نمونه تام زندگی اسلامی زمانی شکل می‌گیرد که دین به مرحله کمال خود رسیده باشد. واقعه غدیر خم به عنوان نقطه عطف تحولات اسلامی، منشأ اکمال دین و اتمام نعمت تلقی می‌شود. آیه سوم سوره مائده ناظر بر این امر است. با توجه به این نکته می‌توان اذعان کرد که غدیر خم شاکله زندگی اسلامی را در تمامی حوزه‌ها بنا می‌نهد به این صورت که از یک سو با ارائه اصل مهم امامت و ولایت، یکی از ارکان اعتقادی زندگی اسلامی را تشکیل می‌دهد و از سویی دیگر در پرتو این اصل مهم، مؤلفه‌های فردی و اجتماعی سبک زندگی رهپویان طریق ولایت را ترسیم می‌کند.

در گفت‌وگو با دکتر اصغر طهماسبی بلداجی سبک زندگی در خطبه غدیر و مؤلفه‌های اعتقادی و فردی و اجتماعی متأثر از این مهم را مورد بررسی قرار دادیم.

اعتقاد به ولایت پیش شرط داشتن زندگی اسلامی

دکتر طهماسبی بلداجی در ابتدا با بیان این نکته که رسیدن به حیات طیبه نتیجه خطبه غدیر است، می‌گوید: پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیر خم، نمونه سبک زندگی اسلامی را در حیطه ایمان و عمل صالح تبیین می‌کند که ثمره آن رسیدن به حیات طیبه‌ای است که خداوند به آن وعده داده است. غدیر خم بیانگر مهم‌ترین اصل اعتقادی دین اسلام است. به این معنا که در غدیر خم امامت و ولایت به عنوان نعمت بزرگ بر مسلمانان و مایه اکمال دین به عرصه ظهور می‌رسد. این رکن اعتقادی زیر بنای سبک زندگی اسلامی را تشکیل می‌دهد که از این حیث تمام جهات زندگی اسلامی را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد.

او توضیح می‌دهد: غدیر پیام‌آور یکی از مهمترین اصول اعتقادی دین اسلام و امامت و ولایت است که اکمال دین و اتمام نعمت در پی آن بوده است. اهمیت بحث از امامت و ولایت در سبک زندگی اسلامی از اینجا مطرح می‌شود که پیامبر اکرم(ص) فرمود هر که بمیرد و امام خود را نشناسد مردنش مانند مردن زمان جاهلیت است. قرآن کریم نیز به این مطلب مهم نیز توجه داشته و ولی و سرپرست انسان را در آیه 55 سوره مائده معرفی کرده است. «ولی شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‏اند: همان کسانی که نماز برپا می‏دارند و در حال رکوع زکات می‏دهند» که مفسران شیعه و برخی از مفسران اهل سنت نزول این آیه مبارک را در شأن امام علی(ع) می‌دانند. همچنان که پیامبر اکرم(ص) در حدیث معتبر ثقلین، قرآن و عترت را دو رکن جدایی‌ناپذیر معرفی کرده و تمسک به آن دو با هم را رمز رهایی از گمراهی و ضلالت بر شمرده است. بنابراین شرط رهایی از ضلالت و گمراهی و داشتن زندگی اسلامی، اعتقاد راسخ به ولایت و امامت ائمه(ع) است.

توحید در ولایت و اطاعت

این پژوهشگر تاریخ اسلام ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین بُعد زندگی اسلامی و زیربنایی‌ترین رکن آن، اعتقادات است که شاخصه‌ها و مؤلفه‌های زندگی اسلامی از آن نشأت می‌گیرد. به بیان دیگر این اصول اساسی هستند که به زندگی معنای اسلامی بودن را می‌دهند. این شاخصه‌ها زمینه‌های لازم برای رسیدن به حیات طیبه را فراهم می‌کنند که از آن تعبیر به ایمان می شود. غدیر به معنای واقعی شاخصه‌های اصلی زندگی اسلامی را به عرصه ظهور می‌آورد و به همین جهت دین به مرحله اکمال خود می‌رسد.

دکتر طهماسبی بلداجی عنوان می‌‎کند: از اساسی‌ترین اصول اعتقادی در سبک زندگی اسلامی، توحید است. در غدیرخم توحید ناب از چند جهت تجلی پیدا می کند که این توحید شاکله اصلی سبک زندگی اسلامی است. به لحاظ معرفتی، آن هنگامی که پیامبر اکرم(ص) در خطبه غدیر خم خداوند سبحان را آنگونه که شایسته و بایسته است، توصیف می‌کند. توحید متاثر از غدیر خم که جزو اصول اعتقادی تشیع می‌شود فارغ از هر گونه توصیف و اعتقاد نابجا به خداوند است. در غدیرخم توحید نظری و عملی، توحید ذات و صفات، توحید عبودیت، توحید در اطاعت به گونه‌ای تام تجلی پیدا کرده و این توحید در سبک زندگی کسانی تجلی پیدا می‌کند که از معتقدان امامت و ولایت اهل بیت(ع) هستند. به بیانی توحید همان قبول ولایت است که می‌توان آن را توحید در اطاعت دانست.

درس‌های غدیر؛ خدا باوری، آخرت محوری و ولایت‌پذیری

این استاد حوزه و دانشگاه تشریح می‌کند: با توجه به اصل امامت و ولایت که ماحصل غدیر خم می‌باشد و خطبه غدیر پیامبر اکرم(ص) که در تبیین و تفسیر این اصل مهم است، رابطه سبک زندگی اسلامی و غدیر در تمامی حوزه‌ها مشخص می‌شود. در غدیر خم ارکان اعتقادی زندگی اسلامی به شکلی آشکار مورد تبیین قرار می‌گیرد که هر گونه شرک و ناخالصی از آن تنزیه می‌شود. خدا باوری، آخرت محوری و ولایت‌پذیری از مهم ترین ارکان اعتقادی در زندگی اسلامی است که در غدیر خم آنگونه که شایسته و بایسته است، فرا روی رهپویان طریق ولایت قرار می‌گیرد. خداوند درباره ولایت در آیه 67 سوره مائده می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ». پیامبر اکرم(ص) نیز دستور خداوند متعال را انجام می دهد و در غدیر خم امام علی(ع) و ائمه پس از ایشان را به عنوان جانشینان خود معرفی می‌کند.

این کارشناس علوم قرآن و حدیث تاکید می‌کند: اصلی‌ترین بُعد سبک زندگی اسلامی در ارتباط با غدیر، ولایت‌پذیری است. اگر یکی از ارکان اعتقادی زندگی اسلامی فرو ریزد یا زندگی اسلامی فاقد آن باشد دیگر معنای اسلامی بودن را نمی‌توان به هیچ وجه به آن زندگی داد. نبود ولایت و عدم قبول آن رهاییدن از زندگی اسلامی و خروج از ولایت خداوند است. سخنان گهربار پیامبر اکرم(ص) در غدیر خم و مواضع گوناگون  دیگر، شاهد بر این مدعا است.

غدیر محور وحدت جامعه اسلامی

این پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) تصریح می‌کند: زندگی اسلامی علاوه بر ارکان اعتقادی، در بعد عملی دارای مولفه‌هایی است. از مهمترین آنها که در غدیر مورد توجه قرار می‌گیرد اقامه نماز، پرداخت زکات و به جا آوردن فریضه حج است. این مؤلفه‌ها به گونه‌ای اهمیت دارند که زندگی اسلامی را در ابعاد فردی و اجتماعی تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. از یاد نبریم که توجه دین اسلام به تمامی حوزه‌ها، جامعیت آن را به ارمغان می‌آورد. از آن جمله بعد اجتماعی و توجه به جامعه است. در سبک زندگی اسلامی علاوه بر توجه به کمال و سعادت فرد، به آرامش عمومی و کمال جامعه نیز توجه می‌شود. غدیر نه تنها سبک زندگی فردی بلکه سبک زندگی اجتماعی را در حیطه‌های مختلف خاطر نشان می‌کند که مهمترین آن، وحدت و یکپارچگی جامعه اسلامی است.

دکتر طهماسبی بلداجی در پایان بیان می‌کند: رویکرد علمی و دور از تعصب و پیش‌داوری مغرضانه به غدیر خم، می‌تواند گامی نو در ارائه سبک زندگی اسلامی باشد که جامعه اسلامی را تحت تاثیر خود قرار دهد و مهمترین نتیجه آن، وحدت امت اسلامی در زیر پرچم ولایت و رهایی از سلطه و نفوذ استکبار در جامعه اسلامی است.