در چرایی این موضوع همین بس که بدانیم هرچه امکانات تشخیصی و درمانی انواع بیماری‌ها از جمله سرطان‌ها از سوی کشورها توسعه پیدا کند، بیشتر به تزریق خون احتیاج پیدا می‌کنند و این نیاز هم به طور مستمر افزایش می‌یابد.
با این همه پرسش این است که در حال حاضر سطح اهدای خون در کشور چگونه است و سازمان انتقال خون برای پاسخ‌گویی به نیاز جامعه به چه میزان اهدای خون از سوی مردم نیاز دارد؟
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران می‌گوید: شاخص‌های اهدای خون در چهار ماهه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود ۹درصد افزایش را نشان می‌دهد. ضمن اینکه ذخایر خونی کشور نیز نسبت به سال گذشته حدود ۴۰درصد افزایش داشته به گونه‌ای که در حال حاضر ذخایر خونی از حدود پنج روز در سال گذشته به میانگین هشت روز رسیده است.
افزایش سطح اهدای خون به سالی ۳ میلیون واحد
دکتر مصطفی جمالی در گفت‌وگو با قدس ضمن اشاره به اینکه سطح اهدای خون در پایان سال گذشته ۲میلیون واحد خون بوده است، می‌افزاید: با این‌حال برآورد ما این است که طی پنج تا ۱۰ سال آینده سطح اهدای خون در کشور را به ۳میلیون واحد برسانیم، چون سن جمعیت کشور در حال بالا رفتن است و بیمارستان‌ها و عمل‌های جراحی افزایش می‌یابد و از سوی دیگر با پیری جمعیت و امکان افزایش پذیرش بیماران بی‌تردید مصرف خون بیشتر می‌شود.
وی می‌گوید: در حال حاضر میانگین اهدای خون قدری به سمت میانسالی رفته و متأسفانه استفاده از ظرفیت جوانان در سال‌های اخیر کمی مغفول مانده و از این ظرفیت چندان استفاده نشده است. بنابراین باید علاوه بر گسترش پایگاه‌های انتقال خون، روی فرهنگ‌سازی برای اهدای خون به‌ویژه از سوی جوانان تأکید کنیم تا جوانان برای اهدای خون مشتاق شوند و این‌گونه ظرفیت اهدای خون در کشور حفظ و ارتقا پیدا کند چون از سوی دیگر افرادی که سنشان بالا می‌رود از چرخه اهدای خون خارج می‌شوند.
جمالی درباره چرایی ثابت ماندن سطح اهدای خون از سوی زنان جامعه ایران در زیر ۵درصد طی دو، سه دهه اخیر و برنامه ویژه سازمان انتقال خون برای افزایش اهدای خون از سوی این گروه هم می‌گوید: برای این منظور باید یک برنامه‌ریزی درازمدت صورت گیرد. باید برنامه‌های ۱۰ تا ۲۰ ساله داشته باشیم. علاوه بر این باید فرهنگ‌سازی کنیم و این مسئله باید از مدارس شروع شود.
البته ما در محلات تهران که تیم‌های انتقال خون را مستقر کرده‌ایم شاهد هستیم اهدای خون از سوی بانوان به ۲۵درصد افزایش پیدا کرده است که نشان می‌دهد اگر امکانات انتقال خون را در نزدیکی محل سکونت مردم مستقر کنیم اهدای خون از سوی جامعه زنان کشور افزایش می‌یابد.
وی با بیان اینکه سطح اهدای خون از سوی زنان در دنیا بین ۳۰ تا ۳۵درصد است که متأسفانه این رقم در ایران زیر ۵درصد است، می‌گوید: درخصوص دلایل پایین بودن این سطح در کشور عده‌ای می‌گویند در بعضی از مناطق کشور مثل سیستان‌وبلوچستان کم‌خونی در بین بانوان شایع است یا فشارخون خانم‌ها کمی پایین‌تر از آقایان است. اما به نظر من دلیل اصلی این موضوع نبود اطلاع‌رسانی کافی به مردم و نبود امکانات انتقال خون در محلات و در نزدیکی محل سکونت افراد است.
کمبود شدید سامانه سیار انتقال خون
جمالی از کمبود شدید سامانه سیار انتقال خون در کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: به همین دلیل نتوانسته‌ایم چندان از ظرفیت جمعیت روستایی که دارای خون سالمی هستند و بسیار هم پای کارند و تمایل زیادی به اهدای خون دارند استفاده کنیم. یعنی اصلاً برای اهدای خون از سوی این جمعیت فکری نشده است. بنابراین باید اتوبوس‌های انتقال خون به تعداد کافی در کشور داشته باشیم تا به نوبت به بخش‌ها و روستاهای کشور بروند و به این وسیله جمعیت روستایی را هم زیر پوشش اهدای خون ببریم و ظرفیت بالقوه و بزرگی را برای آینده کشور در اهدای خون ایجاد کنیم.
جمالی سپس به بحث تأثیر کرونا بر اهدای خون در کشور می‌پردازد و می‌گوید: کرونا بر سطح اهدای خون در ایران کمی تأثیر داشت اما این تأثیر به نسبت کشورهای دیگر کمتر بوده است. خیلی از کشورها از جمله آمریکا و کشورهای اروپایی به‌دنبال شیوع این بیماری کاهش اهدای خون بین ۲۵ تا ۳۰درصد را تجربه کردند که این رقم کاهش برای اهدای خون در ایران حدود ۸درصد بوده است.
اهدای خون؛ پولی یا داوطلبانه؟
مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در پاسخ به این پرسش که آیا سیاست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر رایگان بودن اهدای خون همچنان ادامه خواهد داشت، می‌گوید: بی‌تردید ادامه خواهد داشت، چون اگر غیر از این باشد ممکن است فرد معتادی برای اینکه پولی دریافت کند به پایگاه انتقال خون مراجعه کند و به پرسش‌ها جواب درستی ندهد مثلاً نگوید معتاد است و هپاتیت دارد و یا دچار فلان بیماری است. از سوی دیگر آزمایش خون هم تا حدی جواب می‌دهد. یعنی ممکن است آزمایشی که از یک شخص گرفته می‌شود بیماری وی را نشان ندهد. در نتیجه خون ناسالم به یک بیمار سالم تزریق شود و فرد سالم هم دچار همان بیماری شود. بنابراین اهدای خون به صورت پولی را سیاست درستی نمی‌دانیم و مثل گذشته بر اهدای خون به صورت داوطلبانه تأکید داریم. ضمن اینکه اهدای خون حس نوع‌دوستی را در افراد جامعه تقویت می‌کند.
خبرنگار: محمود مصدق
نظر شما