به همین بهانه و به منظور پیدا کردن راهکارهایی برای تشویق و جذب فرزندانمان به نماز خواندن، با حجت‌الاسلام محمد کاظمی، عضو شورای آموزش مرکز تخصصی نماز و استاد دانشگاه و حوزه به گفت‌وگو پرداختیم. او در این گفت‌وگو با تأکید بر اینکه نماز یکی از مهم‌ترین آداب و دستورات اسلامی است و تأثیر بسزایی در هموارسازی راه تربیت فرزندان دارد، راهکارها و رهنمودهایی کاربردی ارائه می‌دهد.
دستاوردهای اهتمام به نماز برای خانواده
حجت‌الاسلام کاظمی در ابتدای صحبت و با بیان اینکه مهم‌ترین دستاورد اهتمام به نماز برای خانواده، احساس اعتماد به یکدیگر و امنیت است، توضیح می‌دهد: وقتی اعضای خانواده اهل نماز شوند، آمار خیانت در آن خانواده خیلی پایین می‌آید زیرا هر کدام از آن‌ها خدا را شاهد و ناظر اعمال خود می‌داند. این نکته در جامعه امروز که خیانت از مهم‌ترین و دردسازترین مشکلات خانواده‌هاست بسیار کارایی دارد و مهم است.
او اضافه می‌کند: دستاورد دیگر اهتمام به نماز برای خانواده‌ها، آرامش روانی تمام اعضاست، اصلاً فلسفه تشکیل خانواده ایجاد فضایی برای رسیدن به آرامش تک‌تک اعضای آن است. خدای رحمان در آیه 28 سوره رعد می‌فرماید: الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب یعنی ای افرادی که ایمان آوردهاید و دل‌هایتان به یاد خدا آرام میگیرد، آگاه باشید که یاد خدا آرامبخش دل‌هاست. نماز به انسان‌ها یاد می‌دهد که احترام همدیگر را نگه دارند زیرا اول تا آخر نماز پر از ادب و آداب است.
کارشناس مرکز تخصصی نماز عنوان می‌کند: اعضای خانواده زمانی که به نماز اهتمام می‌ورزند، همدیگر را دشمن هم تلقی نمی‌کنند زیرا خودشان را در دستگاه بندگی می‌بینند و برای بندگی بهتر خدا به هم کمک می‌کنند. بنابراین اگر عیب و نقصی پیدا کردند یا ایرادی در وجود هم دیدند، وارد وادی عیب‌جویی، سرزنش و سرکوب نمی‌شوند و برای اصلاح و رفع عیب همدیگر اقدام می‌کنند.
ترغیب به نماز تا پیش از 12سالگی فقط با تشویق و انگیزه‌سازی
این استاد حوزه و دانشگاه به روایتی از امیرالمؤمنین علی(ع) اشاره کرده و بیان می‌کند: حضرت علی(ع) سخنان فراوانی درباره حضرت زهرا(س) دارد که یکی از آن‌ها را در نخستین روز عروسی به پیامبر(ص) گفت. رسول خدا(ص) صبح نخستین روز عروسی وارد خانه شد و از علی(ع) پرسید: همسرت را چگونه یافتی؟ حضرت علی(ع) در جواب عرض کرد: او بهترین یار برای زندگی‌ام در مسیر اطاعت از خدا خواهد بود. طبق آنچه در آیات قرآن مجید آمده، برپا داشتن و اقامه نماز یعنی خواندن نماز با تمام شرایطش می‌تواند یکی از مصادیق اطاعت از خدا و رسولش تلقی شود.
او ادامه می‌دهد: دستاورد دیگر اهتمام به نماز برای خانواده‌ها، عدالت است؛ کسی که اهل نماز باشد، به دیگران ظلم نمی‌کند و با آن‌ها عادلانه برخورد می‌کند. در این صورت حتی اگر فرد نتواند با طرف مقابلش زندگی کند، مسیر ظلم را نمی‌رود و عدل و عدالت را در تمام جوانب در نظر دارد و با عدالت رفتار می‌کند. نماز، درس عدالت و بندگی خداوند است. بنده خدا ظلم نمی‌کند. نماز درجاتی دارد و هر قدر که اعتقاد افراد به نماز قوی‌تر باشد، دستاوردهای اهتمام به نماز برای آن‌ها تجلی بیشتری خواهد داشت.
کارشناس مرکز تخصصی نماز در پاسخ به این پرسش که از نظر روان‌شناسی تربیت چگونه و از چه شیوه‌هایی می‌شود فرزندان را به نماز تشویق کرد، می‌گوید: اعتقاد دارم باید بر اساس اصول روان‌شناسی رشد بچه‌هایمان را به خواندن نماز دعوت کنیم؛ کودکان تا ۶سالگی برخوردی تقریبی با گزاره‌های دینی دارند بنابراین ما سعی می‌کنیم پیش از ۶سالگی با روش آموزش مشاهده‌ای و الگویی، بچه‌ها را به خواندن نماز ترغیب و دعوت کنیم. رفتار عملی و باورهای پنهان والدین و معلمان بدون آنکه خودشان متوجه باشند بهترین شیوه جذب یا دفع بچه‌ها از نماز است. به خاطر داشته باشیم بچه‌ها بیش از آنکه از سخنان ما درس بگیرند از رفتارهایمان می‌آموزند و بیش از آنکه رفتارهای ظاهری ما روی آن‌ها اثر بگذارد، ضمیر ناخودآگاه آن‌ها از باورهای قلبی مکتوم و پنهان ما اثر می‌پذیرد. کودکان از ۶ تا ۱۲سالگی برخوردی عاطفی با گزاره‌های دینی دارند بنابراین سعی می‌کنیم کودکانی را که در سنین مذکور قرار دارند، با روش‌های تشویقی و انگیزه‌سازی به نماز خواندن علاقه‌مند کنیم.
داشتن فرزندی نمازخوان با طی مراحل تشویقی حتی قهری
او توضیح می‌دهد: بچه‌ها از ۱۲سالگی به بعد برخوردی استدلالی با گزاره‌های دینی دارند. در واقع نوجوانان می‌خواهند فلسفه و چرایی نماز را بدانند بنابراین ما نیز با استفاده از زبان استدلال با آن‌ها صحبت می‌کنیم. روان‌شناسی رشد به ما کمک می‌کند فرزندانمان را به بهترین شکل به خواندن نماز دعوت کنیم. باید در نظر داشته باشیم که تمام اجزای تشکیل‌دهنده فضای خانواده حتی فضای خانه از در و دیوار گرفته تا اعضای خانواده، می‌توانند در دعوت کودکان به نماز خواندن مؤثر باشند. به طور نمونه وقتی اعضای خانواده با شنیدن صدای اذان به سمت وضوخانه رفته و سجاده‌ها را پهن می‌کنند، بچه‌ها ترغیب می‌شوند نماز بخوانند. اعضای یک خانواده نمازخوان کارهای روزمره‌شان را به خاطر خواندن نماز تعطیل می‌کنند و حتی در دکوراسیون منزل مسائل عبادی را در نظر می‌گیرند مثلاً جهت قبله را مشخص کرده و خانه را با تابلوهای زیبای معنوی و دینی تزئین می‌کنند تا جایگاه نماز را در وجدان اولیه و رفتار ارزش‌گذاری کودکان بالا ببرند.
حجت‌الاسلام کاظمی تصریح می‌کند: حدود ۱۱مرحله لطیف همچون آموزش مشاهده‌ای، علاقه‌مندسازی، اعتقادسازی، عادت‌سازی، انگیزه‌سازی، نهادینه‌سازی و... را برای دعوت فرزندان به نماز خواندن طی می‌کنیم اما در یک جایی اجازه داریم از روش‌های قهری برای رسیدن به هدفمان استفاده کنیم. فرض کنید شما می‌خواهید قهرمان وزنه‌برداری جهان شوید و به این موضوع اعتقاد، علاقه و باور دارید اما به استادتان می‌گویید هر جا که تنبلی کردم، سختگیری کن. در این صورت اگر استاد سختگیری نکند، احساس می‌کنید او شما را جدی نگرفته است. به بیانی دیگر هر وقت که مخاطبان و فرزندان ما از نظر اعتقادی و انگیزشی برای نماز خواندن آماده شوند، خودشان داوطلب می‌شوند که ما گاهی به آن‌ها سختگیری‌هایی بکنیم. ما زمانی اجازه داریم از روش‌های قهری برای دعوت فرزندمان به نماز خواندن استفاده کنیم که فرزندمان فلسفه نماز و اهمیت اهتمام به آن را بداند و خودش داوطلب سختگیری باشد.
نظر شما