وال استریت ژورنال اخیراً از جدیدترین طرح دولت ترامپ برای بازسازی غزه با عنوان «طلوع آفتاب» رونمایی کرد. این پروژه که به تعبیر برخی تحلیلگران رویای «ریورای غزه» است، وعده ساخت کلانشهری مدرن با تفریحگاههای ساحلی لوکس، قطارهای تندرو و شبکههای برق هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی را میدهد. اما نگاه تحلیل گران به این طرح نشان میدهد که هدف اصلی آن نه بازسازی فوری و رفع آلام مردم غزه، بلکه ایجاد منافع اقتصادی برای آمریکا و رژیم صهیونیستی است. در این میان، وضعیت حدود دو میلیون آواره فلسطینی و محل زندگی آنها در طول بازسازی همچنان نامشخص باقی مانده است.
پیشنویسی ۳۲ صفحهای با ابهامات فراوان
طرح «طلوع آفتاب» توسط جارد کوشنر، داماد رئیسجمهور سابق ترامپ، و استیو ویتکاف، فرستاده خاورمیانه، با همکاری دستیار ارشد کاخ سفید جاش گرونباوم و دیگر مقامات کاخ سفید آماده شده است. این پیشنویس شامل ۳۲ صفحه پاورپوینت است که مراحل تبدیل ویرانههای غزه به یک کلانشهر آیندهنگر را با نمودارها و جداول هزینه توضیح میدهد. نکته قابل توجه این است که این اسلایدها به جزئیات منابع مالی و بودجه پروژه، سهم کشورهای اهداکننده و جایگاه آوارگان اشارهای نکردهاند، مسئلهای که کارشناسان، آن را یکی از بزرگترین نقاط ضعف طرح میدانند.
تردید کارشناسان و چالشهای امنیتی
اجرای پروژه «طلوع آفتاب» منوط به خلع سلاح کامل حماس و خروج نیروهای این گروه از منطقه است. تحلیلگران میگویند بدون تغییر واقعی در شرایط امنیتی، هیچ سرمایهگذاری خارجی تمایلی به مشارکت در پروژهای با ریسک جنگ یا درگیری مجدد ندارد. استیون کوک، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی، صراحتاً میگوید: «هیچکس در اسرائیل انتظار ندارد که وضعیت فعلی تغییر کند و همه با این موضوع کنار آمدهاند.» علاوه بر این، وضعیت زمین و زیرساختهای غزه پس از دو سال جنگ سخت، با ۶۸ میلیون تن آوار و حدود ۱۰ هزار جسد دفنشده زیر آوار، مملو از مین و مهمات منفجر نشده است که هزینه و زمان بازسازی را به شدت افزایش میدهد.
بودجه و سودآوری؛ بازسازی برای چه کسی؟
کل هزینه پروژه طی ۱۰ سال حدود ۱۱۲.۱ میلیارد دلار برآورد شده است که از این مبلغ، نزدیک به ۶۰ میلیارد دلار به صورت کمکهای بلاعوض و ضمانت بدهی توسط آمریکا تأمین خواهد شد. واشنگتن همچنین امیدوار است که بخش دیگری از هزینهها توسط کشورهای اهداکننده و سرمایهگذاران خصوصی پرداخت شود. پیشبینی شده است که از سال دهم، ۷۰ درصد از خط ساحلی غزه به بهرهبرداری اقتصادی برسد و در بلندمدت بیش از ۵۵ میلیارد دلار بازگشت سرمایه داشته باشد. تحلیلگران هشدار میدهند که تمرکز بر سودآوری اقتصادی به جای اولویتبخشی به بازسازی انسانی، ممکن است بحرانهای اجتماعی و انسانی در غزه را تشدید کند و جامعه محلی را در حاشیه باقی بگذارد.
برنامه چهار مرحلهای؛ از رفح تا غزه
طرح «طلوع آفتاب» چهار مرحله بازسازی را پیشبینی کرده است که از جنوب با رفح و خان یونس آغاز و به شمال و در نهایت به شهر غزه ختم میشود. شهر رفح جدید قرار است مقر حکومت باشد و بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت را در ۱۰۰ هزار واحد مسکونی، ۲۰۰ مدرسه، بیش از ۷۵ مرکز پزشکی و ۱۸۰ مسجد و مرکز فرهنگی جای دهد. با این حال، هیچ برنامه روشنی برای مدیریت زندگی حدود دو میلیون آواره فلسطینی در طول بازسازی وجود ندارد. این خلأ، شکاف عمدهای در طرح ایجاد میکند که میتواند به مشکلات امنیتی و اجتماعی طولانیمدت منجر شود.
تمرکز بر سودآوری به جای انسانیت
یکی از نقاط ضعف اصلی پروژه، تمرکز شدید بر بازگشت سرمایه و بهرهبرداری اقتصادی است. پیشبینی شده که طی یک دهه، بیش از نیمی از خط ساحلی غزه به مراکز تفریحی و سرمایهگذاری اقتصادی اختصاص یابد و سرمایهگذاران خارجی از آن سود ببرند. این رویکرد باعث شده بسیاری تحلیلگران آن را کمتر پروژه بازسازی انسانی و بیشتر یک برنامه اقتصادی و سیاسی برای تثبیت نفوذ آمریکا و اسرائیل در منطقه بدانند.
چشمانداز واقعی یا رؤیای متوهمانه؟
شرایط امنیتی بحرانی، آلوده بودن زمین، مینها و مهمات منفجر نشده، و تداوم حضور حماس اجرای پروژه را با چالشهای عظیمی روبهرو میکند. حتی اگر بخشی از پروژه به مرحله اجرا برسد، تضمینی برای مشارکت واقعی مردم غزه وجود ندارد. جارد کوشنر، با سابقه سرمایهگذاری در املاک و شرکتهای فناوری، این پروژه را بهعنوان فرصتی برای توسعه اقتصادی و تثبیت نفوذ سیاسی آمریکا معرفی کرده است؛ اما این تمرکز بر سود اقتصادی میتواند بازسازی واقعی انسانی و پایدار را تحتالشعاع قرار دهد.
«پروژه طلوع آفتاب» بیش از آنکه یک طرح عملی و انسانی برای بازسازی غزه باشد، طرحی اقتصادی و سیاسی است که با وعده رفاه و مدرنیته، واقعیتهای سخت امنیتی و انسانی منطقه را نادیده میگیرد. بدون توافق واقعی با حماس، تأمین مالی شفاف، و برنامهریزی انسانی برای آوارگان، این پروژه بیشتر شبیه یک رؤیای متوهمانه است تا راهکاری برای بهبود شرایط زندگی مردم آسیبدیده غزه.
نظر شما