قدس؛ ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید: «هر خانواده ناراضی به شیوه خود ناراضی است» و این در مورد فرانسه و الجزایر نیز صادق است. روابط فرانسه و الجزایر در زمان‌های اخیر به دلیل ترکیبی از اختلافات دیپلماتیک، استراتژی‌های مهاجرت و نارضایتی‌های تاریخی رو به وخامت گذاشته است.

تنش بین فرانسه و الجزایر بر سر بازداشت یک کارمند کنسولگری الجزایر در فرانسه که گفته می شود با یک پرونده آدم ربایی مرتبط است، افزایش یافته است. در پی بازداشت این کارمند کنسولگری الجزایر در فرانسه، الجزایر نیز در اقدامی متقابل ۱۲ کارمند سفارت فرانسه را اخراج کرد؛ به نظر می رسد این تنش‌ها ریشه در استعمار ۱۳۲ ساله فرانسه بر الجزایر که در سال ۱۹۶۲ پس از ۸ سال جنگ استقلال پایان یافت دارد؛ واقعیتی که هنوز روابط بین پاریس و الجزایر را شکل می‌دهد.

الجزایر مدتهاست که به دنبال عذرخواهی پاریس برای اشتباهات دوران استعمار و دریافت غرامت بابت آزمایش‌های تسلیحات هسته‌ای انجام شده در بیابان‌های منطقه صحرا در الجزایر بوده است. این در حالی است که فرانسه تاکنون برای جلوگیری از بروز اختلافات داخلی با فرزندان استعمارگران و همچنین احتمالاً برای فرار از مسئولیت مالی احتمالی تمایلی به عذرخواهی کامل نشان نداده است.

اختلاف بر سر صحرای غربی نقطه آغاز ماجرا

روابط پاریس و الجزایر برای چندین دهه تحت تأثیر عوامل متعددی پیچیده بوده است، اما جولای ۲۰۲۴ زمانی که مکرون با به رسمیت شناختن طرحی برای خودمختاری صحرای غربی تحت حاکمیت مراکش، الجزایر را خشمگین کرد، بدتر شد؛ جرقه تنش‌ها احتمالاً زمانی روشن شد که امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه طی سفری به رباط اعلام کرد از طرح خودمختاری مراکش برای صحرای غربی حمایت می‌کند، این امر خشم الجزایر را به همراه داشت که از جنبش استقلال صحرا حمایت می‌کند. به گفته تحلیلگران، مکرون با به رسمیت شناختن شخصیت مراکشی صحرای غربی، دست به اقدامی زد که الجزایر آن را خیانت می‌داند. اما ماجرا به همین جا ختم نشد و در فوریه ۲۰۲۵، وزیر فرهنگ و رئیس مجلس سنای فرانسه از صحرای غربی بازدید کردند و در پاسخ، الجزایر روابط خود را با سنای فرانسه متوقف کرد.

امروز فرانسه درست در همان جایی ایستاده است که در سال ۱۹۶۲ بود با این تفاوت که این بار در آفریقا با از دست دادن نفوذ خود مواجه است و سرزمین‌های استعماری سابق مثل مالی و سنگال نیروهای فرانسوی را اخراج کردند و صحرای غربی و مراکش تنها مسیر باقی مانده برای فرانسه برای ادامه نفوذ در قاره سیاه است.تنشها بین فرانسه و الجزایر را به چند بخش می‌توان تقسیم کرد؛ نارضایتی‌های تاریخی، تنش‌های مهاجرتی، حوادث دیپلماتیک و مسائل اقتصادی.

نارضایتی های تاریخی

میراث استعمار و آزمایش‌ تسلیحات هسته‌ای در الجزایر همچنان به تنش‌ها دامن می‌زند. فرانسه آزمایش‌های تسلیحات هسته‌ای را در الجزایر انجام داد، سپس مواد زائد را دفن کرد و ظاهراً از دادن نقشه‌های مکان‌های زباله به الجزایر خودداری کرد، اگرچه فرانسه ادعا می‌کند که چنین کاری را انجام نداده است. این مسائل منجر به یکی از جدی‌ترین بحران‌های دیپلماتیک بین دو کشور از زمان استقلال الجزایر در سال ۱۹۶۲ شده است.

الجزایر دو جنگ استقلال را تجربه کرد، اولی علیه فرانسه (۱۹۵۴-۱۹۶۲ با ۱.۵ میلیون کشته) و دومی علیه شورشیان افراطی (۱۹۹۱-۲۰۰۲ با ۱۵۰هزار کشته)، جنگ‌هایی که ساختار دفاعی این کشور را شکل داده است. از طرفی الجزایر یکی از اعضای موسس جنبش غیرمتعهدها بود که عمدتاً متشکل از کشورهای در حال توسعه بود که به دنبال استعمارزدایی و توسعه اقتصادی عادلانه بودند که طبیعتا نارضایتی فرانسه را در پی داشت.

تنش های مهاجرتی

فرانسه الجزایر را به امتناع از پذیرش اتباع الجزایری اخراج شده متهم کرده است که این امر به تیرگی روابط بر سر سیاست های مهاجرتی منجر شده است.

حمله مرگبار ماه فوریه با چاقو توسط یک تبعه الجزایری که مقامات فرانسوی چندین بار تلاش کرده بودند او را اخراج کنند، به یک نقطه آغازین تبدیل شد و در ماه مارس الجزایر از پذیرش ۶۰ شهروند الجزایری خودداری کرد.

در ماه فوریه، یک اینفلوئنسر الجزایری TikTok که با مجوز اقامت موقت در فرانسه زندگی می‌کند، به "حمایت از یک اقدام تروریستی" متهم شد و چهار نفر دیگر از فعالین الجزایری در TikTok به دلیل تحریک به خشونت دستگیر شدند.

«برونو رتالو» وزیر کشور فرانسه پروتکل‌های توافق شده با الجزایر را نقض کرد و از روش سریع اخراج مهاجران غیرقانونی برای اخراج الجزایری هایی که ویزای اقامت معتبر فرانسه داشتند استفاده کرد. البته الجزایری‌ها به دادگاه‌های فرانسه شکایت کردند و دستور اخراج شکست شد.

در مقابل فرانسه تهدید کرد معافیت‌های ویزا برای الجزایری‌های دارای گذرنامه دیپلماتیک را تعلیق می‌کند و تهدید به «بازبینی» در پیمان مهاجرتی ۱۹۶۸ با الجزایر که تسهیل کننده اقامت الجزایری‌ها در فرانسه است کرد.

اما با فرارسیدن ماه مبارک رمضان وزارت کشور فرانسه در اقدامی آشتی جویانه، اقدام به صدور روادید موقت برای روحانیون الجزایری کرد. مکرون نیز برای کنترل خسارت به مناسبت عید فطر با عبدالمجید تبون، رئیس جمهور الجزایر تماس گرفت و وزیر دادگستری، برای آرام کردن اوضاع به الجزایر اعزام شد.

حوادث دیپلماتیک

الجزایر طی سال‌های اخیر چندین بار سفیر فرانسه را به خاطر مسائلی مانند مانورهای نظامی برنامه ریزی شده مشترک با مراکش، اجاره پایین پرداخت شده برای املاک دیپلماتیک فرانسه در الجزایر، و رفتار بد با مسافران الجزایری در فرودگاه‌های پاریس احضار کرده است. تنش‌های جاری بدون شک با تحقیقات درباره دو کارمند دولت فرانسه مظنون به جاسوسی برای الجزایر که هر دو تبعه الجزایری بودند، تشدید شد و الجزایر در اقدامی متقابل در ماه مارس، تمام کمک های فرانسه به مدارس خصوصی را ممنوع کرد.

تنش‌های دیپلماتیک بین دو کشور پیش از این نیز رخ داده بود چنانکه در سپتامبر ۲۰۲۱، الجزایر در پاسخ به ادعاهای رئیس جمهور مکرون مبنی بر اینکه الجزایر تاریخ استعمار را نادرست معرفی می‌کند و اینکه هیچ کشور الجزایری پیش از دوره تسلط فرانسه بر این کشور وجود نداشت، حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای نظامی و غیر نظامی مراکش و هواپیماهای نظامی فرانسه بست.

اختلافات بین پاریس و الجزیره در حالی باردیگر افزایش یافته است که یکشنبه گذشته پس از ماه ها مشاجره که همکاری‌های دوجانبه را در حوزه های مختلف تضعیف کرده بود، مذاکرات مقامات دو کشور پس از تماس بین امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور و عبدالمجید تبون، همتای الجزایری‌اش در ۳۱ مارس که طی آن دو طرف بر سر یک نقشه راه گسترده برای کاهش تنش ها توافق کردند و در ادامه سفر وزیر خارجه فرانسه به الجزایر از سر گرفته شد.

ژان نوئل بارو وزیر امور خارجه فرانسه در حالی پس از گفتگو با عبدالمجید تبون رئیس جمهور الجزایر مدعی شد که در حال فعال سازی مجدد تمامی سازوکارهای همکاری در همه بخش‌ها هستیم و روابط دو کشور به حالت عادی برمی‌گردد که علیرغم این سخنان خوش بینانه دیپلمات ارشد فرانسه، نه تنها هیچ جزئیات روشنی در مورد نتیجه گفتگوهای دیپلماتیک فرانسه و الجزایر ظاهر نشده است که روز گذشته اخراج کارمندان سفارت فرانسه در الجزایر خلاف آن را ثابت کرد.

چشمنداز تیره بهبود روابط

مکرون در طول سال‌ها بر شفافیت بیشتر در مورد گذشته فرانسه با الجزایر تاکید کرده و همچنین گفته است که نظام سیاسی الجزایر تاریخ استعمار خود توسط فرانسه را بر اساس "نفرت از فرانسه" بازنویسی کرده است.

سیاسیون فرانسوی‌ مدعی هستند که رهبران الجزایر هیچ تمایلی برای پایان دادن به تمرکز خود بر گذشته و نگاه کردن به چشم انداز آینده نشان نداده اند و الجزایر را به اتخاذ سیاستی متهم می‌کنند که با کاهش ۳۰ درصدی تجارت، هدف محو حضور اقتصادی فرانسه از این کشور را دنبال می‌کند و همچنین موانعی را برای مجوزهای اداری و تامین مالی جدید برای شرکت های فرانسوی فعال در این کشور ایجاد کرده است.

مسلم است که فشارها بر دولت مکرون برای تشدید سیاست های مهاجرتی، این اختلافات را در عرصه داخلی هر دو کشور تشدید کرده است و از آنجایی که حدود ۱۰ درصد از جمعیت ۶۸ میلیونی فرانسه را الجزایری‌ها تشکیل می‌دهند می‌تواند پیامدهای ناگواری در زمینه امنیتی، اقتصادی و اجتماعی برای فرانسه در پی داشته باشد.