به گزارش خبرنگار قدس آنلاین، براساس آیین‌نامه بین‌المللی حمل و نقل کالاهای خطرناک، متولیان و عوامل حمل دریایی و خشکی، مکلفند محموله‌های خطرناک را با ذکر گروه اصلی و فرعی آن و با ارائه فرم مشخصات ایمنی و قبل از ورود کالا به گمرکات اظهار کنند تا مطابق با الزامات آیین‌نامه، بسته‌بندی و برچسب‌زنی شوند. بر همین اساس بنادر، محموله‌های خطرناک را به محوطه مخصوص نگهداری کالاهای خطرناک که در زون‌بندی بندر، در محدوده‌های خاص بندری طراحی و احداث شده‌اند منتقل می‌کنند.

در این شرایط تمامی الزامات تخلیه، بارگیری و حمل و نگهداری از پای کشتی تا انبار و بارگیری با وسایل حمل زمینی و بالعکس منطبق با آیین‌نامه کالاهای خطرناک انجام می‌شود. بنابراین مسئولیت بندر و کارگزاران به عنوان سازمان‌های تحویل‌گیرنده کالا، در واقع مطابق با اظهار قانونی متولیان حمل به گمرکات و بنادر، بسته‌بندی و برچسب‌زنی کالاهای خطرناک است.

بر اساس آنچه سعید جعفری مدیرعامل شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا گفته است، متاسفانه ارزیابی اولیه و کارشناسی درخصوص حادثه روز گذشته بندر شهید رجایی نشان می‌دهد که این سانحه تلخ درپی تکرار فاجعه‌آمیزِ اظهار خلاف واقع در خصوص کالاهای خطرناک و تحویل این کالاها بدون اسناد و برچسب‌های کالاهای خطرناک رخ داده است.

قدرت انفجار، موج تخریب و سایر مشخصه‌های انفجار روز گذشته، بیانگر محموله‌های به شدت خطرناک بوده که براساس کنوانسیون FAL و قوانین و مقررات بندری بایستی توسط شرکت حمل کننده به صورت کتبی و رسمی به عنوان کالای خطرناک به بندر اظهار شود. این در حالی است که این محموله به عنوان محموله معمولی و غیرخطرناک اظهار و بسته‌بندی و تحویل بندر شده بود. متاسفانه این اظهار خلاف، با در معرض خطر قرار دادن تمامی محدوده از کشتی تا انبار در بندر، موجب بروز این سانحه شد.

اهمیت شرایط انبارداری و نگهداری از مواد مختلف، به ویژه مواد شیمیایی

کارشناسان ایمنی و بهداشت کار بر اهمیت شرایط انبارداری و نگهداری از مواد مختلف، به ویژه مواد شیمیایی، تأکید می‌کنند و این شرایط را بسیار تعیین‌کننده می‌دانند. عطاالله قاسمی، مدیر سلامت، ایمنی و محیط‌زیست پالایشگاه دوم مجتمع گاز پارس جنوبی، اعلام می‌کند که ایمنی انبارها، سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، مدیریت مناسب مواد تاریخ مصرف گذشته و رعایت اصول درست انبارداری، همگی می‌توانند نقش حیاتی در جلوگیری از حوادثی نظیر حادثه بندر شهید رجایی ایفا کنند.

به گفته قاسمی، هر ماده شیمیایی باید به صورت جداگانه و با طبقه‌بندی دقیق نگهداری شود. او بر وجود سیستم‌های اعلام و اطفای حریق و سیستم تهویه تأکید دارد و می‌گوید: این سیستم‌ها باید به طور فعال عملکرد کنند و نیاز به بازرسی‌های منظم و بررسی چک‌لیست‌های کنترل دارند. 

او همچنین اشاره می‌کند: در انبارداری مواد شیمیایی، پیوست‌هایی وجود دارد که جزئیات نگهداری هر ماده را تبیین می‌کنند که شامل روش‌های انبارداری، واکنش در شرایط اضطراری و حتی طرز شستشوی دست‌های آغشته به مواد شیمیایی می‌شود. این پیوست‌ها حدود 17 بند دارند که رعایت آن‌ها الزامی است، زیرا شرایط نگهداری هر نوع ماده شیمیایی با دیگری متفاوت است.

قاسمی همچنین به اهمیت نصب و نگهداری سیستم‌های اعلام و اطفای حریق و نیز سیستم‌های شناسایی دود و حرارت تأکید و بیان می‌کند: «این سیستم‌ها هزینه‌هایی دارند، اما هزینه آن‌ها نسبت به عواقب و حوادث ناشی از سهل‌انگاری بسیار ناچیز است. در هر پالایشگاه، مقادیر قابل توجهی از مواد شیمیایی نگهداری می‌شود و اگر بازدیدهای روزانه و ماهیانه و سیستم‌های اطفای حریق وجود نداشته باشد، خطرات جدی به وجود می‌آید». وی همچنین به نکته مهمی اشاره می‌کند که برون‌سپاری تعمیر، نگهداری و انبارداری به پیمانکاران، باید زیر نظر کارفرما انجام شود و نظارت مستمر بر عملکرد پیمانکاران ضروری است.

علت حادثه برون‌سپاری امور بنادر به پیمانکاران و کمبود نظارت کافی

کیهان مویدی، رئیس پیشین آتش‌نشانی منطقه اقتصادی انرژی پارس جنوبی، معتقد است: بی‌توجهی به دستورالعمل‌ها، برون‌سپاری امور بنادر به پیمانکاران و همچنین کمبود نظارت کافی می‌تواند دلایل احتمالی ایجاد چنین حوادثی باشد. او تأکید می‌کند که هر حادثه می‌تواند ناشی از شرایط نامناسب ایمنی یا رفتار ناایمن افراد باشد. به عبارت دیگر، خطای انسانی معمولاً ناشی از عدم آگاهی نسبت به دستورالعمل‌ها یا عدم آموزش‌های لازم است که در نهایت منجر به سهل‌انگاری و رعایت نکردن ملاحظات ایمنی می‌شود.

مویدی بیان می‌کند:شرایط محیط کار نیز معمولاً ناایمن است و در این حادثه، تأثیر رفتار ناایمن به دلیل سهل‌انگاری و نداشتن آموزش، برجسته بوده است. او تأکید دارد که در مدیریت ایمنی، عمدتاً وزن بیشتری به رفتار ناایمن داده می‌شود و این رفتار ممکن است ناشی از عدم آموزش، نبود نظارت و نبود دستورالعمل‌های کارآمد باشد.

به علاوه، مویدی توضیح می‌دهد: برخی از استانداردهای مربوط به حمل، انبار و نگهداری مواد شیمیایی ممکن است به خوبی اجرا نشوند و تنها بر روی کاغذ باقی بمانند، به ویژه زمانی که کار به پیمانکاران برون‌سپاری می‌شود. او می‌گوید: «در بسیاری از موارد، پیمانکاران تلاش می‌کنند تا هزینه‌ها را کاهش دهند و از این رو ممکن است نیروهای کم‌تجربه‌تری را استخدام کنند و این موضوع می‌تواند به لحاظ ایمنی خطرناک باشد».

وی بر اهمیت نظارت دقیق بر فعالیت پیمانکاران تأکید  و بیان می‌کند: در صورتی که پیمانکاران متعهد به رعایت مسائل ایمنی و کیفیت کار باشند و نمایندگان ایمنی بر فعالیت‌های آن‌ها نظارت داشته باشند، می‌توان از بروز چنین حوادثی جلوگیری کرد. او با اشاره به حوادث مشابه در معادن و دیگر صنایع، به این موضوع می‌پردازد که یادآوری خطرات و توجه به شرایط ایمنی می‌تواند به کاهش حوادث کمک کند و با توجه به سابقه‌های جهانی، توجه و تمرکز بر ایمنی در محیط کار باید در اولویت قرار گیرد.

به هر روی، نگهداری کانتینرهای خطرناک در محوطه‌ای غیر از منطقه اختصاصی افق چکاد (محوطه کالاهای خطرناک) نگرانی‌های جدی در خصوص ایمنی و استانداردهای نگهداری این نوع کالاها به وجود آورده است. ادامه بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند پیامدهای ناگواری برای پرسنل و فرآیندهای اجرایی به دنبال داشته باشد. ضروری است که مسئولان مربوطه با بازنگری فوری در این شرایط، اقدامات لازم را برای بازگشت استانداردهای ایمنی و عملیاتی اتخاذ کنند تا از بروز مشکلات بزرگ‌تر جلوگیری شود.