضعیت مذاکرات ایران و آمریکا پرداخت و تأکید کرد: خواستههای آمریکا از ابتدا مشخص بوده و ایران هیچ یک را نمیپذیرد. وی با اشاره به خواستههای ترامپ گفت: آمریکا خواسته است که ایران تسلیم محض باشد، غنیسازی هستهای را متوقف کند، درباره مسائل منطقهای گفتوگو کند و برد موشکی خود را کاهش دهد. این سه خواسته، خطوط قرمز ایران را نقض میکند.وی تصریح کرد: ایران تنها آماده گفتوگو درباره مسائل هستهای است و غنیسازی داخلی و برد موشکی جزو خطوط قرمز کشور است. درباره مسائل منطقهای نیز ایران تاکنون سکوت اختیار کرده است، نه اینکه مذاکره نکند و نه اینکه حتماً وارد مذاکره شود، بلکه منتظر است روند تحولات منطقه مشخص شود.
او با اشاره به وضعیت برخی محورهای منطقهای گفت: در سوریه، ایران دیگر کنترل گذشته را ندارد و لبنان نیز با مشکلات داخلی و فشارهای اسرائیل و دولت لبنان روبهرو است.
الحشد الشعبی عراق نیز تحت فشار آمریکا برای ادغام در ارتش عراق قرار دارد. این شرایط موجب شده ایران در زمینه منطقهای، تاکنون رویکرد محتاطانهای داشته باشد.
این دیپلمات پیشین کشورمان تأکید کرد: برد موشکی ایران به هیچ وجه قابل مذاکره نیست و ایران در تلاش است توان موشکی و پهپادی خود را تقویت کند؛ چرا که نقطه قوت کشور در جنگ ۱۲روزه و دیگر تحولات منطقه، همین توانمندیها بوده است.وی در ادامه درباره پیشنهادهای ایران برای شفافسازی و همکاری منطقهای گفت: ایران پیشنهاد داده است کنسرسیومی منطقهای تشکیل شود تا کشورهای همسایه مانند امارات و عربستان، در غنیسازی صلحآمیز ایران مشارکت و نظارت داشته باشند. حتی پیشنهاد شده بود کشورهایی مانند فرانسه نیز به عنوان ناظر حضور داشته باشند، اما طرف مقابل تاکنون پاسخی نداده و اصرار بر توقف غنیسازی ایران دارد.
ساداتیان خاطرنشان کرد: ایران آماده مذاکره است، مشروط بر اینکه طرف مقابل بخواهد گفتوگو را بدون تحمیل شروط قبلی آغاز کند. اگر آمریکا بخواهد نظرات خود را دیکته کند، ایران زیر بار آن نخواهد رفت. این موضع رسمی ایران است و بیانگر آمادگی کشور برای مذاکره منطقی و برابر است.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما