فیلم سینمایی ضد دومین ساخته امیرعباس ربیعی بعد از ساخت فیلم «لباس شخصی» است. لباس شخصی فیلم خوش ساختی بود که در جشنواره ۳۸ فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلم ضد هم همانند فیلم قبلی ربیعی در حال و هوای دهه شصت تولید شده است که حالا به مرحله ی اکران در کشور لبنان هم رسیده است.
فیلم سینمایی ضد در ژانر درام سیاسی اثری از امیرعباس ربیعی است که آذر ماه امسال در سینماهای کشور اکران شد و از روز ۱ اسفند ۱۴۰۲ اکران فیلم ضد بصورت آنلاین، آغاز شده است. اگر بخشی از تیزر فیلم ضد را دیده باشید، حال و هوای سیاسی آنرا احساس می کنید.
روند پرداخت و بازنمایی موضوعات و حوادث مهم و ملتهب تاریخ سیاسی معاصر از اواسط دهه ۹۰ در سینمای ایران، جانی دوباره گرفت. فیلم‌هایی مانند: «سیانور» به کارگردانی بهروز شعیبی، «امکان مینا» به کارگردانی کمال تبریزی و «ماجرای نیمروز» به کارگردانی محمدحسین مهدویان، از پیشگامان شکل‌گیری این روند بودند و در ادامه، آثار دیگری مثل: «ماجرای نیمروز: رد خون» به کارگردانی مهدویان، «لباس شخصی» به کارگردانی امیرعباس ربیعی و «مصلحت» ساخته حسین دارابی نیز به بسط و امتداد آن کمک کردند.
در میان فیلم‌هایی که وقایع و موضوعات تاریخ سیاسی معاصر به‌ویژه سوژه‌هایی حساس و ملتهب از دهه ۶۰ را مبنا و دستمایه روایت‌پردازی خود قرار داده‌اند، «نفوذ» کلیدواژه‌ای مهیب و مشترک محسوب می‌شود و ازقضا امیرعباس ربیعی کارگردان جوان سینمای ایران، در هر دو اثر سینمایی خود یعنی «لباس شخصی» و «ضد»، به‌شکل ویژه‌ای بر این کلیدواژه تمرکز کرده است. ربیعی به‌واسطه بازخوانی تاریخ سیاسی معاصر در فیلم‌هایش، تلاش کرده است تا به کشف ابعاد رازآلود و واکاوی زوایای پیدا و پنهان «نفوذ» بپردازد و اساسا بخش قابل‌توجهی از اهمیت کار او در قامت یک فیلمساز، به تلاشی که برای بازشناسی و رمزگشایی از این کلیدواژه تاریخ‌ساز و در عین‌حال تاریخ‌سوز بکار می‌گیرد، بازمی‌گردد.
خلاصه داستان فیلم ضد
در خلاصه داستان رسمی فیلم ضد آمده است: «بعضی آدم‌ها می‌توانند بر «ضد» هدفی باشند که همه می‌پندارند در خدمت آن هستند. این «ضد» می‌تواند حذف یک نفر یا یک ملت باشد» اما بد نیست بدانید این فیلم به فعالیت تروریستی منافقان (سازمان مجاهدین) در ابتدای دهه ۶۰ در بستری ملتهب بین عشق و ایدئولوژی می‌پردازد.
همچنین ضد روایتی از التهابات کشور در سال ۱۳۶۰ و عشقی در دل حوادث سیاسی است و از زاویه دید منافقین و در بستر فضای ملتهب سیاسی، دو راهی بین عشق و سیاست را به تصویر کشیده و به درگیری های منافقین، بمب گذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت شهید بهشتی و یارانش می پردازد.
این فیلم فضاسازی تاریخی خوبی دارد اما در شخصیت پردازی و اطلاعاتی که در مورد آنها ارائه می دهد ضعیف است و برخی وقایع و شخصیت ها برای مخاطب مبهم باقی می ماند.
بازیگران و عوامل ضد
نادر سلیمانی، مهدی نصرتی، لیلا زارع، لیندا کیانی، مجید پتکی، مهشید جوادی، روزبه رئوفی، عماد درویشی، شیرین آقاکاشی و جواد خانی بازیگران فیلم ضد هستند.
ضد به نویسندگی حسین تراب‌نژاد، درامی سیاسی است که در بستر یکی از حوادث مهم و ملتهب ابتدای انقلاب اسلامی روایت می‌شود. این فیلم از تازه‌ترین محصولات سازمان سینمایی حوزه هنری است و محمدرضا شفیعی تهیه کننده آن است.
سایر عوامل «ضد» عبارتند از؛ مشاور فیلمنامه: جواد موگویی، مدیر تولید: علی شیرمحمدی، مدیر فیلمبرداری: هاشم مرادی، مدیر صدابرداری: علی عدالت‌دوست، طراح گریم: مرتضی کهزادی، مدیر برنامه‌ریزی: حسین دیردار، دستیار کارگردان: بهمن حسینی، عکاس: کوروش جوان، منشی صحنه: آرزو قربانی، مجری طرح: موسسه فرهنگی هنری وصف صبا، محصول سازمان سینمایی سوره.
جایزه های فیلم ضد
نادر سلیمانی / سیمرغ بلورین بهترین نقش مکمل مرد / دوره چهلم جشنواره فیلم فجر – ۱۴۰۰
محمدرضا شجاعی / سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه (مشترک با فیلم دسته دختران) / دوره چهلم جشنواره فیلم فجر – ۱۴۰۰
نقد و بررسی منتقدان درباره فیلم ضد اثری از امیرعباس ربیعی
رضا صائمی
رضا صائمی «ضد» به کارگردانی امیر عباس ربیعی هم در فرم و ساختار بصری و هم در قصه‌ای که روایت می‌کند متاثر از «ماجرای نیمروز» محمد حسین مهدویان است. قصه به بحران‌ها و درگیری‌های منافقین در تابستان سال ۶۰ و بمب‌گذاری دفتر حزب جمهوری اسلامی و شهادت شهید بهشتی و یارانش برمی گردد. با این تفاوت در زاویه دید. به این معنا که در «ماجرای نیمروز» شاهد روایت قصه از زاویه نیروهای سپاه هستیم و در «ضد» از زاویه دید منافقین به قصه نگاه می‌شود. ضمن اینکه در بستر این فضای ملتهب سیاسی شاهد یک قصه عاشقانه هستیم. در واقع می‌توان «ضد» را یک عاشقانه سیاسی دانست که در آن یک ضد قهرمان در دو راهی دشوار عشق و سیاست قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر فیلم به روایت نفوذ می‌پردازد. روایت نفوذ سعید که از گروهک منافقین به حراست حزب جمهوری نفوذ کرده و به بسترسازی ترورهای سیاسی مشغول است. مواجهه او با بیتا معشوق قدیمی‌اش به احیای دوباره عشق آنها منجر شده اما این بار این عشق مغلوب سیاست می‌شود. سعید برای اثبات وفاداری خود به سازمان سیاسی‌اش حتی عشق‌اش را هم قربانی می‌کند. «ضد» گرچه در فضاسازی تاریخی خود موفق است اما در شخصیت‌پردازی و ارائه اطلاعات دقیق درباره آنها کاستی‌های زیادی دارد مثلا مخاطب هرگز نمی‌فهمد که سعید چطور وارد گروهک منافقین و چطور به حراست حزب جمهوری اسلامی نفوذ کرده و چگونه دست به عملیلات تروریستی می‌زند. با این حال قصه خود را در بستر ملتهب بین عشق و سیاست به گونه‌ای روایت می‌کند که کشش لازم برای پیگری مخاطب را دارد.
سید آریا قریشی
فیلم ضد نسبت به فیلم قبلی ربیعی، «لباس شخصی»، یک گام رو به جلو محسوب می‌شود اما هنوز هم یک فیلم استراتژیک سطح‌پایین است. فیلم شروع خوبی دارد: فضای انتهای دهه ۱۳۵۰ به‌شکل باورپذیری به تصویر درآمده و انتخاب‌های اولیۀ فیلمنامه (با تمرکز بر اوج‌گیریِ آتش یک رابطۀ قدیمی عاشقانه در برهه‌ای حساس و ملتهب) درست به‌نظر می‌رسد. یک‌سوم ابتدایی در همین مسیر پیش می‌رود اما ماهیت ایدئولوژیکِ «ضد» از این به بعد به‌شکل زمختی خودنمایی می‌کند.
رابطۀ عاشقانه عملاً به حاشیه می‌رود(و زنی که در ابتدا به‌شدت از «سیاسی» بودن مرد مورد علاقه‌اش رنجیده‌خاطر بود این امر را ناگهان به‌سادگی می‌پذیرد؛ تک‌بعدی بودن شخصیت‌ها و مشخص‌بودنِ آشکار قطب‌بندی‌ها توی ذوق می‌زند) در حالی که در اوایل کار به‌شکل فریبنده‌ای به‌نظر می‌رسد که قرار است با دیدگاهی متعادل نسبت به شخصیت‌ها روبه‌رو باشیم؛ و البته معضل شعاری‌بودن نیز به مشکلات دیگر فیلم اضافه می‌شود. یک فیلم استراتژیک تنها زمانی موفق است که ایدئولوژی پشت فیلم راه پیشرفت داستان و عمق‌یافتن شخصیت‌ها را سد نکند. تماشای سقوط آزاد «ضد» پس از یک‌سوم ابتدایی، تأییدی است بر این گزاره.
کمال پورکاوه
تریلرهای سیاسی همواره یکی از جذاب‌ترین گونه‌های سینمایی است که با اتکا به داستان پر هیجان و کاراکترهای پیچیده و منفعت طلبش می‌تواند تا انت‌ها تماشاگر را برای تعقیب سرنوشت شخصیت‌ها با فیلم همراه نماید. فیلم «ضد» ساخته امیر عباس ربیعی اما بیش از آنکه مساله داستانپردازی و تصویرسازی یک درام پر کشش و تعلیق را داشته باشد، بیشتر به گفتگوهای سطحی داخل تاکسی و اتوبوس شبیه شده که اخبار، اطلاعات و عقاید سیاسی طیف‌های فعال دهه شصت را بازگو می‌کند.
رابطه عاشقانه به همراه نمایش ناقصی از یک کاراکتر چریک سیاسی که قرار است درامی پر از کشمکش را پیش روی تماشاگر به نمایش گذارد، با محافظه کاری فیلمساز و فرار او از تمرکز بر شخصیت‌ها، از دست رفته به نظر می‌رسد. گفت‌وگوهای طولانی بر سر عقاید ایدئولوژیک و صحنه‌هایی که گاه لحن فیلم را به یک کلیپ تلویزیونی در ستایش کاراکتر محوری (اما عمدتا غایب فیلم) تبدیل می‌کند، باعث شده، پایان پر تنش انتهایی فیلم، تاثیر چندانی بر روی تماشاگر نداشته باشد.
علی نعیمی
امیرعباس ربیعی با ضد نشان داد تسلط کافی بر خلق درام‌های سیاسی با تکیه بر رخدادهای واقعی دارد. او یک تجربه موفق را با لباس شخصی پشت سر گذاشت و حالا با تکرار روایت واقعه هفتم تیر و ماجرای نفوذ سازمان منافقین به بدنه حزب جمهوری تلاش کرد از یک داستان سیاسی به سطوح دیگری از شخصیت انسان‌ها از جمله ماجرای عشق و خیانت برسد. فیلم ریتم خوب و قابل قبولی دارد و بازی بازیگران فیلم یکدست و در خدمت پیش‌برد داستان است. نادر سلیمانی با صلابت ظاهر شده و دیگر بازیگران از جمله مهدی نصرتی و لیلا زارع و لیندا کیانی توانستند به درام قصه بال و پر بدهند. شاید اگر کمی از فضای ایدئولوژیک داستان کاسته می‌شد و فیلمساز سعی نمی‌کرد خارج از چارچوب فیلم بیانیه سیاسی بدهد مخاطب بیشتر با داستان و شخصیت چند بعدی سعید همراه می‌شد.
حال به نظر می‌رسد آنچه که ربیعی به‌عنوان کارگردانی علاقه مند به ساخت فیلم‌های سیاسی امنیتی، باید همواره از آن برحذر باشد، غلتیدن در دام کلیشه و بازتولید نعل به نعل دستاوردهای آثار پیش‌تر ساخته شده است. باتوجه به تشدید روند ساخت فیلم‌هایی سیاسی امنیتی در سینمای دهه ۹۰ ایران و احتمال امتداد این روند در دهه جاری، تداوم حرکت در این مسیر برای امیرعباس ربیعی مستلزم به‌کارگیری بداعت و خلاقیت در فرم، فضاسازی، شیوه روایت‌گری و شخصیت‌پردازی است.
نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما