مادر بزرگ از سالهای دور، از قدیمیترها مستحب بودن افطار کردن روزه با حلوا، خرما و شیرینی را شنیده بود اما نمیدانست برای بازکردن روزهاش نباید بصورت یک باره مواد قندی پرحجم دریافت کند و قند خونش را به اوج برساند. او در اولین شب ماه رمضان سال گذشته پس از افطار کردن با همه این مواد زیانآور- برای دیابتیها- کنار سفره، پس از ترشح آنزیمهای پانکراس به خواب ابدی رفت و نتوانست به تلفن نوههای شیرین زبانش پاسخ دهد. او یک بیمار دیابتی روزهدار بود...
دیابتیها روزه بگیرند یا نگیرند؟
مهمترین اصل در فرآیند پیشگیری از دیابت شناسایی آن است. از این رو تلاش میشود در مرحله تشخیص از چهار عارضه اصلی دیابت مانند مشکلات بینایی، عوارض کلیوی، زخم دیابتی و گرفتاریهای قلبی و عروقی پیشگیری شود، اما همه این تلاشها زمانی نتیجه میدهد که حمایتهای بیمهای برای تشخیص، شناسایی و درمان دیابت مناسب باشد.
اما آیا بیماران دیابتی میتوانند روزه بگیرند یا نه؟ این پرسشی است که همه ساله در ایام ماه مبارک رمضان برای بیمارانی دیابتی مطرح میشود اما آنها کمتر میتوانند به پاسخ متناسب با شرایط فردی خودشان دست یابند.
دکتر «شهین یاراحمدی» کارشناس دیابت وزارت بهداشت، متخصص غدد متابولیسم و عضو هیات علمی دانشگاه در این باره به گزارشگر ما میگوید: روزه گرفتن برای دیابتیها دارای احکام متفاوت است. مثلا بیماران دیابتی نوع یک که 2 تا 3نوبت تزریق دارند چون هوا گرم و زمان خودداری از تغذیه طولانی است هرگز نمیتوانند روزه بگیرند.
وی میافزاید: همچنین زنان باردار و بیماران دیابتی نوع 2هم که بیش از یک بار تزریق انسولین دارند چون روزهداری احتمال افت قند در طول روز را برای آنها افزایش میدهد و یا افزایش قند در افطار دارند هرگز نباید روزه بگیرند.
به گفته وی، بیماران دیابتی باید بررسی کنند و اگر قبل از سحری، قند خونشان از 100 به پایین بود و یا در وسط روز اگر از 80 پایینتر بود که باعث افت شدید قند میشود درباره روزهداریشان تجدید نظر کنند.
دکتر یاراحمدی در ادامه متذکر میشود: این بیماران اگر مشاهده کردند یک یا دو ساعت قبل از افطار قندشان از 70 کمتر بود بهتر است با آبمیوه یا نوشیدنی شیرین، افطار کنند و اگر دو ساعت بعد از افطار قندشان از 200 بالاتر بود باید مواد قندی را کاهش بدهند و از غذای سبک و سالم مثل نان و پنیر و گرد و استفاده کنند.
استفاده زیاد از مایعات تا سحر
توصیه به استفاده زیاد از مایعات تا سحر نکته مهمی بود که در گفتوگو با دکتر یاراحمدی چندین بار مورد تاکید قرار گرفت. وی در این باره میافزاید: نه تنها دیابتیها بلکه نوجوانان و حتی افراد عادی نیز باید سعی کنند مصرف مایعات بین افطار تا سحرشان زیاد باشد و اگر بتوانند بین افطار تا سحر برای تامین نیاز روزانه بدن دریافت آب را برنامهریزی کنند، مشکلشان به مراتب کمتر خواهد بود.
عضو هیات علمی وزارت بهداشت همچنین بیان میکند: در رژیم غذایی دیابتیها نباید میوهجات فراموش شود و دریافت این مواد برای دیابتیها باید بر اساس برنامه غذایی پزشکشان تداوم داشته باشد. البته مصرف داروها هم نباید کاهش یابد و دو وعده کردن یا افزایش دز دارو لازم است بر اساس نظر پزشک باشد.
البته مهمترین مشکل برخی ازدیابتیها روزه بدون سحری است که باید از آن خودداری کنند و غذا خوردنشان در سحری هم متناسب با یک وعده ناهار باشد. آنها باید سحری را در آخرین دقایق سحر میل کنند و اگر از داروی خاصی غیر از داروهای فشار خون و چربی استفاده میکنند حتما دریافت دارویشان طبق نظر پزشکشان ادامه یابد.
کنترل مواد قندی در ماه رمضان
روزهداری سالم با مصرف متعادل مواد قندی امکانپذیر است. زولبیا و بامیه یکی از شیرینیهای اصیل ایرانی است که مصرف آن در ماه مبارک رمضان در میان ایرانیان رواج دارد. هر چند این شیرینی مورد علاقه بسیاری از روزهداران است اما افراط در مصرف این شیرینی میتواند سلامتی افراد را به مخاطره بیندازد.
دکتر «سودابه رحمانپور» عضو هیا ت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و از متخصصان تغذیه نظام سلامت به گزارشگر ما میگوید: این شیرینیهای پر کالری و سرشار از قند در حال حاضر در سفرههای افطاری همه خانوادههای روزهدار ایرانی در ماه مبارک رمضان جا خوش کرده و این در حالی است که برخی از روزهداران از ویژگیهای زولبیا و بامیه خوب بیخبر هستند و هر نوعی از این ماده قندی را که در مغازهها میبینند، خریداری کرده و بدون اطلاع از نکات بهداشتی، آن را مصرف میکنند.
به گفته وی، افراد مسؤول در امر نظارت بر مواد غذایی باید بر فرآیند تهیه این فرآوردهها و شیرینیها از نظر سلامت مواد اولیه، و بهداشت افراد دست اندرکار نظارت کنند و زولبیا و بامیه عرضه شده باید عطر، طعم مناسب و رنگ روشن داشته باشد و سوختگی و تغییر رنگ قهوهای در آن مشاهده نشود.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با توصیه بر نگهداری این مواد در یخچال خاطرنشان میکند: روزهداران باید از نگهداری طولانی مدت زولبیا و بامیه در منزل خوداری کنند و آن را در حجم کم خریداری کنند تا در اسرع وقت مورد استفاده قرار گیرد.
زولبیا و بامیه و گرسنگی زودرس
این کارشناس تغذیه و کنترل سلامت در ادامه میگوید: روزهداران باید در وعده سحری از مصرف زولبیا و بامیه خودداری کنند زیرا به علت شیرینی بالای آن، قندخون به سرعت افزایش یافته و منجر به گرسنگی زودرس در ساعات ابتدایی روز میشود و ادامه روزه را برای دیابتیها و نیز افراد معمولی مشکل میکند.
دکتر رحمانپور متذکر میشود: افراد مبتلا به دیابت (قند خون بالا)، چاقی و چربی خون بالا تا حد ممکن از مصرف این نوع شیرینیها در ماه رمضان پرهیز کنند و تا حد امکان مصرف آن را کاهش دهند.
به گفته این متخصص تغذیه، یکی از اهداف فیزیکی روزه داشتن در ماه مبارک رمضان، کنترل و کم کردن وزن است اما زولبیا و بامیه دارای قند و چربی بالاست و افراد با مصرف این شیرینیها، دچار وزن زیاد شده و میزان کالری دریافتیشان هم افزایش مییابد.
وی ادامه میدهد: بیشتر زولبیا و بامیه تولیدی در کشور با روغنهای دارای اسیدهای چرب، تهیه و سرخ میشود که حتی برای بدن انسان عادی مضر است و زولبیا و بامیه فرآوری شده از روغن مخصوص سرخ کردنی و سالم و بهداشتی را نیز باید به مقدار متعادل مصرف کرد.
مصرف منظم دارو
به گفته «نیما خسروی» دبیر همایش روزهداری و دیابت، بیماران مبتلا به دیابت نوع یک و دو که مایل به روزه گرفتن هستند و مشکلی ندارند باید توصیههایی را به دقت رعایت کنند. از جمله اینکه نباید وعدههای غذایی خود را فراموش کنند و یا اینکه نباید داروهای خود را به صورت نامنظم مصرف نمایند.
بعد از افطار نباید با حرص و ولع غذا بخورند و در فاصله افطار تا سحر نباید پرخوری کنند. وی میافزاید: مزیت روزهداری در ماه رمضان فقط در بیمارانی است که رژیم غذایی مناسب و توصیه شده را رعایت میکنند و بیماران دیابتی بیتوجه به توصیهها حتماً دچار مشکل میشوند.
خسروی در ادامه متذکر میشود: تست قند خون ناشتا یا قند خون تصادفی نباید فراموش شود و عزیزان مبتلا به دیابت باید قبل از ماه رمضان از نظر وضعیت جسمانی، وضعیت کلی بدن از نظر قند خون و برنامه مناسب رژیم غذایی مورد ارزیابی قرار گیرند.
عضو بنیاد بینالمللی پیشگیری و کنترل دیابت تصریح میکند: دیابتیها باید فعالیت فیزیکی منظم و مناسب داشته باشند، رژیم دارویی آنها بررسی و ارزیابی شود و علایم هشدار دهنده افت قند خون، کمآبی و سایر مشکلات احتمالی را شناسایی کنند و در نهایت حتما با پزشک خانواده برای روزه گرفتن مشورت کنند.
آنها که باید به روزهداری تشویق شوند
دکتر «جانان نورایی» عضو آموزش و پژوهش بنیاد بینالمللی پیشگیری و کنترل دیابت ایران نیز در گفتوگو با گزارشگر ما میگوید: سطح قند خون بیماران در طول ماه رمضان بسیار متغیر است و به عواملی مانند میزان یا نوع غذای مصرفی، نظم در مصرف داروها، کاهش فعالیتهای فیزیکی بستگی دارد اما نتایج مطالعات نشان میدهند که در صورت هماهنگ بودن بیمار دیابتی با پزشک،بیمار میتواند زیر نظر پزشک روزه بگیرد.
وی میافزاید: خودداری از روزهداری باید حتما توسط پزشک خانواده تجویز شود اما همه بیماران مبتلا به دیابت غیر وابسته به انسولین (غیر از مادران باردار و شیرده) که وضعیت دیابت پایدار دارند و BMI بالای 28 دارند در صورت صلاحدید پزشکشان به روزهداری تشویق شوند.
به گفته دکتر نورایی، همه بیماران مبتلا به دیابت نوع یک ناپایدار، بیماران دیابتی نوع یک و دو با دیابت کنترل نشده، بیماران دیابتی با مشکلات قلبی (آنژین صدری ناپایدار) یا فشارخون بالا، بیماران دارای سابقه کمای دیابتی، بیماران حامله، بیماران دیابتی با عفونت داخلی و بیماران دیابتی سالمند بدون تمرکز و آگاهی، افراد دیابتی با تغییرات شدید کاهش قند خون لازم است از روزهداری خودداری کنند. «هاجر شریفی» کارشناس دیابت و آموزش و اشتغال بیماران دیابتی بنیاد بینالمللی پیشگیری و کنترل دیابت، در این باره به گزارشگر ما میگوید: دیابت و روزهداری یکی از حساسترین مراحل کنترلی برای اعضای جامعه هدف در نظام سلامت محسوب میشود برای همین باید تغییرات سطح قند خون در طول ماه رمضان در افراد دیابتی به صورت علمی و منظم کنترل شود.
کنترل قند خون و تشخیص شرایط روزهداری
این کارشناس دیابت در ادامه میافزاید: کنترل قند خون در ماه رمضان در صورتی که فرد دیابتی شرایط روزهداری را داشته باشد باید به این صورت باشد: قبل از سحر (حداکثر 120) ، 2 ساعت بعد از سحر (حداکثر 160) ، بین ساعت 1 تا 3 بعدازظهر (حداقل 70) ، قبل از افطار (حداکثر 120) و 2 ساعت بعد از افطار (حداکثر 160)
شریفی یادآور میشود: سه عامل مهم برای کنترل دیابت در طول ماه رمضان، رعایت رژیم دارویی، کنترل رژیم غذایی و داشتن فعالیت فیزیکی روزانه است که مثلث ماه رمضان نیز نامیده میشود و باید بیماران آموزش ببینند که مراقب علائم افت قند خون و بروز مشکلات احتمالی باشند و در صورت بروز مشکل، بلافاصله افطار کنند.
نظر شما