جملات مذکور بخشی از اظهارات وزیر امورخارجه کشورمان در هشتمین گردهمایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند است. این اجلاس به میزبانی مشترک عمان، هند و سنگاپور با شعار «به سوی افقهای جدید شراکت دریایی» با مشارکت مقامهای عالیرتبه ۲۰ کشور عضو در مسقط برگزار شد. سیدعباس عراقچی، در این نشست با اشاره به برنامه ایران برای توسعه مناسبات منطقهای، گفت: هیچ کشوری نمیتواند در مسیر توسعه اقتصادی تنها پیش برود. همکاری منطقهای، کلید پیشرفت مشترک است. ایران بر تعهد خود به چندجانبهگرایی و همکاری اقتصادی و امنیتی در منطقه تأکید دارد. وی ادامه داد: جهان دستخوش تغییراتی بنیادین شده است. در چنین شرایطی، دیگر نمیتوانیم به مسیرهای سنتی و الگوهای قدیمی تجارت بسنده کنیم. ما باید آیندهای را طراحی کنیم که در آن، اقیانوس هند نه فقط یک مسیر ترانزیتی، بلکه یک قطب همکاریهای راهبردی و اقتصادی باشد. این همان فلسفهای است که در پس عنوان کنفرانس امسال، یعنی «سفر به افقهای جدید مشارکت دریایی» نهفته است.
مکران چرا مهم است؟
سواحل مکران به عنوان دروازه اتصال ایران به آبهای آزاد اقیانوسی از اهمیت راهبردی برخوردار بوده و جمهوری اسلامی میتواند با بهرهبرداری از این ظرفیت خدادادی، آن را به سکویی برای توسعه هر چه بیشتر سیاسی و اقتصادی بدل کند؛ موضوعی که به روشنی در سخنان عراقچی هم منعکس شد. تهران با درک همین مسئله، سیاست «دریامحور» را در اولویت راهبرد توسعه خود قرار داده است. کشوری که بیش از ۵هزارو۸۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد- ۴هزارو۹۰۰ کیلومتر آن در جنوب- اصلاً نمیتواند نسبت به آینده آن بیتفاوت باشد. توسعه دریامحور، تنها یک انتخاب برای ایران نیست؛ بلکه یک الزام است. ما دریافتهایم سواحل ما، نه فقط مرزهای طبیعی کشور، بلکه دروازههای اتصال ایران به اقتصاد جهانی هستند. از این رو، دولت چهاردهم برنامهای جامع و عملیاتی برای توسعه بنادر، حملونقل دریایی و ایجاد زنجیره تأمین منطقهای تدوین کرده است.
۲ دلیل اهمیت توجه به ظرفیتهای سواحل اقیانوسی
دلایل اهمیت منطقه مکران را از دو بعد بهطور ویژه باید مورد بررسی قرار داد.
همسایگانی با پهنای جغرافیای جهانی: حضور ایران بزرگ در قلب خاورمیانه و هم مرزی با ۱۵ کشور همسایه بیشک ظرفیت بزرگی پیشروی کشور قرار داده است. همین مسئله به عاملی تبدیل شده که جمهوری اسلامی بتواند با استفاده از این موقعیت با پیگیری سیاست همسایگی تحریمهای غرب را تا حدودی خنثی کرده و دور بزند. حالا فکر کنید اگر تهران میتوانست به جای این تعداد دولتها با همه دنیا ارتباط بگیرد؟ این موضوعی دور از تصور نیست. ساحل مکران تنها منطقه اقیانوسی ایران چنین موقعیتی برای کشورمان فراهم آورده است.
دریاها در طول تاریخ، همواره بیش از آنکه مرزهای جغرافیایی باشند، دروازههای اتصال تمدنها بودهاند. اقیانوس هند از هزاران سال پیش تاکنون، نه فقط یک پهنه آبی، بلکه شاهراهی برای تجارت، تبادل فرهنگ و توسعه تمدنی بوده است. این مسیر، بازرگانانی را از سواحل هند به آفریقا، از جزایر اندونزی به خلیج فارس و از ایران به دریای سرخ پیوند داده است. امروز نیز این میتواند مبنای ارتباطات جهانی بوده و فرصتهای جدید خلق کند.
چهارراه ارتباطی آفریقا، آسیا و اروپا: سواحل مکران قرنها بهعنوان پلی میان شرق و غرب و حتی لنگرگاهی برای اتصال آفریقا با آسیا شناخته شده است. اکنون هم حدود نیمی از حمل و نقل جهان، میان خاوردور با سایر نقاط دنیا انجام میشود. از مجموع سه کریدور حمل و نقل جهانی، دو کریدور از ایران میگذرد و چابهار، جنوبیترین نقطه کریدور شرقی – غربی (چین، هند و شرق آسیا به آسیای روسیه و اروپا)، شمال جنوب (هند و آسیای جنوبی و شرقی به آسیای میانه) جهان است. این در حالی است که این منطقه به صورت تاریخی ناحیه ارتباطی و باراندازی میان شرق آفریقا به ایران و سپس سرتاسر آسیا تلقی میشود. امروز به طور ویژه چابهار میتواند به عنوان دروازه و دالان ترانزیت منطقه جنوب شرق ایران و یک ناحیه استراتژیک برای توسعه ترانزیت و صنایع محسوب شود، این ویژگی ممتاز در دیگر مناطق ساحلی جنوب ایران و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس دیده نمیشود. مزیت منطقه آزاد چابهار موقعیت ویژهای است که پردازش محصولات صادراتی و اتصال به کریدورهای بینالمللی تجارت جهانی را دربر دارد.
دریا، پیشران و محور توسعه
با وجود ظرفیتهای موجود اما نکته ای که مشهود است و حتی مسئولان هم بر آن تأکید دارند، عدم استفاده از این موهبت خدادادی در راستای بهرهمندی کشور از منافع اقتصادی آن است. توان منطقه به حدی است که صاحبنظران تنها جغرافیای منحصربه فرد برای انتقال پایتخت از تهران را در این جغرافیا جستوجو میکنند. موقعیت مکران در دهانه دریای عمان و خلیج فارس مزیت ژئوپلتیکی منحصربه فرد در اختیار ایران قرار داده است که جمهوری اسلامی میتواند با بهرهگیری از این موقعیت از طریق موازنهسازی میان هند و چین در شمال اقیانوس هند، منافع اقتصادی و سیاسی را برای خود تأمین و قدرت ایران را در معادلات منطقهای افزایش دهد.
این مهم مستلزم درک جایگاه راهبردی تمدن «دریاپایه» است، همانگونه که رهبر معظم انقلاب، بهویژه از سال ۱۳۸۷ بهطور مکرر این مهم را به همگان گوشزد کردهاند. در این مسیر شهریورماه ۱۴۰۱ بود که سیاستهای کلی برنامه هفتم از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد که در بند ۱۱ آن به تحقق سیاستهای کلی آمایش سرزمین با توجه به مزیتهای بالفعل و بالقوه و اجرایی ساختن موارد برجسته آن با توجه ویژه بر دریا، سواحل، بنادر و آبهای مرزی تأکید شده بود. از منظر ایشان، دریای عمان عقبه اساسی و تعیینکننده سرنوشت خلیج فارس است و چابهار نقش رفع گلوگاه تنگه هرمز را بر عهده دارد. در حال حاضر در سواحل مکران برنامههای جدی توسط دولت به منظور رشد اقتصادی کلان کشور در حال انجام است. در عین حال در بودجه ۱۴۰۲ ردیف اعتباری خاصی برای سازمان توسعه سواحل مکران پیشبینی شده بود.
با توجه به نکات گفته شده توسعه سواحل مکران میتواند در نقش پیشران رشد کشور عمل کند و تلاش دشمنان برای ناکام گذاشتن طرحهای توسعهای این منطقه نشان میدهد آنها چشم دیدن پیشرفتهای کشور در این حوزه را ندارند. فشار دونالد ترامپ بر نارندرا مودی رئیس جمهور هند برای جلوگیری از سرمایهگذاری این کشور در چابهار در دیدار اخیر دو طرف در واشنگتن نمونهای از این دست است. از سوی دیگر چند ماه پیش گروهک تروریستی جیشالعدل به چابهار و راسک در بلوچستان حمله کرده و در بیانیه خود، هدف این حمله را تلاش برای ناکام گذاشتن بخشی از برنامههای طرح «توسعه سواحل مکران» اعلام کرد. این موضوع توجه هر چه بیشتر به توسعه این منطقه را ضروری مینماید. در نهایت همانطور که اشاره شد سواحل مکران به عنوان هاب ارتباطی، دنیایی از فرصتها را برای توسعه اقتصاد دریا، پیشروی کشورمان گذاشته که استفاده از آنها به افزایش اشتغال، جذب سرمایهگذار خارجی و داخلی، توسعه صنعت گردشگری، افزایش صادرات و درآمدهای ارزی از اقتصاد دریا کمک میکند و این موارد درنهایت منجر به رشد و توسعه اقتصادی میشود.
خبرنگار: هدایت جاوید
نظر شما