امیرالمؤمنین(ع) در حکمت ۱۸۱ نهج‌البلاغه، دقیقاً ریشه این مشکل را نشانه گرفته‌ و از دو درخت با دو میوه متفاوت سخن می‌گویند: درخت تفریط با میوه‌ پشیمانی و درخت حزم و دوراندیشی با میوه‌ سلامتی: «ثَمَرَةُ التَّفْرِیطِ النَّدَامَةُ وَ ثَمَرَةُ الْحَزْمِ السَّلَامَة».

در نگاه اول این جمله یک توصیه اخلاقی به نظر می‌رسد، اما اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم، یک اصل روان‌شناختی و مدیریتی نیز می‌باشد. به دو کلمه «تفریط» و «حزم» که در مقابل یکدیگر به کار رفته‌، دقت کنید: «حزم» یعنی دوراندیشی، دیدنِ قبل از اقدام، حساب کردن مسیر، موانع، هزینه‌ها و اولویت‌ها. پس «تفریط»، درست نقطه مقابل آن است: شروع‌کردن بدون فکر و دوراندیشی و بدون طرح.( مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین علیه‌السلام، ج۱۳، ص۴۳۳)

واقعیت این است که بسیاری از تصمیم‌های ما، نه به‌خاطر سختی کار، بلکه به‌خاطر بی‌تدبیری در آغاز شکست می‌خورند. وقتی کاری را تحت تأثیر هیجان، شتاب یا احساسات زودگذر شروع می‌کنیم، خیلی زود با اولین مانع غافل‌گیر شده و عقب‌نشینی می‌کنیم؛ و نتیجه‌اش می‌شود همان حس آشنا: بی‌اعتمادی به خود، دل‌زدگی و پشیمانی. اما انسان باحزم، پیش از شروع، چند قدم جلوتر را می‌بیند. می‌پرسد: «این کار به زمانِ امروز من مربوط است یا کار فرداست؟» (تمیمی آمدی، غررالحکم، ص۴۷۵)، برای هر احتمال، یک تصمیم آماده دارد و همین دوراندیشی، او را از آشفتگی و خطاهای تکراری دور می‌کند.

سلامتیِ مورد اشاره امام، فقط سلامت جسم نیست؛ سلامت مسیر، سلامت تصمیم و سلامت روان است: شروع‌های سنجیده و پایان‌های موفق.

فرمول ساده امام برای به‌ثمر رسیدن هر تصمیم:

اقدام + محاسبه = نتیجه

اقدام بدون محاسبه = پشیمانی

و این، همان چیزی است که ما در زندگی امروز بیش از همیشه به آن نیاز داریم.

تمرین کاربردی هفته

۱- از یک کار کوچک آغاز کن: روزی پنج دقیقه کتاب‌خواندن بهتر از «شروع بزرگ و رهاکردن» است.

۲- گام اول را همین امروز بردار: تأخیر، دشمن تصمیم است.

۳- پیش از شروع، سه مانع احتمالی را بنویس: این یعنی «حزم».

۴- یک معیار ساده بساز: فقط یک سؤال: «این هفته پیشرفت داشتم؟»