شاهزاده جوان سعودی شامگاه دوشنبه ضمن ورود به مصر مورد استقبال عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور سرزمین فراعنه قرار گرفت و روز گذشته نیز ضمن سفر به اردن با مقامات این کشور دیدار داشت. با وجود این حضور بن‌سلمان در آنکارا بیش از همه در کانون توجه رسانه‌ها و تحلیلگران قرار گرفته است. این اقدام هر چند به ظاهر در پاسخ به سفر چند ماه پیش اردوغان به ریاض انجام می‌شود ولی طرفین مطمئناً اهداف دیگری را نیز در پس این دید و بازدید دنبال می‌کنند. باید توجه داشت رئیس‌جمهور ترکیه ۸ اردیبهشت و پس از پشت سر گذاشتن پنج سال پر تنش به عربستان سفر کرد. روابط سعودی و ترکیه پس از قتل «جمال خاشقچی»، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان شهر استانبول در سال ۲۰۱۸ دچار تنش شد. اردوغان یکی از منتقدان جدی قتل جمال خاشقچی بود با این حال ظاهراً این روزها روابط دو کشور وارد دوره‌ای از ماه عسل دوباره شده است. در گفت‌وگو با حسین رویوران، تحلیلگر مسائل جهان عرب اهداف ولیعهد سعودی از سفر به ترکیه را به بحث گذاشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید. 

اهداف اصلی محمدبن سلمان از سفر به ترکیه که نخستین حضور وی در آنکارا پس از قتل خاشقچی است چیست؟
به نظر نخستین هدف تور منطقه‌ای ولیعهد سعودی زمینه‌سازی برای سفر جو بایدن به عربستان است. به عبارت دیگر اولویت شاهزاده محمد بن‌سلمان بحث جانشینی است که با مخالفت‌های زیادی در خاندان حاکم روبه‌رو است. از این رو به دنبال این است که بتواند یک سفر منطقه‌ای داشته باشد و بسیاری از رهبران را دعوت کند تا زمانی که رئیس جمهور آمریکا می‌خواهد به عربستان بیاید جمع زیادی از رهبران کشورهای مختلف را دعوت کرده باشد. این سفر تقریباً تکرار سفر ترامپ به عربستان است که بیش از ۲۰ نفر از سران و نمایندگان ۵۴کشور به عربستان دعوت بودند و با آقای ترامپ در عربستان دیدار کردند. محمد بن‌سلمان دو مشکل دارد؛ جانشینی و جنگ یمن. در موضوع جانشینی، بن‌سلمان به دنبال آن است با به راه انداختن این سفر، این مسئله را به آمریکا مخابره کند که عربستان جایگاه منطقه‌ای دارد و ایالات متحده نباید در اصل جانشینی مخالفتی کند. در جنگ یمن هم آمریکا انصارالله را از لیست تروریسم خارج کرده و نگاهش بر این است که این جنگ افق سیاسی ندارد و باید تمام شود. عربستان به این راحتی نمی‌تواند بپذیرد این جنگ با شکست عربستان خاتمه یابد و به دنبال این است که از کانال کشورهای منطقه این جنگ به‌گونه‌ای تمام شود که آبروی عربستان حفظ شود.

چگونه ترکیه می‌تواند از ماجرای قتل خاشقچی عبور کند و آن را نادیده بگیرد؟
در ماجرای قتل خاشقچی، ترکیه پرونده را به دادگاه‌های عربستان واگذار نموده است و این در مقابل سرمایه‌گذاری چندمیلیارد دلاری  است که عربستان در ترکیه انجام داد. به عبارت دقیق‌تر باید گفت ترکیه در حال حاضر با مشکل مالی روبه‌رو است و به خاطر حل آن هر کاری را انجام می‌دهد. خاشقچی یک مسئله اصولی نبود و بیشتر به نوعی باج‌گیری از عربستان شباهت دارد. عربستان این باج را پرداخت کرد و داستان به پایان رسید. موضوع باج‌خواهی ترکیه مسئله جدیدی نیست. این کشور در ماجرای پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو هم همین موضع را در پیش گرفته است. 
ضمن اینکه سال ۲۰۲۳ انتخاباتی در ترکیه برگزار خواهد شد و اردوغان در حال حاضر با مشکل جدی مواجه است. بنابراین سیاست اردوغان این است که بتواند سرمایه‌گذاری بیشتری را برای ترکیه جلب کند و از این طریق بتواند برمشکلات فائق آید و یک بار دیگر در انتخابات پیروز شود.

 سفر ولیعهد عربستان چقدر موجب نزدیکی بیشتر تل‌آویو به آنکارا و ریاض خواهد شد؟
 ترکیه نخستین کشور اسلامی است که اسرائیل را در دهه ۵۰ به رسمیت شناخت و از آن زمان تاکنون رابطه سیاسی بین این دو برقرار است. بنابراین تصور اینکه اردوغان با دادن چند شعار مواضعش دربرابر اسرائیل عوض شده اشتباه است. مبادله تجاری بین رژیم صهیونیستی و ترکیه بیش از ۵میلیون دلار است. این ارتباط در بالاترین سطح وجود دارد. رژیم اسرائیل همچنان در حال آموزش نیروهای نظامی ترکیه است و براساس ظاهر فریبنده نباید تصور کرد بین اسرائیل و اردوغان مشکلی وجود دارد.
در مورد عربستان هم همین مسئله درست است. عربستان سعودی و شیخ‌نشینان خلیج‌فارس از چند دهه پیش با رژیم صهیونیستی ارتباط دارند. این‌گونه نیست که این‌ها در جبهه مخالف اسرائیل بودند و الان به جبهه موافق پیوسته‌اند. این کشورها جرئت آشکار کردن روابط را نداشته‌اند. ملک عبدالعزیز در دهه ۴۰ به اسرائیل تضمین داده عربستان هیچ‌گاه علیه اسرائیل اقدامی انجام نخواهد داد. اما دولت فعلی عربستان محاسباتی را انجام می‌دهد تا ببیند این آشکارسازی روابط را انجام دهد یانه. اما یک مشکل وجود دارد: در جوامع دینی مثل عربستان احکام دینی ارزش است. قرآن، یهود را بدترین دشمن می‌داند. عادی‌سازی روابط، با قرآن تعارض دارد و پیامدهای اجتماعی و سیاسی خواهد داشت، از این رو عربستان نمی‌خواهد مانند سایر کشورها ریسک کند.

خبرنگار: زینب اصغریان