بر اساس مصوبه اسفند ۱۴۰۳ مجلس شورای اسلامی، از این پس در شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت، انتخابات شوراها به صورت فهرستی و تناسبی برگزار میشود؛ تصمیمی که هدف آن، تحقق نمایندگی واقعیتر جریانهای مختلف سیاسی و افزایش وزن رأی گروهها در ساختار شوراها عنوان شده است. با این حال، این طرح که نخستین بار در حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش به صورت آزمایشی اجرا خواهد شد، با انتقادهایی نیز همراه بوده است. مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران در موضعگیری اخیر خود نسبت به این شیوه هشدار داده و گفته است: ممکن است فردی با ۴۰ هزار رأی وارد شورا شود، اما شخصی دیگر با ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار رأی از ورود باز بماند؛ این یعنی عدالت رأیگیری زیر سؤال میرود.
در چنین فضایی و همزمان با افزایش حساسیتها نسبت به پیامدهای اجرای مدل تناسبی، روزنامه قدس در گفتوگویی تحلیلی با «موسیالرضا حاجی بگلو» رئیس شورای عالی استانها، به بررسی ابعاد حقوقی، اجرایی و سیاسی این تصمیم جدید پرداخته است.
اجرای نظام انتخاباتی تناسبی در دوره هفتم شوراها فقط در تهران آغاز میشود. هدف از این مدل چیست و چرا تصمیم گرفته شد تنها در پایتخت اجرا شود؟
بر اساس قانون جدید قرار است انتخابات دوره هفتم فقط در حوزه تهران، ری و تجریش به صورت تناسبی برگزار شود و در دورههای بعدی، شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر هم مشمول این شیوه شوند. هدف اصلی این است که احزاب و جریانهای سیاسی بتوانند منسجمتر وارد رقابت شوند و چهرههای شناسنامهدار به شوراها راه پیدا کنند. این مدل انتخاباتی در اصل کار مثبتی است و کسی نمیتواند منکر آن شود، اما بدیهی است که ایرادهایی هم دارد و باید نواقصش در اجرا برطرف شود.
انتخابات تناسبی در کشوری که هنوز ساختار حزبی منسجم ندارد، موجب سردرگمی رأیدهندگان نمی شود؟
تا حدی بله. چون واقعیت این است که هنوز جریانهای سیاسی ما، چه در اردوگاه اصلاحطلب و چه اصولگرا، به بلوغ کامل حزبی نرسیدهاند. گاهی میبینیم هر زیرشاخه از یک جریان، فهرست جداگانه میدهد و همین سبب میشود فرایند رأیگیری و تصمیمگیری پیچیده شود. اگر قرار باشد فقط دو جریان مشخص با دو لیست منسجم در میدان باشند، سیستم تناسبی قطعاً موفقتر عمل میکند. اما در شرایط فعلی، پراکندگی فهرستها میتواند چالشزا باشد و شاید شفافیت را کاهش دهد.
این مدل میتواند به افزایش مشارکت کمک کند؟
ما در جمهوری اسلامی وظیفه داریم مردم را به مشارکت تشویق کنیم، چون اصل بر حضور مردم است. البته شرایط اقتصادی، فضای منطقهای و حتی نارضایتی از عملکرد برخی مسئولان در کاهش انگیزه مردم بیتأثیر نیست، اما نباید تصور شود این مدل انتخاباتی برای اهداف سیاسی یا تقلید از الگوهای غربی طراحی شده؛ نه، هدف آن تقویت ساختار شورا و پاسخگو کردن جریانهاست. اگر احزاب و گروهها بدانند باید در برابر مردم پاسخگو باشند، این خود به تدریج مشارکت را بالا میبرد.
برگزاری انتخابات تناسبی ممکن است سبب یکدست شدن شورا و حذف دیدگاههای متنوع شود؟
به نظر من، یکدستی شورا در چارچوب حزبی اگر به پاسخگویی منجر شود، اتفاقاً مثبت است. وقتی اعضای شورا در یک لیست واحد وارد میشوند، دیگر نمیتوانند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند. اگر عملکرد شورا خوب باشد، همه در موفقیت سهیماند و اگر ضعیف عمل کند، همه باید پاسخ دهند. مردم نمیگویند فلان عضو خوب بود و دیگری بد، بلکه عملکرد کل جریان را قضاوت میکنند. در نتیجه، این مدل میتواند نظم و انسجام مدیریتی بیشتری در شوراها ایجاد کند؛ هر چند در دوره نخست حتماً با چالشهایی روبهرو خواهیم بود.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما