به گزارش قدس آنلاین، «پیروزی طالبان نه تنها برای پاکستان مفید نخواهد بود بلکه احتمالاً بر مشکلات سیاسی و راهبردی آن خواهد افزود»؛ این دیدگاه اقبال احمد، پژوهشگر پاکستانی است که اگر چه بیش از ۲۰سال پیش و در جریان دور نخست سلطه طالبان بر افغانستان بیان شده، اما با توجه به شرایط فعلی، در حقیقت می‌تواند توصیفی برای وضعیت کنونی پاکستان نیز باشد.
اگرچه به نظر با تسلط دوباره طالبان بر کابل، این‌گونه احساس می‌شد دوره‌ای از ماه عسل میان اسلام‌آباد و این گروه آغاز خواهد شد ولی درگیری‌های مدام مرزی، شاخ و شانه کشیدن‌ها برای یکدیگر و اعلام پایان آتش‌بس از سوی تحریک طالبان پاکستان که با حاکمان کابل دوستی نزدیکی دارند نشان‌دهنده چالش‌های پیش روی دوطرف است. سفر اخیر حنا ربانی، معاون وزارت خارجه پاکستان به کابل هم با هدف سروسامان دادن به این روابط آشفته انجام گرفت؛ با این حال درباره موفقیت این سفر و دستیابی به نتایج مطلوب اسلام‌آباد تردیدهای زیادی وجود دارد. اکنون این پرسش مهم مطرح می‌شود که اسلام‌آباد چه توقعات و درخواست‌هایی از طالبان دارد و حاکمیت جدید طالبان به چه میزان آن‌ها را برآورده ساخته است؟
توقعات سیاسی و امنیتی
بر کسی پوشیده نیست تمامی تلاش‌های سیاسی و امنیتی چند دهه اخیر اسلام‌آباد در ارتباط با افغانستان بر دو محور اساسی تمرکز داشته؛ نخست، حل مشکلات مرزی و به‌ویژه تعیین تکلیف خط مرزی دیورند. با در نظر گرفتن این موضوع که هیچ یک از دولت‌های مستقر در افغانستان این مرز را به رسمیت نشناخته‌اند، اسلام‌آباد توقع داشت طالبان به عنوان یک نظام وابسته و وامدار پاکستان از یک‌سو و برخوردار از اندیشه‌های اسلام‌گرایانه در برابر ناسیونالیسم پشتون از سوی دیگر، بتواند به این معضل پایان دهد.
ولی آنچه تاکنون در عمل رخ داده فرایندی کاملاً معکوس را نشان می‌دهد؛ استقرار نظام طالبان در افغانستان سبب شده پیوند میان پشتون‌های دو سوی مرز بیش از گذشته تقویت و تحریک طالبان پاکستان(تی‌تی‌پی) به عنوان یک نیروی همفکر و همسو با طالبان افغانستان، از جای پای محکمی در داخل این کشور برخوردار شود. اما در شرایطی که تقابل با هند و یافتن عمق راهبردی در برابر این کشور دومین هدف سیاسی‌امنیتی حمایت پاکستان از طالبان را تشکیل می‌دهد، عملکرد طالبان در دور جدید حاکمیتشان به نحوی بوده که نشان می‌دهد آن‌ها بیش از آنکه رگه‌های اسلام‌گرایانه و جهان‌گرایی اسلامی داشته باشند، ضمن تکیه بر عناصر ناسیونالیسم پشتون، از برقراری رابطه و همکاری نزدیک با دهلی‌نو نیز ابایی ندارند.
توقعات اقتصادی پاکستان از طالبان
از زمان فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشورهای آسیای مرکزی، اتصال به بازارها و منابع انرژی این کشورها همواره در زمره یکی از اهداف بنیادین دولت‌های پاکستان قرار داشته است. در همین راستا بسیاری کمک‌های اسلام‌آباد به شکل‌گیری و تقویت طالبان را برهمین مبنا توجیه کرده‌اند. در حالی که قدرت‌یابی دوباره طالبان فرصتی نو در اختیار پاکستان قرار داده تا به ایده‌ها و در واقع آرزوهای اقتصادی چند دهه‌ای خود جامه عمل بپوشاند، به نظر می‌رسد عملکرد طالبان و حرکت آن‌ها بر همان مدار ۲۰سال پیش موجبات خشم و ناراحتی اسلام‌آباد را فراهم کرده است.
در این راستا سیاسیون پاکستان می‌دانند تا زمانی که طالبان در بعد داخلی انعطاف نشان نداده و در جلب نظر مساعد کشورهای آسیای مرکزی و در کنار آن‌ها ایران نکوشند، تلاش‌های اقتصادی آن‌ها نیز بیهوده خواهد بود. همزمانی سفر حنا ربانی معاون وزیر خارجه پاکستان با برگزاری نشست امنیتی هرات در تاجیکستان احتمالاً نشان‌دهنده این درک از سوی اسلام‌آباد است.
خبرنگار: میراحمدرضا مشرف
تبادل نظر