با این حال، مراکز یاد شده همچون سایر بخش‌های حوزه سلامت این روزها به دلیل افزایش تورم و حذف ارز دولتی- ۴۲۰۰ تومانی- از کالاهای اساسی از جمله تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند.
آزمایشگاه‌ها به آزمایش به روش دستی رو آورده‌اند
مدیر یک آزمایشگاه بخش خصوصی در بولوار کشاورز تهران که نخواست نامش فاش شود درباره تأثیرات حذف ارز دولتی روی فعالیت آزمایشگاه‌ها به قدس می‌گوید: تا پیش از این اتفاق همه آزمایشگاه‌ها از روش اتوماتیک یا کیت‌های دستگاهی برای انجام آزمایش‌های بیماران استفاده می‌کردند که میزان خطای آن حداقل و کیفیت جواب آزمایش‌ها بالا و قابل اطمینان بود؛ اما با حذف ارز دولتی الان بسیاری از آزمایشگاه‌ها دوباره دستگاه‌های اتوماتیک را کنار گذاشته و به همان روش دستی و استفاده از کیت‌های آزمایشگاهی الایزا رو آورده‌اند که دقت آزمایش در آن پایین است و کیفیت لازم را ندارد؛ دود این موضوع به چشم بیماران، آزمایشگاه‌ها و حتی نظام سلامت می‌رود.
وی با اشاره به اینکه کیت‌های با کیفیت و معتبر دیگر وارد کشور نمی‌شوند، می‌افزاید: البته ما برای اینکه تست‌ها دقت بالایی داشته باشند و از سوی دیگر آزمایشگاه‌های متعددی با این مرکز کار می‌کنند همچنان از کیت‌های دستگاهی استفاده می‌کنیم چون خودمان آن‌ها را وارد می‌کنیم اما در حال حاضر تهیه و استفاده از کیت‌های دستگاهی به دلیل قیمت بالای آن‌ها برای آزمایشگاه‌های کوچک مقرون به‌صرفه نیست. ضمن اینکه بیمه‌ها هم کیت‌های دستگاهی را زیر پوشش قرار نمی‌دهند و فقط کیت‌های آزمایشگاهی الایزا را پوشش می‌دهند که این کیت‌ها هم چون کیفیت لازم را ندارند برای آزمایشگاه‌ها صرفه اقتصادی ندارند.
وی همچنین از کمبود مواد و محلول مورد نیاز برای آنجام آزمایش به روش اتوماتیک خبر می‌دهد و می‌گوید: وقتی محلول نباشد عملاً کیت دستگاه نخواهد بود و کیت نباشد، کنترل دستگاه هم نیست چون همه با هم ارتباط دارند. به همین خاطر قبلاً شرکت‌ها به آزمایشگاه‌ها به صورت امانت دستگاه می‌دادند تا این مراکز از آن‌ها کیت خریداری کنند اما وقتی کیت با کیفیت وارد نمی‌شود شرکت‌ها هم از آزمایشگاه‌ها خواستند یا دستگاه به امانت گذاشته شده را از آنان خریداری کنند یا به آنان تحویل دهند، که خیلی از آزمایشگاه‌ها این کار را کردند.
هزینه‌های کیفیت آزمایش‌ها را پایین آورده‌اند
دکتر حسن بیات عضو انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی ایران و متخصص کنترل کیفیت آزمایشگاهی هم با اشاره به اینکه آزمایشگاه‌های تشخیص پزشکی از یک سو با موضوع افزایش افسار گسیخته قیمت وسایل و مواد و از سوی دیگر کمبود تجهیزات و مواد مرغوب مواجه هستند، به قدس می‌گوید: مهم‌ترین آسیب حذف ارز دولتی به بخش آزمایشگاهی این است که آزمایشگاه‌ها هزینه‌های کیفیت را پایین آورده‌اند. در واقع آزمایشگاه‌ها برای ارائه کار با کیفیت به مردم علاوه بر تکرار آزمایش باید از مواد کنترل کیفیت برای دستگاه‌ها استفاده کنند که چنین فرایندی هزینه‌بر است در نتیجه این مراکز هم مجبور می‌شوند از کیفیت کارشان بزنند که پیامدش به مخاطره افتادن سلامت جامعه است.
وی با اشاره به اینکه آزمایشگاه‌ها برای به‌روز کردن دستگاه‌ها و تجهیزات خود و همچنین خرید مواد کنترلی چندان ورود نمی‌کنند، می‌افزاید: این در حالی است که وقتی آزمایش کشت خون یا ادرار انجام می‌گیرد و در سطوح پایین‌تر از حد طبیعی، در حد طبیعی و بالاتر از حد طبیعی جواب تولید می‌شود باید در این سه سطح کنترل کیفیت بگذاریم. اما الان هیچ آزمایشگاهی زورش نمی‌رسد در سه سطح یاد شده، کنترل کیفیت بگذارد. یعنی همه آزمایشگاه‌ها خود را به یک سطح کنترل کیفیت محدود کردند که در این یک سطح هم گاهی مواد کنترل کیفی پیدا نمی‌شود تا آن را بخرند در حالی که در سال‌های گذشته کنترل کیفیت آزمایش‌ها در سه سطح انجام می‌شد.
بیات با اشاره به اینکه به دلیل برخی از مشکلات از جمله افزایش تورم و گرانی اجناس در کشور بسیاری از آزمایشگاه‌ها از انجام آزمایش‌های تخصصی غافل مانده‌اند و بیشتر به‌دنبال انجام آزمایش‌های ساده مانند آزمایش قند، اوره و کراتین هستند، تصریح می‌کند: البته الان هزینه انجام تست‌های خیلی معمولی هم بالاست، یعنی یک آزمایش قند خون یا چربی اگر با کیفیت انجام شود برای بیمار و آزمایشگاه گران تمام می‌شود، چون مواد با کیفیت وجود ندارد یا اگر باشد خیلی گران است.
وی از تداوم افزایش قیمت تجهیزات و مواد آزمایشگاهی و همچنین کمبود آن‌ها ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: این موضوع هزینه‌های آزمایشگاهی را سنگین می‌کند به طوری که خیلی از آزمایشگاه‌ها مجبور می‌شوند درشان را تخته کنند یا از کیفیت کارشان بزنند.
کمبود تجهیزات آزمایشگاهی فراگیر نیست
اما دکتر عبدالحسین ناصری مدیرکل آزمایشگاه مرجع وزارت بهداشت و درمان اگرچه می‌پذیرد افزایش تورم به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا روی تأمین بهنگام و کافی وسایل تشخیصی آزمایشگاه پزشکی (IVD) تأثیر منفی داشته اما معتقد است کمبود تجهیزات آزمایشگاهی فراگیر نیست.
وی به قدس می‌گوید: در برخی بیماری‌ها فقط اطلاعات بدست آمده از نتایج آزمایش‌ها می‌تواند در تشخیص بیماری به پزشک کمک کند. آزمایشگاه‌های پزشکی در ایران با استفاده از فناوری‌های نوین و توسط متخصصان مختلف و با کمترین قیمت، نقش منحصر به فردی در تشخیص بیماری‌های نوپدید و بازپدید نظیر کووید۱۹، سل، آبله میمونی و غیره ایفا می‌کنند. مثلاً آزمایش PCR کرونا در ایران ارزان‌تر از هر کشور دیگری است.
وی سپس به موضوع تأثیر افزایش تورم و گرانی روی آزمایشگاه‌ها می‌پردازد و می‌گوید:
بی شک تحریم‌های ظالمانه آمریکا روی تأمین بهنگام و کافی وسایل تشخیصی آزمایشگاه پزشکی (IVD) تأثیر منفی داشته و برخی از این وسایل به اندازه کافی و به‌موقع به دست آزمایشگاه‌های پزشکی نمی‌رسد؛ اما این‌گونه نیست که آزمایشگاه‌ها از انجام این آزمایش‌ها منصرف شده باشند. آزمایشگاه مرجع سلامت، اداره کل امور تجهیزات و ملزومات پزشکی، انجمن‌های آزمایشگاهی، شرکت‌های تأمین‌کننده تجهیزات و ملزومات آزمایشگاهی و سایر نهادها و سازمان‌ها در تلاش هستند با اصلاح یا ارتقای فرایندهای تولید و واردات این وسایل، مشکلات موجود را حل کنند.
وی می‌گوید: در همه کشورها برخی سری ساخت‌های کیت‌ها و فراورده‌های آزمایشگاهی از کیفیت مطلوب برخوردار نیستند و بلافاصله فراخوان می‌شوند. متأسفانه فرایند فراخوان محصولات معیوب آزمایشگاهی از سرعت و قاطعیت کافی برخوردار نیست. در سال‌های اخیر این مشکل بیشتر شده است. با اداره کل امور تجهیزات و ملزومات پزشکی برای تشدید نظارت‌ها و انجام ارزیابی محصولات موجود در سطح بازار رایزنی‌هایی انجام شده است. به‌زودی از محصولات موجود در سطح مصرف نمونه‌برداری و نمونه‌های جمع‌آوری شده ارزیابی عملکرد خواهند شد. چنانچه محصولی از کیفیت لازم برخوردار نباشد، اقدامات قانونی ازجمله فراخوان و جمع‌آوری محصولات توزیع شده اعمال می‌شود.
ناصری سپس به پیامدهای کمبود تجهیزات و مواد مصرفی آزمایشگاهی و پایین بودن کیفیت آن‌ها می‌پردازد و می‌گوید: این موضوع فراگیر نیست و در مورد برخی سری ساخت‌های بعضی از کیت‌ها و فراورده‌ها صادق است.
خبرنگار: محمود مصدق
نظر شما