به گزارش قدس خراسان، طوفان‌های شن که برخی روزهای سال را برای مردمان شهرستان سرخس مثل شب، تیره و تار می‌کند، افزایش مناطق بیابانی استان، حدود دو برابر شدن کانون‌های فرسایش بادی و بیابانی شدن مشهد در چهار سال اخیر، آژیر خطرهایی برای منابع طبیعی استان است که بی‌توجهی به آن‌ها گریبانگیر همه ما خواهد شد. آنچه در ادامه می‌خوانید، بخش دوم گفت‌وگو با محسن فنودی، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی است.
علت اصلی ریزگردها در خراسان رضوی چیست و برای شهرستان سرخس که بیشتر از سایر مناطق گرفتار این موضوع است، چه تدبیری اندیشیده شده است؟
منبع اصلی ریزگردها در منطقه سرخس، خارج از کشور و در صحرای قره‌قوم و دریاچه آرال است. مقداری از این گرد و غبار هم مربوط به منابع محلی بوده که بر اثر خشکسالی ایجاد شده است. از جمله اقداماتی که برای تثبیت شن‌های روان و کاهش گرد و غبار انجام داده‌ایم، نهال‌کاری است که متأسفانه افراد سودجو اقدام به قطع تاغزارها برای تولید زغال می‌کنند. از دیگر اقدامات این بوده که با آستان قدس رضوی و شرکت نفت و گاز سرخس تفاهم‌نامه‌ای برای پروژه‌های بیابان‌زدایی نوشتیم و در همین راستا از محل مسئولیت‌های اجتماعی شرکت نفت و گاز سرخس ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای این موضوع در نظر گرفته شده که امیدواریم در یکی دو سال تخصیص پیدا کند. سال جاری در اداره کل منابع طبیعی نیز برای مطالعات و اجرای عملیات بیابان‌زدایی در مجموع ۸میلیارد تومان اعتبار تصویب کردیم تا بتوانیم فرسایش خاک و ریزگردها را در این شهرستان کنترل کنیم. البته این موضوع با اعتبارات دولتی به تنهایی حل و فصل نمی‌شود؛ بلکه مهم‌ترین موضوع مشارکت مردمی است. مردم خودشان باید نسبت به این موضوعات حساس باشند و اجازه ندهند افراد سودجو تاغزارها را تبدیل به زغال کنند. نهال‌کاری و کشت گیاهان دارویی یا طرح‌های گردشگری(بیابانگردی) اقدام‌های دیگری است که اگر مردم بخواهند مشارکت کنند، ما هم کمکشان می‌کنیم و افزون بر کنترل ریزگردها برای خودشان هم منافع اقتصادی دارد.
در خصوص کنترل منابع ریزگردها در ترکمنستان چه اقدامی انجام داده‌اید؟
این موضوع چون بین‌المللی است، از طریق استانداری و سازمان منابع طبیعی و محیط زیست در تهران پیگیری می‌شود.
مالچ‌پاشی جزو تجارب جهانی در کنترل شن‌های روان و گردوغبار است. چرا این موضوع در خراسان رضوی خیلی نمود عینی ندارد؟
مالچ‌های غیر گیاهی خیلی توصیه نمی‌شود؛ چون خودش عوارضی برای گیاهان بیابانی و آب‌های زیرزمینی دارد. اکنون بیشتر توصیه بر مالچ‌های گیاهی است؛ اما تأکیدی که بخش فنی و کارشناسی سازمان منابع طبیعی برای کنترل این مشکلات دارد، بر نهال‌کاری، بادشکن، کنترل رواناب و از همه مهم‌تر جلب مشارکت مردم است؛ چرا که اگر همه اقدامات به نحو احسن انجام شود؛ ولی مردم حمایت و مشارکت نداشته باشند، ما موفق نخواهیم بود.
یکی از منابع ریزگردها، فعالیت معادن است. برای این موضوع چه اقدامی داشته‌اید؟
در برخی نقاط، معادن سبب حرکت گردوغبار و ریزگردها می‌شوند. با پیگیری‌هایی که انجام داده‌ایم، برخی معادن اکنون بند خاکی ساخته‌اند و برخی دیگر در پروژه‌های نهال‌کاری و بیابان‌زدایی مشارکت می‌کنند.
چند معدن برای منابع طبیعی مشکل ایجاد کرده‌اند و چگونه با آن‌ها برخورد می‌شود؟
برای معادنی که پروانه بهره‌برداری صادر شده، دو نوع تخلف عمده مشاهده می‌شود؛ در شکل نخست معدنکار در خارج از محدوده پروانه بهره‌برداری، عملیات معدنی را انجام می‌دهد که در این موضوع، منابع طبیعی از طریق مراجع قضایی با متخلفان برخورد جدی می‌کند. در این خصوص امسال بیش از ۱۰پرونده تخلف تنظیم شده و مراحل رسیدگی در مراجع قضایی در حال پیگیری است.
شکل دوم تخلف این است که معدنکار در داخل محدوده دارای پروانه بهره‌برداری؛ اما بدون پرداخت حقوق عرفی دامداران، اقدام به بهره‌برداری کند. در این خصوص اخطارهای مختلفی توسط اداره منابع طبیعی شهرستان به متخلفان ارسال می‌شود تا حقوق دامداران را پرداخت کنند.
خراسان رضوی به لحاظ فرسایش بادی و بیابان چه وضعیتی دارد؟
در حال حاضر ۲۳ شهرستان خراسان رضوی بیابانی هستند که چهار شهرستان مشهد، درگز، ششتمد و زبرخان در چند سال اخیر بیابانی شده‌اند.
عواملی مانند چرای بی‌رویه دام، تغییر اقلیم، استفاده غیر اصولی از مرتع و قطع تاغزارها موجب بیابان‌زایی می‌شود. در سال ۹۷، تعداد کانون‌های فرسایش بادی ۱۵کانون در ۲۰ شهرستان با مساحت کل ۷۶۸ هزار هکتار بوده و حالا به ۳۰ کانون در ۲۳ شهرستان و با وسعتی معادل یک میلیون و ۲۵۵ هزار هکتار رسیده است.
مجموع اعتبارات منابع طبیبعی در سال جاری چقدر است و در سفر استانی ریاست جمهوری، چه میزان اعتبار به این بخش اختصاص یافت؟
امسال در مجموع بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبارات استانی و ملی برای منابع طبیعی استان تصویب شد و از ۱۸۷ میلیارد تومان که مربوط به سفر ریاست جمهوری بود تاکنون ۵۳میلیارد تومان تخصیص یافته است.
تأثیر رشد چشمگیر تعداد باغ‌ویلاها و حفر چاه‌های غیرمجاز بر بیابان‌زایی را تشریح بفرمایید.
حفر چاه‌های غیرمجاز در باغ‌ویلاها سبب افت سطح آب‌های زیرزمینی، نشست و شکست زمین و از بین رفتن مراتع، افزایش کانون‌های فرسایش بادی و در نهایت بیابانی شدن اراضی می‌شود. اگر این‌قدر بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی برداشت نشود، ما می‌توانیم نهال‌کاری انجام دهیم و از بیابانی شدن جلوگیری کنیم.
سهم خراسان رضوی از طرح ملی کاشت یک میلیارد نهال چقدر است و تحقق آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
همان‌طور که به درستی اشاره کردید، طرحی که توسط ریاست جمهوری و وزیر جهاد به منابع طبیعی ابلاغ شد، طرح کاشت یک میلیارد نهال در کشور است که قرار است از سال ۱۴۰۲ به مدت چهار سال انجام شود. سهم خراسان رضوی از این طرح ملی، تولید ۳۶ میلیون اصله نهال است که برنامه را با نهالستان‌های سه شهرستان مشهد نیشابور و کلات آغاز کرده‌ایم و امیدواریم بتوانیم این تعداد را در چهار سال تولید کنیم. در سال جاری با وجودی که هنوز طرح آغاز نشده، یک میلیون و ۳۰۰ اصله نهال تولید و آماده توزیع کرده‌ایم.
گفتگو: معصومه مومنیان
نظر شما